Prikkelbare darmsyndroom Oorzaken en behandeling

Symptomen

Prikkelbare darmsyndroom is een functionele darmaandoening die zich manifesteert in de volgende aanhoudende of terugkerende symptomen:

  • Pijn in de onderbuik of krampen
  • Diarree en / of obstipatie
  • Winderigheid
  • Verandering in stoelgang, verminderde ontlasting.
  • Incontinentie, drang om te poepen, gevoel van onvolledige lediging.

De symptomen verbeteren met ontlasting. Sommige patiënten hebben er voornamelijk last van diarree, anderen van constipatie​ Ook een afwisseling tussen diarree en constipatie treedt op, resp. een gemengd type (IBS: Prikkelbare Darm Syndroom):

  • PDS-D Diarree: voornamelijk diarree.
  • PDS-C Constipatie: overwegend constipatie.
  • IBS-M Mixed: diarree en obstipatie.
  • IBS-A Afwisselend: diarree en obstipatie wisselen elkaar af.

Het syndroom begint vaak in jeugd en kan na enige tijd vanzelf verdwijnen. Gegevens over prevalentie variëren, maar wat zeker is, is dat grote delen van de bevolking worden getroffen. De symptomen kunnen een sterke psychosociale belasting zijn in het dagelijks leven en beroepsleven en leiden tot angst, Depressie en frustratie.

Oorzaken

Prikkelbare darm syndroom wordt “functioneel” genoemd omdat er geen organische (structurele) oorzaken kunnen worden geïdentificeerd. Viscerale overgevoeligheid en psychologische factoren worden beschouwd als gevestigde ontwikkelingsmechanismen. Motiliteitsstoornissen spelen ook een rol. Bij sommige patiënten viraal of bacterieel gastro-enteritis gaat bijvoorbeeld vooraf aan reizigersdiarree (zogenaamde postinfectie prikkelbare darm syndroom).

Risicofactoren

  • Vrouwen worden vaker getroffen, tijdens menstruatie.
  • Psychologische stress
  • Psychosociale factoren, persoonlijkheid
  • Erfelijkheid
  • Geschiedenis van gastro-enteritis
  • Bepaalde voedingsmiddelen en genotmiddelen zoals cafeïne FODMAP, citrusvruchten, granen, tarwe en gluten kunnen symptomen veroorzaken of verergeren.

Diagnose

De diagnose kan worden gesteld tijdens een medische behandeling, meestal op basis van een grondige geschiedenis, fysiek onderzoek en met enkele laboratoriumtesten. Bij alarmsymptomen zoals rectale bloeding, bloedarmoede, gewichtsverlies, koorts, familiegeschiedenis van dikke darm kankerof aanvang op een leeftijd ouder dan 50 jaar, is verder testen nodig om andere oorzaken uit te sluiten. Differentiële diagnoses zijn talrijk, omdat veel ziekten, aandoeningen en medicijnen constipatie en diarree kunnen veroorzaken.

Niet-farmacologische behandeling

Methoden zoals psychotherapie, hypnose, cognitief gedragstherapie, psychodynamische therapie, ontspanning technieken en het bijwonen van steungroepen kunnen het verloop van de ziekte positief beïnvloeden. Voedsel: mogelijke triggers moeten worden geïdentificeerd en vermeden of verminderd. Voedingsvezels en vulstoffen hebben een gunstig effect. FODMAP is de naam die aan een groep is gegeven koolhydraten en suiker alcoholen die spijsverteringsstoornissen kunnen veroorzaken, zoals diarree, winderigheid, pijn in de buik en krampen bij gevoelige mensen. Deze omvatten fructanen, galacto-oligosachariden, lactose, fructose en polyolen zoals sorbitol en mannitol​ Diëten met weinig FODMAP's kunnen IBS-symptomen verlichten. Opgemerkt moet echter worden dat FODMAP's niet per se ongezond zijn en ook gunstige effecten hebben in de darm.

Behandeling met geneesmiddelen

Medicamenteuze therapie wordt op elke patiënt afgestemd. Een enkele medicatie is meestal niet voldoende, en het is noodzakelijk om te proberen wat het meest effectief is en wordt verdragen. Middelen tegen diarree:

  • Like loperamide helpen om diarree te behandelen. Loperamide is goedgekeurd om chronische diarree te behandelen, maar moet met voorzichtigheid worden gebruikt. Het wordt ook door patiënten ingenomen als een preventieve maatregel. Kruidengeneesmiddelen zoals zwarte thee (10 minuten steil), houtskool, bosbessen, framboos en braam bladeren kunnen ook worden geprobeerd. Eluxadoline (Truberzi) is onlangs goedgekeurd in de EU in 2016 en in veel landen in 2018.

Laxeermiddelen:

Anti-flatulente middelen:

  • Zoals de antischuimmiddelen simeticon en dimeticon of verschillende kruidengeneesmiddelen (pepermunt, anijs, venkel, karwij) worden gebruikt tegen winderigheid​ Ze worden meestal goed verdragen.

Spijsverteringsenzymen:

Kruidenmedicijnen:

  • Pepermunt olie capsules zijn effectief tegen winderigheid en pijn volgens kleine studies. Colpermin is in veel landen goedgekeurd voor de indicatie van prikkelbare darm syndroom. Iberogast, die verschillende kruiden bevat extracten, is ook goedgekeurd in de indicatie prikkelbaar maag en prikkelbare darm. Volgens de fabrikant heeft het een krampstillend, prokinetisch en analgetisch effect.

probiotica:

Krampstillers:

Tricyclische antidepressiva:

Prokinetiek:

  • Trimebutine werkt op opioïde receptoren en is in veel landen goedgekeurd voor de behandeling van prikkelbare darmsyndroom.

Overige opties

Alternatief medicijn:

  • Bijv. Traditionele Chinese geneeskunde

5-HT3-antagonisten:

  • Zijn in veel landen niet in de handel verkrijgbaar. Alosetron is in de Verenigde Staten goedgekeurd als back-upmedicijn voor vrouwen met IBS-D (diarree-type) (Lotronex). Het gebruik ervan is beperkt vanwege bijwerkingen zoals constipatie en ischemie van het colon. Andere middelen in deze groep zijn onder meer cilansetron en ramosetron.

Chloridekanaalactivatoren:

  • Lubiprostone (Amitiza) is in de Verenigde Staten goedgekeurd voor de behandeling van chronische constipatie en IBS-C (constipatietype). Het werkt op chloridekanalen bij de slijmvlies, waardoor de afscheiding van elektrolytrijke vloeistof in de darm wordt bevorderd en aldus de beweeglijkheid wordt verhoogd. Het werd eind 2009 in veel landen ook goedgekeurd voor de behandeling van chronische idiopathische constipatie (maar niet het prikkelbare darmsyndroom).

Guanylaatcyclase C-agonisten:

  • linaclotide is een guanylaatcyclase-C-agonist en bevordert ook de afscheiding van chloride en bicarbonaat in de darm.

NHE3-remmers:

  • Zoals tenapanor blokkering natrium/waterstof wisselaar 3 (NHE3) en behouden natrium en water in de darm. Als gevolg hiervan verzachten ze de ontlasting en bevorderen ze de darmmotiliteit. Tenapano heeft bovendien antinociceptieve eigenschappen aangetoond.

5-HT4-agonisten:

  • Zoals tegaserod (Zelmac, off-label) zijn gebruikt om IBS-C (constipatietype) te behandelen. Ze hebben een prokinetische werking en stimuleren de darmafscheiding water en chloride. Diarree kan optreden als bijwerking. Na een verhoogd risico op ischemische cardiovasculaire voorvallen zoals myocardinfarct en beroerte werd getoond met tegaserod, Heeft Novartis het medicijn in veel landen van de markt gehaald op bestelling van Swissmedic.

Niet-opneembare antibiotica:

  • Zoals rifaximine worden gebruikt om winderigheid te behandelen, maar zijn in veel landen niet in de handel verkrijgbaar.

Placebo:

  • Veel onderzoeken hebben hoog aangetoond placebo effecten, zelfs wanneer patiënten werden geïnformeerd dat ze een placebo kregen.

Tal van andere middelen zijn in klinische ontwikkeling en onderzoek, maar nog niet commercieel verkrijgbaar of goedgekeurd voor deze indicatie.