De pia mater is het binnenste hersenvliezen en nestelt zich tegen het oppervlak van de hersenen, ook het bereiken van de fijne tussenruimten van de cerebrale windingen (gyri) en plooien (sulci). Samen, de drie hersenvliezen helpen bij het beschermen van de hersenen De doorlaatbaarheid van de pia mater is significant voor de bloed-hersenen barrière, de uitwisseling van stoffen tussen hersenvloeistoffen en de verbinding met het lymfestelsel.
Wat is de pia mater?
De pia mater is een tere laag samengesteld uit bindweefsel die 2,300 jaar geleden anatomisch werd geïdentificeerd. Afhankelijk van de locatie kunnen bij de mens twee delen van deze weefsellaag worden onderscheiden: de pia mater encephali is de binnenste van de drie hersenvliezen van het menselijk brein en strekt zich verder uit tot de spinal cord als de pia mater spinalis. Boven de pia mater encephali liggen de spinale hersenvliezen (arachnoïde) en de harde hersenvliezen (dura mater). Door zijn fijne en dunne vorm staat de pia mater ook wel bekend als de tere hersenvliezen. De hersenen zijn volledig omsloten door de pia mater encephali; de enige uitzonderingen zijn openingen in de ventrikels en de apertura lateralis en apertura medialis.
Anatomie en structuur
Op de hersenen rust de pia mater direct op het oppervlak van het weefsel en dringt door de tussenruimten van de cerebrale windingen (gyri), waar hij ook zeer kleine plooien bekleedt. Om deze taak uit te voeren, is de pia mater dunner en fijner dan de andere hersenvliezen. Het is intern verbonden met de membrana limitans superficialis. Dit is een andere laag weefsel, maar het is niet afkomstig van de hersenvliezen, maar van de hersenen zelf. De cellen van de membrana limitans superficialis ontstaan uit spincellen (astrocyten), die tot de gliacellen behoren. Binnen de pia mater zijn er maar een paar cellen, maar tussen hen zijn er meer dan gemiddelde interstitiële ruimtes. Deze extracellulaire matrix of intercellulaire substantie bevat vezels die voornamelijk zijn omgeven door eiwitten en suiker moleculen De vezels bevatten verschillende soorten collageen strengen en elastische vezels, die zijn samengesteld uit fibrilline en elastine en de bindweefsel bijzondere flexibiliteit: hoe hoger het aandeel elastische vezels, des te flexibeler de structuur.
Functie en taken
De hersenvliezen beschermen het onderliggende weefsel en stabiliseren zenuwen en bloed schepen die het orgel voorzien van signalen en voedingsstoffen. Doordat de pia mater ook in de nauwe spleten die in het hersenoppervlak verschijnen, kan doordringen, geeft het met name de fijne haarvaatjes extra ondersteuning. Daarnaast draagt de pia mater bij aan het zorgvuldig filteren van stoffen bij de bloed-hersenen barrière. Deze barrière heeft een beschermende functie en dient niet alleen om bloed te scheiden van hersenweefsel, maar ook ter verdediging tegen mogelijk schadelijke stoffen en pathogenen die de centrale beschadigen zenuwstelsel. In deze context is het bloed-hersenbarrière is selectief permeabel voor elektrolyten, zuurstof, glucose en enkele andere stoffen die de werking van zenuw- en gliacellen verzekeren. Zonder dat zou het weefsel afsterven. De delicate hersenvliezen zijn ook verbonden met het lymfestelsel. Een andere functie van de pia mater is om de interstitiële vloeistof te scheiden van de cerebrospinale vloeistof; de pia mater vormt ook een klein deel van het hersenvocht zelf, hoewel tweederde afkomstig is van de choroïde plexus. Tussen interstitiële vloeistof en hersenvocht zorgt de doorlaatbaarheid van de pia mater ervoor dat de concentratie van stoffen in de twee vloeistoffen kunnen egaliseren, resulterend in gelijk dichtheid Deze egalisatie helpt ook de hersenen te beschermen. De cerebrospinale vloeistofruimten tussen de schedel botten en de beweging van het hersenkussen, waardoor wordt voorkomen dat de hersenen de schedel muur met zelfs kleine stoten en daardoor mogelijk schade oplopen. Sensorische neuronen in de pia mater zenden uit pijn gewaarwordingen die kunnen duiden op schade aan geïnnerveerde gebieden.
Ziekten
Hersenvliesontstekingof ontsteking van de hersenen, is een infectie die het gevolg kan zijn van een besmetting met virussen, bacteriën, schimmels of parasieten. Verschillende types van pathogenen kan in elk geval de oorzaak zijn. Hersenvliesontsteking is mogelijk dodelijk; sterftecijfers lopen sterk uiteen, variërend van 5% voor meningokokken in het algemeen tot 80% voor ouderen en jonge kinderen. De symptomen zijn zeer divers.Hoofdpijn, rugpijn, koorts, en ernstige algemene malaise komen vaak voor. Misselijkheid, braken en bewustzijnsstoornissen zijn ook mogelijk. Kwantitatieve bewustzijnsstoornissen zoals slaperigheid, bewusteloosheid en coma kunnen zich manifesteren, evenals kwalitatieve bewustzijnsstoornissen, die gepaard kunnen gaan met verlies van realiteit. Getroffen personen kunnen moeite hebben met ruimtelijke en temporele oriëntatie of zijn niet in staat zichzelf nauwkeurig te identificeren. Hersenvliesontsteking kan ook leiden tot nek stijfheid, convulsies in het algemeen, krampen in de nek en rug (opisthotonus), huidveranderingen, schuitbuik, fotofobie en papiloedeem. De exacte behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak en wordt op intramurale basis uitgevoerd, zoals de voorwaarde is erg riskant en vereist vaak uitgebreide maatregelen om vitale functies te controleren en te stabiliseren. Zelfs met een anderszins succesvolle behandeling van meningitis, kan permanente schade blijven bestaan. Bij bacteriële vormen van meningitis is dit het geval bij ongeveer 50% van de getroffenen. Mogelijke gevolgen zijn onder meer retrograde geheugenverliesmotorische problemen en sensorische en perceptuele stoornissen. Ernstige gevolgen zijn waakzaamheid of apallisch syndroom, dat wordt gekenmerkt door inactiviteit van de grote hersenen.
