Hematologie is de studie van bloed en zijn functies. Deze tak van de geneeskunde verwijst naar de fysiologie en pathologie van de bloed. Hematologie is van groot belang bij routinematige diagnostiek, bij de opvolging van een grote verscheidenheid aan ziekten, maar ook bij fundamenteel onderzoek. Meer dan 90 procent van alle medische diagnoses is gebaseerd op hematologische bevindingen.
Wat is hematologie?
Hematologie is de studie van bloed en zijn functies. Deze tak van de geneeskunde verwijst naar de fysiologie en pathologie van het bloed. Hematologie is een gecombineerd woord van Griekse oorsprong uit de twee lettergrepen haima, het bloed en logos, de leer. Hematologie betekent dus letterlijk de studie van bloed. Bij klinische toepassing ligt de nadruk vooral op de pathologie van het bloed. De bloedsamenstelling verandert op een kenmerkende manier bij een grote verscheidenheid aan ziekten, zodat hematologische waarden directe conclusies kunnen trekken over defecte lichaamsfuncties. Kortom, de wetenschap van hematologie bestaat uit de zogenaamde numerieke hematologie en cellulaire hematologie. Numerieke hematologie houdt zich voornamelijk bezig met normale waarden en circulerende bloedcellen die afwijken van deze normale waarden. Celhematologie als een subveld omvat de analyse van celstructuren van bloedcellen of cellen van de beenmerg De belangrijkste celhematologische methode is het zogenaamde differentieel bloedbeeld van de witte bloedcellen, leukocyten Een ander subgebied van hematologie is hematooncologie, die zich specifiek bezighoudt met maligne neoplasmata van het bloed of beenmerg De bekendste hematologische kwaadaardige ziekte is leukemie, en tot op heden zijn er ongeveer 500 verschillende vormen van leukemie bekend. Terwijl sommige van hen een buitengewoon goede prognose en kans op genezing hebben voor de patiënt, andere vormen, bijvoorbeeld acute lymfatische leukemie, leiden tot de dood binnen meestal een paar weken na de diagnose.
Behandelingen en therapieën
Het eenvoudigste gespecialiseerde hematologische onderzoek is het verkrijgen van een klein bloedbeeld, bestaande uit leukocyten, erytrocyten, bloedplaatjes en hemoglobine telt. Het is een algemeen onderzoek bij de huisarts of als eerste onderzoek bij ziekenhuisopname. Normale waarden kunnen al veel ziekten uitsluiten. Als de waarden van de bloedbeeld significant veranderd zijn, moeten deze pathologische bevindingen altijd verder worden opgehelderd differentiële diagnose De belangrijkste normale hematologische waarden zijn leukocyten 4000-9000, erytrocyten 4.5-5.5 miljoen, bloedplaatjes 180,000-300,000, hematocriet 38-41% en hemoglobine 12-17 g. Alle gegevens zijn gebaseerd op 1 kubieke millimeter volbloed. Hemoglobine is het bloedpigment in de rode bloedcellen, erytrocyten Hemoglobine heeft het vermogen zich tijdens gasuitwisseling in de longen te binden zuurstof aan zichzelf en voorziet zo alle lichaamscellen van levensbelangrijke zuurstof via de bloedbaan. Bij een tekort aan hemoglobine door ziekte of ongeval kan het hemoglobinegehalte weer worden verhoogd door toediening van bloedconserven, zogenaamde erytrocytenconcentraten. Dit lukt echter meestal niet als de oorzaak van de hemoglobinedaling een inwendige bloeding is, bijvoorbeeld in het maagdarmkanaal. De hematocriet waarde weerspiegelt de volume fractie van alle cellulaire componenten in het totale bloed. Met uitzondering van het differentiële bloedbeeld, worden alle numerieke hematologische parameters nu bepaald met volledig geautomatiseerde apparatuur in medische laboratoria. Differentiële bloedtellingen vereisen echter handmatig microscopisch onderzoek van het gekleurde bloeduitstrijkje. De belangrijkste focus ligt op de uitsplitsing van de witte bloedcellen in de individuele leukocytfracties. Belangrijke leukocytfracties zijn neutrofielen granulocyten, basophil granulocyten, eosinofiele granulocyten en klein en groot lymfocyten Ze komen allemaal fysiologisch voor in het stromende bloed. Beenmerg cellen, zoals plasmacellen, myelocyten, metamyelocyten of promyelocyten, komen normaal niet voor in het bloed. Als deze worden gezien in het differentiële bloedbeeld, spreekt men ook van een verschuiving naar links, die altijd als pathologisch moet worden beschouwd. De meest voorkomende oorzaken van een verschuiving naar links zijn ontstekingsveranderingen en infecties. Dit type verschuiving naar links is reactief, dwz omkeerbaar, en verdwijnt met therapieIn tegenstelling daarmee, in leukemieis de verschuiving naar links onomkeerbaar, zodat de pathologische beenmergcellen permanent in de bloedbaan verschijnen.
Diagnose- en onderzoeksmethoden
Alle hematologische onderzoeksmethoden maken deel uit van de laboratoriumgeneeskunde. Het bloed wordt hematologisch onderzocht in het medisch laboratorium door speciaal opgeleid personeel, de medisch technische laboratoriumassistenten, MTLA. Voor dit doel moet het veneus afgenomen bloed onklonbaar worden gemaakt. Een antistollingsmiddel, EDTA, wordt daarom in de bloedbuisjes opgenomen voor hematologisch onderzoek. De technische en medische validatie en publicatie van hematologische bevindingen is altijd de verantwoordelijkheid van een specialist in laboratoriumgeneeskunde. Voor celhematologie worden speciale halfautomatische of volledig geautomatiseerde machines gebruikt, die onder toezicht van laboratoriumpersoneel in zeer korte tijd een groot aantal bloedmonsters hematologisch kunnen analyseren. Hematologische diagnose lijkt in eerste instantie eenvoudig, maar wordt dan behoorlijk complex als het gaat om het toekennen van pathologische bevindingen aan de symptomen van een patiënt. In het geval van een groot aantal hematologische aandoeningen, interdisciplinaire samenwerking tussen laboratoriumgeneeskunde, pathologie, cytologie en ook radiologie is daarom vereist. In de therapie van hemato-oncologische ziekten, worden hematologische waarden primair gebruikt voor Grensverkeer het verloop van de ziekte, omdat de parameters het mogelijk maken significante conclusies te trekken over het beloop en de prognose van hematologische ziekten. Hematologische ziekten zijn zeer gelaagd en complex. De belangrijkste hematologische aandoeningen zijn onder meer leukemieën, lymfomen, de verschillende soorten anemieën, hemoglobinevormingsstoornissen en de zogenaamde stapelingsziekten zoals hemochromatose De prognose van hematologische ziekten is vooral afhankelijk van genetische factoren. Tot nu toe was het niet mogelijk om deze genetische factoren in detail te beïnvloeden. De hematologie heeft de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt, maar het onderzoeksspectrum is nog lang niet uitgeput. Daarom hebben de veranderingen in dit subveld van laboratoriumgeneeskunde het potentieel om de geneeskunde voor patiënten in de toekomst fundamenteel te veranderen door middel van fundamenteel onderzoek.
