Definitie
Een anticholinergicum is een werkzame stof die werkt op de parasympathische stof zenuwstelsel. Het parasympathische zenuwstelsel maakt deel uit van het autonome zenuwstelsel. Het beheerst onvrijwillig, dwz niet onderworpen aan de wil, de meeste interne organen en bloed circulatie.
Het heeft een rem- en dempingsregelfunctie in het metabolisme en zorgt zo voor regeneratie, recuperatie en bescherming. De zender (neurotransmitter) van de parasympathische zenuwstelsel is acetylcholine. Wanneer acetylcholine wordt vrijgegeven, werkt het op verschillende receptoren, die op hun beurt informatie van de parasympathische zenuwstelsel naar de cel.
De term ́ ́Anticholinergika ́ ́ dekt nu een groep werkzame stoffen die de werking van acetylcholine. Deze werken op een bepaald type receptor, het muscarinereceptortype. Dit type receptoren wordt voornamelijk aangetroffen in de hart- en in gladde spieren, vooral in de spijsverteringskanaal. Hier zorgen anticholinergica ervoor dat zenuwprikkels worden onderbroken en zo het parasympathische zenuwstelsel tegengaan dat het metabolisme vertraagt en dempt.
Effect
De parasympathische zenuwstelsel stimuleert de spijsvertering en verlaagt de hart- snelheid, anticholinergica hebben precies het tegenovergestelde effect. Anticholinergica ontspannen de gladde spieren van de spijsverteringskanaal en dus de gastro-intestinale activiteit remmen. Bovendien leidt het tot een toename van de hart- snelheid, die wordt gebruikt bij langzame (bradycardische) hartritmestoornissen.
Anticholinergica onderdrukken de productie van speeksel, zweet en maagsap en verwijden de leerling (mydriasis) in het oog, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt bij oogheelkundige onderzoeken van de achterkant van het oog. Deze dilatatie van de leerling vermindert het vermogen om te zien (vooral in de omgeving) en leidt tot een sterke gevoeligheid voor licht (fotofobie). Anticholinergica kunnen ook worden gebruikt om te behandelen urine-incontinentie, heel frequent urineren en overactief blaas, omdat ze een ontspannend effect hebben op de gladde spieren.
Dit wordt bijvoorbeeld ook gebruikt voor nachtelijke bevochtiging (Enuresis nocturna) bij kinderen. Anticholinergica spelen ook een rol bij de behandeling van de ziekte van Parkinson. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt bij een parkinsonpatiënt tegen stijfheid van het lichaam en starheid van de blik.
Atropine en vergelijkbare anticholinergica
Het bekendste actieve ingrediënt van anticholinergica is atropine. Atropine is een giftig actief ingrediënt dat wordt aangetroffen in nachtschadeplanten zoals de engelentrompet, jimsonweed en nachtschade. In de Renaissance werden grote leerlingen als bijzonder mooi beschouwd onder Europese vrouwen ('donna').
Het gebruik van nachtschade extracten in de ogen zorgden ervoor dat de pupillen enkele dagen verwijden. Het wordt nog steeds gebruikt in de oogheelkunde, omdat het gemakkelijker is om de achterkant van het oog als de leerlingen breed zijn. Het anticholinergische effect van atropine wordt echter ook gebruikt in gevallen van gal- of urinewegkoliek en gastro-intestinale krampen.
De anticholinerge werking van atropine is ook belangrijk bij reanimatie na cardiovasculair falen en bij de behandeling van hartslagen die te langzaam zijn (bradycardie) vanwege het snelheidsverhogende effect op het hart. Anticholinergica, die in hun chemische structuur nauw verwant zijn aan atropine, zoals tiotropiumbromide, worden in de geneeskunde gebruikt voor chronische obstructieve longziekte (COPD) omdat ze de bronchiën verwijden. Een geneesmiddel dat verband houdt met atropine wordt ook gebruikt om te behandelen reisziekte. Een scopolamine-pleister onderdrukt bijvoorbeeld de misselijkheid. Atropine kan ook worden gebruikt tegen overmatig zweten (hyperhidrose) vanwege het remmende effect op de zweetproductie.
