Vetzuren zijn alifatische monocarbonzuren met een onvertakte carbon ketting. Volgens hun natuurlijk voorkomen of chemische structuur, verzadigd of onverzadigd vetzuren kunnen onderscheiden worden.
Wat zijn vetzuren?
Op basis van hun verschillende kettinglengtes, vetzuren kunnen worden onderverdeeld in respectievelijk lagere, middelste en hogere vetzuren. Natuurlijk vet zuren bestaan normaal gesproken uit een even aantal carbon atomen en hebben geen takken. EEN carbon ketting moet minstens vier koolstofatomen hebben. Het eenvoudigste natuurlijke vetzuur is boterzuur. Onverzadigde vetten zuren hebben dubbele bindingen die cis-geconfigureerd zijn. Als er meerdere dubbele bindingen zijn, worden ze gescheiden door een CH2-groep. Onverzadigde vetten zuren hebben twee tot acht waterstof atomen minder dan verzadigde vetzuren. Vetzuren die er twee hebben waterstof atomen minder worden enkelvoudig onverzadigde vetzuren genoemd. Meervoudig onverzadigde vetzuren hebben daarentegen vier tot acht minder waterstof atomen. Verzadigde of sommige onverzadigde vetzuren kunnen door het lichaam worden afgebroken of omgezet. Bij meervoudig onverzadigde vetzuren is dit niet het geval, daarom moeten ze via de dieet en worden daarom ook wel essentiële vetzuren genoemd. De zogenaamde essentiële vetzuren zijn nodig voor het organisme, maar kunnen ze niet zelf aanmaken. Voor mensen zijn dit linoleenzuur of linolzuur. Een bijzondere vorm zijn transvetzuren, die ontstaan bij verhitting van meervoudig onverzadigde vetzuren. In de voedingsmiddelenindustrie worden vetzuren voornamelijk gebruikt als grondstof voor diverse emulgatoren, en ze worden ook gebruikt als lossingsmiddelen, dragers of als bekledingsmiddelen.
Functie, effect en taken
In het vetweefsel worden vetzuren opgeslagen als triglyceriden, waar lipolyse ook optreedt wanneer dat nodig is. In de bloedbaan worden de vrije vetzuren vervolgens getransporteerd naar die cellen die energie nodig hebben. Het lichaam slaat de energie op in depots en heeft bij langdurige tekorten de mogelijkheid om deze reserves aan te spreken. Vetzuren zijn essentiële componenten van voedingsvetten. Samen met koolhydraten en eiwitten, is vet een van de basisvoedingsstoffen. De opname van vet voorziet het lichaam van essentiële vetzuren en energie. Essentiële vetzuren zijn belangrijk voor de celstructuur en voor verschillende stofwisselingsprocessen. Ze kunnen worden gebruikt om vet onder controle te houden absorptie uit de darm, reguleren Vet metabolisme en lagere cholesterol niveaus. Bovendien is vet belangrijk voor de absorptie van in vet oplosbaar vitaminen zoals vitamine K, vitamine E, vitamine D or vitamine A Zelfsynthese is echter afhankelijk van de dieet. Als er veel koolhydraten en er worden weinig verzadigde vetzuren geconsumeerd, de vetzuursynthese neemt toe. Als er echter te veel eiwitten en vetten worden geconsumeerd, wordt de vorming van belangrijke vetten geremd en wordt er meer opslagvet opgeslagen. Celmembranen verliezen daardoor functie, soepelheid en reactiviteit, en verzadigde vetten verhogen ook de plakkerigheid van bloed bloedplaatjes en de neiging om ontsteking Als een verder gevolg, bloed schepen ook samentrekken.
Vorming, voorkomen, eigenschappen en optimale waarden
Veel vetzuren worden aangetroffen in de zaadoliën van het plantenrijk, waarvan sommige ook ontwikkelingsrelaties vertegenwoordigen. Deze omvatten bijvoorbeeld taririnezuur, petroselinezuur, cyclopenteenvetzuren, erucazuur en cyclopropeenvetzuur. Verzadigde vetzuren komen voornamelijk voor in dierlijk voedsel zoals worst, vlees, boter, reuzel, room of kaas. Onverzadigde vetzuren of meervoudig onverzadigde vetzuren worden aangetroffen in vis of plantaardig voedsel zoals okkernoot olie, lijnzaadolie, olijfolie or koolzaadolie Linoleenzuur en linolzuur daarentegen worden aangetroffen in zonnebloemolie, maïs olie, sojaolie, noten en in vis zoals zalm, makreel of haring. Transvetzuren komen bijvoorbeeld voor in bakvet, margarine, koekjes, bladerdeeg of aardappelchips Meervoudig onverzadigde vetzuren kunnen worden onderverdeeld in omega-3-vetzuren en omega-6 vetzuren Hier worden omega-3-vetzuren onderscheiden tussen:
- Alfa-linoleenzuur: Komt voor in noten, donkergroene bladgroenten, walnoot, sojaolie, koolzaadolie of lijnzaadolie.
- Docosahexaeenzuur (DHA) en eicosapentaeenzuur (EPA): gevonden in vis zoals tonijn, zalm of makreel.
Omega-6-vetzuren kunnen worden onderscheiden in de volgende groepen:
- Linolzuur: Bevat in druivenpitolie, maïs olie, pompoen zaadolie, saffloerolie of zonnebloemolie.
- Arachidonzuur: kan worden aangetroffen in eigeel, boterslachtafval of vlees.
Ziekten en aandoeningen
Onverzadigde en verzadigde vetzuren zijn goede energieleveranciers. Ze hebben een positief effect op de immuunsysteem en andere metabolische processen. Onverzadigde transvetzuren zijn echter vrij ongunstig voor cholesterol niveaus, naarmate ze toenemen LDL cholesterol. Ze verhogen ook het risico op plotselinge hartdood of coronair hart- ziekte (CHD). Het is daarom belangrijk om te kunnen beoordelen welke vetten of hoeveel vet er wordt geconsumeerd. Wel een volledig vetvrij dieet is niet aan te raden, aangezien sommige componenten van vet belangrijke functies hebben. Een derde van het geconsumeerde vet moet bestaan uit verzadigde vetzuren en tweederde uit onverzadigde vetzuren. Als er te veel omega-6 vetzuren worden geconsumeerd, dit bevordert de vorming van zogenaamde eicosanoïden, die bevorderen ontsteking Om dit tegen te gaan, voldoende vitamine C, A en E moeten altijd worden opgenomen, omdat ze kunnen converteren omega-6 vetzuren en verminder de concentratie of eicosanoïden In wezen zijn essentiële vetzuren echter erg belangrijk omdat hun inname verlaagt bloed lipideniveaus en vermindert het risico op hart- en vaatziekten. Een tekort aan essentiële vetzuren kan leiden tot de volgende ziekten:
