Kort overzicht
- Prognose: Het haar groeit vaak vanzelf terug, maar er komt vaak een terugval voor en het circulaire haarverlies wordt chronisch.
- Oorzaken: Vermoedelijk een auto-immuunreactie waarbij de eigen afweercellen van het lichaam de haarzakjes aanvallen en een ontstekingsreactie veroorzaken.
- Wanneer moet u naar een arts: Als er sprake is van toegenomen haaruitval met merkbaar ronde, kale plekken, wordt een bezoek aan de arts aanbevolen.
- Diagnose: Medische anamnese, onderzoek van de hoofdhuid (bijvoorbeeld met een dermatoscoop) en indien nodig de haarwortels (trichogram)
- Behandeling: crèmes met huidirriterende (anthraline, dithranol) of bloedsomloopbevorderende (minoxidil) stoffen, cortisontherapie (als crème, injecties, tabletten of infuus), plaatselijke immunotherapie, fotochemische therapie (PUVA)
Wat is circulair haarverlies?
Circulair haarverlies (alopecia areata) is een inflammatoire vorm van haarverlies die meestal plotseling en zonder waarschuwing begint. Er verschijnen ronde kale plekken, die zich vanuit het midden naar buiten verspreiden. De ziekte is niet zo zeldzaam: één tot twee op de honderd mensen zal tijdens hun leven circulair haarverlies ontwikkelen. Het komt meestal voor bij jonge volwassenen, maar kinderen ontwikkelen soms ook alopecia areata.
De ernst varieert: terwijl de meeste patiënten slechts kleine, beperkte haarloze gebieden ontwikkelen, verliezen anderen al hun hoofdhaar (alopecia totalis) of zelfs al hun lichaamshaar (alopecia universalis). Deze vormen zijn echter zeldzaam. Een bijzondere vorm is alopecia ophiasis, waarbij het haar vooral rond de nek en slapen uitvalt.
Hoe verloopt circulair haarverlies bij vrouwen en mannen?
Het verloop van circulair haarverlies is onvoorspelbaar. Over het algemeen is de prognose bij kinderen beter dan bij volwassenen. Er is geen verschil in het verloop van de ziekte bij mannen en vrouwen. Veel vrouwen lijden echter psychologisch meer onder hun veranderde uiterlijk als gevolg van alopecia areata.
In veel gevallen geneest circulair haarverlies onverwacht vanzelf (spontaan). Het haar dat teruggroeit is aanvankelijk heel fijn en kleurloos, maar krijgt later meestal zijn gebruikelijke dikte en kleur terug. Soms is deze spontane genezing blijvend, maar in andere gevallen is het slechts tijdelijk: het haar valt weer uit.
Over het algemeen is alopecia ophiase vaker chronisch dan andere vormen van circulair haarverlies. Bovendien geldt dat hoe langer de ziekte aanwezig is, hoe groter de kans op een chronisch beloop.
Wanneer het haar na de behandeling teruggroeit, is het meestal pigmentloos (wit). De getroffenen hebben dan witte haartjes op hun hoofd, wat artsen poliose noemen. In sommige gevallen treedt later een terugval op en valt het haar weer uit.
Sommige patiënten besluiten uiteindelijk een pruik te dragen, vooral als het cirkelvormige haarverlies het hele hoofd treft.
Wat zijn de mogelijke oorzaken?
De oorzaak van circulair haarverlies is nog niet volledig begrepen. Artsen vermoeden een stoornis van het immuunsysteem, een zogenaamde auto-immuunreactie: door een ontregeling zijn de afweercellen van het lichaam gericht tegen cellen in de haarzakjes. Het resultaat is een ontstekingsreactie. De haarzakjes zelf blijven intact, maar de haargroei wordt verstoord en de haren vallen uiteindelijk uit.
Dit resulteert in ronde, kale plekken in de haarvacht, meestal op het hoofd. Circulair haarverlies treft echter soms ook de baard, wenkbrauwen en ander lichaamshaar. In de meest ernstige vorm verliezen de getroffenen al het lichaamshaar (alopecia universalis).
Bij circulair haarverlies blijkt ook een genetische aanleg een rol te spelen; soms komt het voor in gezinnen. In sommige gevallen kunnen psychogene (gedeeltelijke) oorzaken worden geïdentificeerd: Af en toe ontstaat circulair haarverlies tijdens stress, examens, na ongelukken of rouw.
Zeker is dat circulair haarverlies niet het gevolg is van ondervoeding (zoals vitaminetekort) of schadelijke omgevingsinvloeden (milieutoxines).
Wanneer een dokter bezoeken?
Haarverlies als zodanig is een veel voorkomend symptoom dat bijvoorbeeld wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen, stressvolle situaties, maar ook simpelweg door veroudering. Als u echter merkt dat er opvallende ronde, kale plekken ontstaan op de hoofdhuid of op het gebied van het lichaams- en gezichtshaar, is het raadzaam om een arts te raadplegen – er kan sprake zijn van cirkelvormig haarverlies.
De juiste persoon om contact op te nemen als u circulair haarverlies vermoedt, is uw dermatoloog of huisarts, die u een passende verwijzing zal geven.
Wat doet de dokter?
Bij circulair haarverlies blijkt ook een genetische aanleg een rol te spelen; soms komt het voor in gezinnen. In sommige gevallen kunnen psychogene (gedeeltelijke) oorzaken worden geïdentificeerd: Af en toe ontstaat circulair haarverlies tijdens stress, examens, na ongelukken of rouw.
Zeker is dat circulair haarverlies niet het gevolg is van ondervoeding (zoals vitaminetekort) of schadelijke omgevingsinvloeden (milieutoxines).
Wanneer een dokter bezoeken?
Haarverlies als zodanig is een veel voorkomend symptoom dat bijvoorbeeld wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen, stressvolle situaties, maar ook simpelweg door veroudering. Als u echter merkt dat er opvallende ronde, kale plekken ontstaan op de hoofdhuid of op het gebied van het lichaams- en gezichtshaar, is het raadzaam om een arts te raadplegen – er kan sprake zijn van cirkelvormig haarverlies.
De juiste persoon om contact op te nemen als u circulair haarverlies vermoedt, is uw dermatoloog of huisarts, die u een passende verwijzing zal geven.
Wat doet de dokter?
Dithranol, dat ook als zalf (0.5 tot twee procent) op de aangetaste plekken wordt aangebracht, werkt op een vergelijkbare manier.
Andere huidirriterende stoffen die soms worden gebruikt om circulair haarverlies te behandelen zijn chrysarobine, capsaïcine (scherpe substantie uit chilipepers) en pepertinctuur. Ze laten het haar echter alleen in individuele gevallen daadwerkelijk teruggroeien.
Minoxidil tegen circulair haarverlies
Oplossingen die de werkzame stof minoxidil bevatten, zijn feitelijk goedgekeurd voor de uitwendige behandeling van erfelijk haarverlies. Het bevordert de haargroei door de bloedcirculatie rond de haarzakjes te stimuleren. Minoxidil wordt meestal gebruikt naast andere behandelmethoden (zoals cortison), omdat er anders geen doorslaand succes kan worden verwacht bij circulair haarverlies.
Bij de behandeling van alopecia areata bij kinderen wordt bijvoorbeeld vaak een lage dosis minoxidil-oplossing gebruikt in combinatie met een middelsterk cortisonpreparaat.
Glucocorticoïden (“cortison”) tegen circulair haarverlies
Cortison wordt daarom vaak met kleine injectiespuitjes in de kale plekken van de huid gespoten. De arts plaatst deze cortisone-injecties ongeveer één centimeter uit elkaar op de aangetaste delen van de huid. Hij gaat voorzichtig te werk bij het injecteren en observeert de totale dosis geïnjecteerde glucocorticoïden. Anders kan het actieve ingrediënt in relevante hoeveelheden in de bloedbaan terechtkomen en zo ongewenste effecten in het hele lichaam veroorzaken (systemische bijwerkingen). Vaak is het echter nodig om de therapie elke vier tot zes weken te herhalen om een blijvend effect te bereiken.
Systemische cortisontherapie – bijvoorbeeld in de vorm van tabletten – is alleen een optie bij ernstige, omvangrijke gevallen van circulair haarverlies. Het is waar dat bij de meeste patiënten het haar daadwerkelijk teruggroeit. Cortisone moet echter langdurig worden ingenomen in een dosering die het immuunsysteem verzwakt en bijvoorbeeld het vasthouden van water in het weefsel (oedeem) en menstruatiestoornissen als bijwerkingen bevordert.
Topische immunotherapie voor circulair haarverlies
De effectiviteit van lokale immuuntherapie met de werkzame stof difencyprone (difenylcyclopropenon, DPCP) bij circulair haarverlies is wetenschappelijk bewezen. Deze methode wordt echter alleen gebruikt bij grotere kale plekken.
Eerst brengt de arts een hoge concentratie van het actieve ingrediënt aan op de kale plekken met als doel ontstekingen te veroorzaken en het immuunsysteem van de patiënt gevoelig te maken voor het actieve ingrediënt. Na drie tot vier weken wordt DPCD opnieuw aangebracht in een lage dosering, wat vervolgens allergische huidirritatie veroorzaakt. De toepassing wordt wekelijks herhaald, meestal maandenlang.
Deskundigen gaan ervan uit dat deze allergische huidontsteking op de kale delen van de hoofdhuid bepaalde immuuncellen aantrekt die de immuuncellen die de haarwortelcellen aanvallen ‘verdringen’. In gunstige gevallen begint de nieuwe haargroei na ongeveer drie maanden, waarbij eerst pigmentloze (witte) haren uitlopen. Een paar weken later worden er meestal pigmenten in deze haren afgezet, maar soms blijven de nieuwe haren wit.
Topische immunotherapie is vrij complex en brengt risico's met zich mee (zoals overmatig eczeem). Het behoort daarom in handen van speciaal opgeleide artsen.
PUVA tegen circulair haarverlies
De afkorting PUVA staat voor psoralen plus UV-A. Deze fotochemische behandelmethode wordt toegepast bij diverse huidaandoeningen zoals psoriasis en neurodermitis, en in sommige gevallen ook bij circulair haarverlies.
De arts brengt een fototoxisch psoraleen (zoals methoxaleen) aan op de aangetaste delen van de huid. Na een kwartier bestraalt hij de plek met UV-A licht. In veel gevallen remt dit de schade aan de haarzakjes veroorzaakt door immuuncellen.
Lokale PUVA is net zo succesvol bij circulair haarverlies als plaatselijke immunotherapie. Het risico op terugval is hier echter nog groter.
Zink en vitamine D voor circulair haarverlies
Zinksupplementen worden vaak aanbevolen bij circulair haarverlies (of ander haarverlies). Het sporenelement is onder andere belangrijk voor een sterk immuunsysteem en voor een gezonde huid en haar. Het innemen van zink helpt echter waarschijnlijk alleen bij circulair haarverlies als er daadwerkelijk sprake is van een tekort aan zink.
Het innemen van vitamine D kan ook een positief effect hebben op circulair haarverlies. Dit is echter nog niet wetenschappelijk bewezen.
Een verrassend succesvolle ‘therapiemethode’ is deelname aan een zelfhulpgroep: patiënten met circulair haarverlies hebben er baat bij om samen met andere patiënten de ziekte te verwerken. Vooral voor kinderen kan deelname aan een zelfhulpgroep soms succesvoller zijn dan welke medicamenteuze behandeling dan ook.
Alternatieve behandelingen voor circulair haarverlies
Soms gebruiken patiënten met circulair haarverlies homeopathie, Schuessler-zouten en andere alternatieve geneeswijzen.
Homeopaten raden bijvoorbeeld aan om Arsenicum album, Lycopodium clavatum, Phosphorus of Vinca minor te gebruiken voor alopecia areata. Het meest geschikte Schuessler-zout is nr. 5 Kaliumfosforicum. Er wordt echter ook gezegd dat andere remedies zoals nr. 11 Silicea of nr. 21 Zincum chloratum een gunstig effect hebben op circulair haarverlies.
De concepten homeopathie en Schuessler-zouten en hun specifieke effectiviteit zijn controversieel en zijn niet duidelijk bewezen door studies. Alternatieve medische methoden hebben ook hun beperkingen. Praat daarom vooraf met uw arts.
