Taxus is een groene naaldboom die ook als medicinale plant kan worden gebruikt. De meeste componenten zijn echter erg giftig.
Voorkomen en teelt van taxus
Hoewel de boom Europese taxus wordt genoemd, is zijn distributie gebied strekt zich ook uit buiten het Europese continent. De taxus (Taxus baccata) draagt ook de namen Europese taxus of gewone taxus. De boom behoort tot de taxusfamilie (Taxaceae) en behoort tot de orde van coniferen (Coniferales). De taxusboom is een groenblijvende conifeer en wordt tussen de 2 en 15 meter hoog. Afhankelijk van de lokale omstandigheden kan de taxus ook groeien als struik. Zo komt het in het hooggebergte of op rotswanden zelfs voor als een kruipende struik. De stam heeft een roodbruine schors. De bladeren van de boom zijn groenblijvende naalden. De bloei van de taxus vindt plaats in april en mei. Vanaf augustus komen er een of twee zaden uit de bloemen, die een groenbruine kleur hebben. Ze zitten in een rood vruchtlichaam, dat een vlezige omhulling heeft. De zaden worden door vogels verspreid. Hoewel de boom Europese taxus wordt genoemd, strekt zijn bereik zich uit tot buiten het Europese continent. Zo strekt zijn leefgebied zich uit van Europa via de Atlas Bergen van Noordwest-Afrika, Klein-Azië en de Kaukasus tot het noorden van Iran. In Europa gedijt de taxus het liefst in schaduwrijke bossen. Het wordt ook gevonden als sierheester in parken of begraafplaatsen. Het geeft de voorkeur aan bodems die rijk zijn aan kalk en voedingsstoffen.
Effect en toepassing
De bestanddelen van Europese taxus omvatten biflavonoïden, fenolen, vitamine C, taxacines, taxine A en taxine B.Andere bestanddelen zijn betuloside, diterpenen, baccatin III, paclitaxel, en ginkgetin. Afgezien van de zaadvacht van taxus, worden alle andere delen van de boom als giftig beschouwd. Zelfs drogen of koken kan de giftige stoffen niet elimineren. De giftigheid van boomdelen zoals zaden, naalden, schors en hout varieert van boom tot boom. Het hangt ook af van het seizoen. Aan de andere kant is de rode zaadvacht van de rijpe vruchten niet giftig. Deze hebben een snoepje smaak en kan rauw gegeten worden. De giftige zaden mogen echter in geen geval worden ingeslikt, omdat ze giftig zijn. De vruchten worden als nuttig beschouwd tegen scheurbuik. Kinderen moeten afzien van het eten van de vruchten, omdat het risico bestaat dat ze de zaden inslikken. Voor medicinaal gebruik worden voornamelijk de verse takuiteinden van taxus gebruikt. De medicinale werkzame stoffen omvatten cyanogene glycosiden zoals biflavonoïden, taxifylline, ginkgetine, sciadopitysine, baccatin III, evenals diterpeen alkaloïden van het taxaantype. Voor uitwendig gebruik wordt een tinctuur gemaakt van de naalden van de boom gebruikt. Het wordt gebruikt voor de therapie of huid parasieten. Omdat de werkzame stoffen van de gewone taxus geschikt zijn voor de behandeling van kanker, worden ze ondanks hun giftigheid ook intern gebruikt. Zelfbehandeling is echter niet mogelijk, dus het gebruik van de medicinale plant moet altijd onder toezicht van een arts gebeuren. In de middeleeuwen fungeerde taxus ook als therapeutisch middel wierook Het inademen van de rook moest dus verlichten koud symptomen zoals hoesten en verkoudheid of long ziekten. Vanwege zijn toxiciteit heeft de conventionele geneeskunde in de moderne tijd grotendeels de Europese taxus achterwege gelaten. Het heeft echter therapeutische waarde voor homeopathie Deze laatste maakt van de taxus twijgen het homeopathische middel Taxus baccata. Voor dit doel wordt de remedie zodanig verdund dat deze geen schade kan berokkenen. Het wordt onder andere gebruikt bij de behandeling van maagdarmklachten en huid ziekten.
Belang voor gezondheid, behandeling en preventie.
In de oudheid werd taxus voor het eerst gebruikt als middel om mensen te vergiftigen. Het gif van de boom werd dus als snelwerkend en effectief beschouwd. De Kelten gebruikten taxusap voor hun pijlgifstoffen. Bovendien zou taxus magische effecten hebben en geesten kunnen oproepen of verdrijven. Daarnaast ging het om de productie van toverstokken uit taxushout. Talloze culturen classificeerden de taxusboom als heilig. In de middeleeuwen werd taxus ook als medicinale plant gebruikt. Een van de eerste therapeutische gebruikers was de Perzische arts Avicenna in 1021, die de plant voor het eerst gebruikte om te behandelen hondsdolheid, slangenbeten, galblaas klachten en lever In de volksgeneeskunde werd toen de Europese taxus gebruikt om te behandelen hart- klachten, epilepsie, reumatiek, difterie, schurft of worminfectie. Het werd toegediend aan vrouwen om te promoten menstruatie Een afkooksel van taxusnaalden diende ook als een effectieve abortus. De toxiciteit van taxus vormde echter een niet te onderschatten risico voor patiënten. Aangezien er nu tal van niet-giftige alternatieven beschikbaar zijn, kruidengeneeskunde in de huidige tijd is afgezien van het gebruik van de giftige plant. Sinds de jaren negentig is taxus opnieuw interessant voor de orthodoxe geneeskunde vanwege de succesvolle semi-synthetische isolatie van de celdelingsremmende stof. paclitaxel Deze stof kon voorheen alleen worden geïsoleerd uit de bast van de Pacifische taxus (Taxus brevifolia). De isolatie werd uitgevoerd uit de taxaanverbindingen in de taxusnaalden. Zo worden stoffen uit de taxus tegenwoordig gebruikt tegen kankers zoals eierstokkanker, bronchiale kanker en borstkanker Omdat er echter een risico op ernstige bijwerkingen bestaat, vindt de toepassing alleen plaats als alle andere vormen van behandeling falen. Homeopathie past substanties van taxus voornamelijk toe voor de behandeling van huid huiduitslag en spijsverteringsstoornissen. Andere indicaties zijn onder meer hart- ziekte, jicht, reumatiek en lever ziekte.
