De sympathieke zenuwstelsel verwijst naar een deel van het autonome, onvrijwillige zenuwstelsel. Het beïnvloedt en innerveren een aantal orgaan- en lichaamsfuncties. Door dit te doen, produceert het ergotrope effecten, wat betekent dat het de bereidheid van het lichaam vergroot om te presteren en te handelen volgens het oerpatroon van 'vechten of vluchten'.
Wat is het sympathische zenuwstelsel?
Schematisch diagram van de mens zenuwstelsel met het sympathische en parasympathische zenuwstelsel Klik om te vergroten. Het autonome zenuwstelsel, dat wil zeggen, het zenuwstelsel dat niet naar believen kan worden beïnvloed, bestaat uit de sympathische zenuwstelsel parasympathische zenuwstelsel, en het intestinale zenuwstelsel (enterisch zenuwstelsel). Vitale functies zoals ademhaling, stofwisseling en spijsvertering, maar ook bloed druk en speekselvloed, etc. zijn onderhevig aan het autonome zenuwstelsel. Het staat onder de centrale controle van de hersenen en hormoonsysteem en zorgt niet alleen voor orgaanfuncties die optimaal zijn aangepast aan de leefomstandigheden, maar ook voor een functionerende afwisseling van spanning en rust toon. De sympathische en parasympathische zenuwstelsels werken op bijna alle organen als antagonisten of tegenstanders. Deze antagonistische actie maakt een grote verscheidenheid aan lichaamsfuncties mogelijk die zich automatisch aanpassen aan veranderende eisen en niet vrijwillig kunnen en hoeven te worden beïnvloed en gecontroleerd. In deze antagonistische interactie, de sympathische zenuwstelsel gedraagt zich ergotroop, dwz de impulsen die eruit komen en die het lichaam in een grotere bereidheid tot presteren brengen en ook de uitputting van de energiereserves veroorzaken. Zowel de sympathische als de parasympathische zenuwbanen leiden van het hersenen en spinal cord, dwz het centrale zenuwstelsel, naar de individuele organen. Ze eindigen bijvoorbeeld in de spiercellen van de hart-, de darmwand, de leerling spieren of zweetklieren Het autonome zenuwstelsel, vooral de sympathische zenuwstelsel, zorgt direct voor een toename van bloed druk, bijvoorbeeld bij het opstaan, om dit te voorkomen duizeligheid en om het lichaam voor te bereiden op alertheid en prestatie. Bij intense hitte zorgt het bijvoorbeeld voor activering van de zweetklieren Dit betekent dat de informatiestroom ook andersom is, waarbij zenuwimpulsen worden overgedragen vanuit de organen (bijv. hart-, darmen of blaas) naar de hersenen.
Anatomie en structuur
Het sympathische zenuwstelsel omvat een wijdvertakt, complex netwerk van zenuwen dat centraal wordt aangestuurd door de hypothalamus hersenstam, en de formatio reticularis, een netwerk van neuronen in de hersenen. Deze sturen impulsen naar de sympathische wortelcellen in de spinal cord Daar bevinden de kerngebieden van het perifere sympathische zenuwstelsel - de zogenaamde eerste neuronen of sympathische wortelcellen - zich in het gebied van de thoracale en lumbale spinal cord, dwz in het thoracolumbale systeem. Deze wortelcellen, gelegen in de laterale hoorn van het ruggenmerg, vormen de zogenaamde nucleus intermediolateralis en de nucleus intermediomedialis. Van daaruit gaan vezelsystemen over in de paravertebrale ganglia, de verzamelingen zenuwcellen die grenzen aan het ruggenmerg. Deze onderling verbonden zenuwkoorden worden het sympathische grenskoord of truncus sympathicus genoemd. Dit strekt zich ook uit tot in de cervicale wervelkolom en het sacrale gebied. De drie cervicale ganglia worden gevonden in het cervicale gebied. De laagste ganglion kan al onderling verbonden zijn met het eerste thoracale of thoracale ganglion (het stervormig ganglion In dit gebied zijn er twaalf thoracale ganglia aan beide zijden van de wervelkolom in het bovengenoemde grenskoord. In het lumbale gebied lopen vier ganglia en in het sacrale medulla, na de vereniging van de laatste vezels, is er nog steeds een enkele, 'ongepaarde' ganglion (de zogenaamde ganglion-impar). De neurotransmitter (zender van de zenuwimpuls) is acetylcholine in de eerste stap. Na de eerste omschakeling geeft het tweede, zogenaamde postganglionische neuron de impuls door aan het betreffende doelorgaan door middel van noradrenaline. De zweetklieren en het bijniermerg vormen hier een uitzondering, waarop ook de impulsoverdracht plaatsvindt acetylcholine Er zijn echter ook axonen (zenuwkernen) die het sympathische grenskoord verlaten zonder schakelaar en leiden rechtstreeks naar het doelorgaan (de intramurale ganglia). De drie sympathische zenuwvezels die het grenskoord in het thoracale gebied verlaten, vormen ook een bijzonder kenmerk. Ze passeren de diafragma en vormen dan op hun beurt drie zenuwplexus (zenuwplexus), die vervolgens naar de plexus van de interne organenEvenzo de zenuwvezels die de hersenen versterken bloed schepen, reizen naar de pijnappelklier, of innerveren de ogen die afkomstig zijn uit het sympathische grenskoord van het thoracale medulla.
Functie en taken
Dus het sympathische zenuwstelsel - samen met zijn tegenhanger, de parasympathische zenuwstelsel - beheert vitale processen grotendeels zonder bewust besef of vrijwillige invloed. De doelweefsels van de sympathische zenuwbanen zijn in het bijzonder de gladde spieren, bijvoorbeeld van het bloed schepen of bronchiën, evenals de klieren. Terwijl de parasympathische zenuwstelsel zorgt voor algemene regeneratie, de opbouw van de reserve van het lichaam en regelmatige lichaamsfuncties in rust, de taak van het sympathische zenuwstelsel is om het organisme voor te bereiden op betere fysieke prestaties. Ontwikkelings gezien maakt het het lichaam klaar om te vechten of te vluchten. Het sympathische zenuwstelsel zorgt ervoor dat de hartslag toeneemt in frequentie en samentrekking en dat de bronchiën verwijden om te vergroten long functioneren en dus beter zuurstof levering. Bloeddruk neemt toe, evenals de bloedstroom en spierspanning in de hart- en skeletspieren. Glycolyse, ofwel het energieverbruik of de energieproductie in het lichaam, neemt ook toe en zorgt voor een toenemende, ofwel prestatieverhogende, energietoevoer naar de cellen. Dit gaat ook gepaard met een algemene toename van het metabolisme. Kortom, het brengt het lichaam in een verhoogde bereidheid om te presteren, die ook in intensiteit varieert afhankelijk van de intensiteit van de spanning reactie. Naast de verhoogde bereidheid om te presteren, ook wel ergotropie genoemd, zorgt het sympathische zenuwstelsel omgekeerd voor een vermindering van processen die niet absoluut noodzakelijk zijn bij vechten en vluchten, dwz in spanning Deze omvatten darmactiviteit (verminderde peristaltiek en klierafscheiding), maar ook de bloedstroom naar de huid (gevolgen: koud huid en handen, enz.) en slijmvliezen, de darmen en nieren, en zelfs de hersenen, waar het sympathische zenuwstelsel vasoconstrictie veroorzaakt. Maar het heeft ook invloed op blaas functie (waardoor continentie mogelijk wordt), de geslachtsorganen (voor orgasme en ejaculatie) en klierafscheiding (toenemende zweetklierafscheiding, bijnier adrenaline secretie en afnemende speeksel- en pancreassecretie), evenals de interne oogspieren (in de vorm van leerling dilatatie).
Ziekten en kwalen
Een verstoring van dit fijn afgestemde samenspel van sympathische en parasympathische zenuwstelsels kan door zijn verstrekkende invloed ook navenant complexe gevolgen hebben. Wanneer het evenwicht in het autonome zenuwstelsel over het algemeen niet goed is, wordt de diagnose 'vegetatieve dystonie' vaak gebruikt als overkoepelende term voor een reeks symptomen:
Een disfunctie van het onvrijwillige zenuwstelsel in het algemeen, en van het sympathische zenuwstelsel in het bijzonder, kan tot uiting komen in symptomen zoals slaapstoornissen, ernstig gewichtsverlies, krampennervositeit, cardiovasculaire problemen of problemen met de bloedsomloop. Wanneer het cervicale sympathische zenuwstelsel faalt, spreken we van het zogenaamde Horner-syndroom, dat zeer specifieke symptomen veroorzaakt: dit falen van het sympathische zenuwstelsel veroorzaakt leerling vernauwing (zogenaamde miosis als gevolg van het falen van de spier van de dilatator pupillen), hangende ooglid (ptosis vanwege de verstoorde tarsalis-spier) en een verlaagde oogbal (enophthalmus als gevolg van het falen van de orbitalis-spier). Naast deze duidelijke symptomatologie bij het Horner-syndroom kunnen stoornissen van het sympathische zenuwstelsel ook elders een verscheidenheid aan vegetatieve stoornissen veroorzaken. Van pathologisch veranderd ademhaling (kortademigheid of hyperventilatie) tot veranderde vasculaire regulatie (de zogenaamde Raynaud-syndroom) op pathologische thermoregulatie van het lichaam (bijv. overmatig zweten of bevriezing), vegetatieve disfuncties of aandoeningen van het sympathische zenuwstelsel kunnen hun uitdrukking vinden. Verstoord blaas functie in de vorm van prikkelbare blaas of pathologisch veranderde gastro-intestinale regulatie kunnen ook indicaties zijn van een aandoening van het sympathische zenuwstelsel, samen met vele andere metabolische of orgaanfuncties. Hyperhidrose (overmatig zweten) kan ook wijzen op een aandoening van het sympathische zenuwstelsel. Als het lijden voor de getroffen persoon te groot is en ander therapeutisch maatregelen niet effectief zijn, worden individuele ganglia van het sympathische zenuwstelsel doorgesneden of geblokkeerd in een sympathectomie om de aandoening te corrigeren. Deze endoscopische transthoracale sympathectomie wordt ook zeker gebruikt circulatiestoornissenBovendien zijn er over het algemeen ook goedaardige tumor ziekten van het sympathische zenuwstelsel, de zogenaamde ganglioneuromen. Deze kunnen in principe overal ontstaan waar sympathische zenuwcellen lopen (in het perifere zenuwstelsel, dus niet in de hersenen). Ze komen voornamelijk voor in het bijniermerg, in de sympathische ganglia grenzend aan de wervelkolom, maar ook in de hoofd en nek regio, en minder vaak in de blaas of de darm- en buikwanden. Ziekten van het sympathische zenuwstelsel kunnen ook leiden gewijzigd pijn regulering, evenals verhoogde vatbaarheid voor infecties en verminderde immuunafweer.
