Cotrimoxazol is een antibiotisch actief combinatiegeneesmiddel dat bestaat uit de antibioticum trimethoprim en het sulfonamidesulfamethoxazol in een vaste verhouding van één tot vijf. Het medicijn remt de biosynthese van tetrahydrofoliumzuur in bacteriën, waardoor de DNA-synthese wordt belemmerd. Cotrimoxazol, dat voornamelijk wordt gebruikt voor de behandeling van urinewegen en luchtwegen infecties en tegen tyfus- en paratyfus koorts, is ook effectief tegen bepaalde protozoa en sommige soorten schimmels.
Wat is cotrimoxazol?
Cotrimoxazol is een combinatiegeneesmiddel met bacteriostatische activiteit tegen een breed scala van grampositieve en gramnegatieve bacteriën Bovendien is het combinatiegeneesmiddel ook effectief tegen bepaalde protozoa en sommige soorten schimmels. Het bevat de antibioticum trimethoprim en het antibiotisch actieve sulfonamidesulfamethoxazol in een verhouding van één tot vijf. De twee belangrijkste actieve ingrediënten van het medicijn vullen elkaar grotendeels aan en interfereren met de foliumzuur evenwicht of bacteriën Sulfamethoxazol, in zijn hoedanigheid van sulfonamide, remt het enzym foliumzuur synthetase. De antibioticum trimethoprim remt op zijn beurt dihydrofolaatreductase, een ander belangrijk enzym van foliumzuur metabolisme in bacteriën. Op deze manier remmen de gecombineerde actieve ingrediënten tegelijkertijd twee verschillende enzymen van de foliumzuurstofwisseling, waardoor de kans op resistentievorming door het dubbelspoor wordt verkleind. Cotrimoxazol belemmert uiteindelijk de synthese van tetrahydrofoliumzuur, een essentieel tussenproduct (metaboliet) dat nodig is voor de synthese van purine bases en thymidine, bouwstenen van DNA. Een belangrijke vereiste voor het combineren van twee of meer actieve ingrediënten is dat hun biologische halfwaardetijden ongeveer hetzelfde zijn. Cotrimoxazol voldoet aan de voorwaarde heel goed, met halfwaardetijden van 10-11 uur en 9-11 uur voor trimethoprim en sulfamethoxazolrespectievelijk in het laatste geval.
Farmacologische werking
Farmacologisch gezien heeft de inname van cotrimoxazol directe en indirecte effecten op het lichaam en zijn organen. De bacteriostatische eigenschappen van het medicijn strekken zich niet uitsluitend uit tot pathogene bacteriën, maar hebben vanwege de breedspectrumwerking ook een gedeeltelijke invloed op de normale bacteriële flora, vooral in de spijsverteringskanaal, dus dat niet zelden omkeerbaar maar soms ernstig problemen met de spijsvertering worden waargenomen. De twee belangrijkste actieve ingrediënten worden voor bijna 100 procent in de darm opgenomen en zijn biologisch beschikbaar. Directe farmacologische effecten bestaan voornamelijk uit allergische reacties, die zich bijvoorbeeld manifesteren in huid irritaties en, in zeldzame gevallen, vesiculaire huidschilfering (syndroom van Lyell). De bacteriostatische eigenschappen van cotrimoxazol, die zijn gebaseerd op de remming van de vorming van foliumzuur, kunnen ook tot op zekere hoogte het metabolisme beïnvloeden, zodat algemene bloedarmoede kan zich ontwikkelen, vooral als er andere zijn drugs met een vergelijkbaar werkingsspectrum, zoals barbituraten, pijnstillers en fenytoïne or primidon, worden parallel genomen. Andere indirecte effecten kunnen het gevolg zijn van een directe invloed op kalium evenwicht, wat van invloed kan zijn op het hartritme en de gevoeligheid van de sensorische zenuwen.
Medische toepassing en gebruik
Een typisch veelgebruik van cotrimoxazol is ontsteking van de bovenste en onderste luchtwegen Een groot voordeel van het combinatiegeneesmiddel is dat het ook de schimmel Pneumocystis jirovecii, de veroorzaker van interstitiële longontsteking Een ander belangrijk toepassingsgebied zijn infecties van de nieren en het gehele mannelijke en vrouwelijke urogenitale kanaal. Behandelbare aandoeningen omvatten ook ontsteking van de prostaat en geslachtsziekten zoals ulcus molle (zachte kans) en lymphogranuloma inguinale, een besmettelijke geslachtsziekte die vaker voorkomt in de tropen en die onder andere zwelling van de weefselvocht knooppunten in de genitale en inguinale gebieden. Evenzo wordt cotrimoxazol gebruikt om infecties van het maagdarmkanaal te behandelen, waaronder salmonella vergiftiging en tyfus- en paratyfus koorts. brucellose en nocardiose, evenals andere infectieziekten, maken ook deel uit van het gebruiksspectrum van het combinatiegeneesmiddel. Het verminderde risico op pathogeen kiemen door resistentie te ontwikkelen, kan het combinatiegeneesmiddel ook voor preventieve doeleinden worden gebruikt, vooral bij immuungecompromitteerde personen. Gezondheid Organisatie (WHO) omvatte de medicijncombinatie van trimethoprim en sulfamethoxazol in de lijst van essentiële medicijnen al in 1977. Om een infectie te behandelen, de dosis voor volwassenen is normaal gesproken 2 x 960 milligram per dag. De dosis kan tot vijf keer worden verhoogd als acute Pneumocystis jirovecii aanwezig is. Voor lange termijn therapie en voor preventief maatregelen, de dagelijkse dosis wordt teruggebracht tot 480 milligram.
Risico's en bijwerkingen
Net als bij de behandeling met andere antibioticakan het gebruik van cotrimoxazol gepaard gaan met nadelige bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn tijdelijke verstoringen van het spijsverteringsstelsel. Symptomatische symptomen zijn onder meer misselijkheid, braken en verlies van eetlust In zeldzamere gevallen mondslijmvlies ontsteking komt ook voor. Huid reacties zoals uitslag en netelroos komen voor in maximaal 4 procent van de gevallen. Erger huid irritatie of fotosensibilisatie is waargenomen, maar komt zelden voor. Bloed tel stoornissen in de vorm van bloedarmoede of een afname van leukocyten (leukopenie) kan ook voorkomen. Bij hoge doses cotrimoxazol, kalium niveaus kunnen toenemen en veroorzaken hyperkaliëmie, met symptomen zoals hartritmestoornissenspierzwakte en verlamming. Vóór de behandeling met het combinatiegeneesmiddel, de belangrijkste interacties met andere drugs moet overwogen worden. Zo wordt het effect van anticoagulantia uit de 4-hydroxycoumarinegroep versterkt. Behandeling met cotrimoxazol is gecontra-indiceerd in gevallen van bekende overgevoeligheid voor sulfonamiden of ernstig nierinsufficiëntie.
