Streptococcus mutans is een grampositieve, niet-beweeglijke, facultatief anaërobe ziekteverwekker van het geslacht Streptococcus. Deze zijn bolvormig bacteriën die meestal in kettingvorm hechten. S. mutans komt voor als een commensaal in de mondholte en is grotendeels verantwoordelijk voor de ontwikkeling van cariës.
Wat is Streptococcus mutans?
Streptococcus mutans behoren tot de grampositieve sferische bacteriën, die fysiologisch worden aangetroffen in de mondflora van bijna alle mensen. Deze groeien onder facultatieve anaërobe omstandigheden, wat betekent dat ze zich kunnen vermenigvuldigen in de aanwezigheid van zuurstof maar ook in zijn afwezigheid. Streptococcus mutans, evenals andere streptokokken, worden zo genoemd omdat ze groeien in kettingen (gr. streptos = ketting). streptokokken zijn zowel catalase-negatief als oxidase-negatief. De speciale functie binnen de streptokokken is hun verschillende hemolyse-gedrag aan bloed agar-agar bodems. Ze kunnen dus worden onderverdeeld in drie groepen: S. mutans vertoont een α-hemolytisch gedrag, wat betekent dat ze slechts gedeeltelijk kunnen worden afgebroken hemoglobine in agar-agar naar een biliverdine-achtig product. Het resultaat is een groenachtig ogende grenszone rond de kolonie, daarom worden S. mutans en andere streptokokken (zoals S. bovis of S. mitis) groen wordende streptokokken genoemd. In β-hemolyse-gedrag, volledige afbraak van hemoglobine naar bilirubine treedt op, terwijl γ-hemolyse een misleidende term is omdat er geen hemolyse optreedt.
Voorkomen, verspreiding en eigenschappen
Streptococcus mutans maakt deel uit van de normale flora van de mens mondholte en is in bijna iedereen aanwezig. In deze context zijn ouders meestal verantwoordelijk voor het eerste contact met S. mutans op de baby, bijvoorbeeld door de lepel of de fopspeen van de baby in de mond, waar de bacterie in massa verblijft. Bovendien worden talloze micro-organismen overgedragen door middel van kussen. De aanwezigheid van S. mutans is echter niet synoniem met de ontwikkeling van cariës De bacterie moet eerst de juiste condities krijgen door veel suikerhoudend voedsel en dranken te eten. Alleen dan kan de bacterie de zure omgeving creëren die de tand aantast glazuur Het aantal S. mutans hangt samen met het risico dat een patiënt zich ontwikkelt cariës, dwz hoe meer bacteriën er zijn in de speeksel, hoe groter de kans op het ontwikkelen van cariës. S. mutans en andere streptokokken bezitten hemolysine. Hierdoor kunnen ze het erytrocyten op de bloed agar-agar, resulterend in het typische α-hemolytische gedrag, dat wordt gekenmerkt doordat de kolonies op een bloedagar worden omgeven door een groenachtig glinsterende halo. Bovendien bezit S. mutans andere virulentiefactoren die verband houden met cariësvorming. De ziekteverwekker kan bijvoorbeeld glucaanpolymeren vormen uit sucrose, a suiker gevonden in voedselpulp, die worden geproduceerd door glucosyltransferases. Hierdoor kan de bacterie zich aan de tand hechten glazuur en vormen zo een stevige aanhankelijkheid. Bovendien kunnen S. mutans fermenteren koolhydraten gevonden in voedsel melk geven (melkzuur). De melkzuur vormt de zure omgeving die de glazuur, wat leidt tot demineralisatie van de stof. Omdat S. mutans in staat is uit te scheiden zuren, het moet in deze omgeving kunnen overleven, dus heeft de ziekteverwekker een zekere zuurresistentie ontwikkeld om zichzelf te beschermen tegen ontbinding door de melkzuur Naast bescherming tegen het zuur vormt S. mutans ook een bescherming tegen de menselijke afweer. Antilichamen van het immunoglobuline A (IgA) -type worden voornamelijk aangetroffen in speeksel S. mutans vormt een zogenaamd IgA-protease, dat deze kan deactiveren antilichamen en zo de immuunafweer verzwakken. Bovendien kunnen S. mutans om voedsel concurreren met andere bacteriën. Om dit te winnen, produceert S. mutans bacteriocines die kunnen worden gebruikt om vreemde bacteriën aan te vallen.
Ziekten en kwalen
Streptococcus mutans is de belangrijkste veroorzaker van cariës, een van de meest voorkomende ziekten wereldwijd. Cariës zelf is niet besmettelijk, maar de ziekteverwekker kan worden overgedragen. Normaal gesproken zijn de tanden omgeven door een biofilm, die vol zit met bacteriën, dus ook bij S. mutans. risicofactoren, neemt de kans toe dat de bacteriën gaan gisten koolhydraten uit het voedsel en daaruit melkzuur vormen, dat de tand aantast en zo tot cariës leidt. Zo'n risicofactoren omvatten het aantal S. mutans, slechte mondhygiëne of suikerhoudend voedsel. De tandarts verdeelt cariës in verschillende stadia, afhankelijk van hoe diep de bacterie de tand is binnengedrongen. Als de tand een vulling heeft, kan deze losraken en loslaten. Bovendien klagen patiënten meestal over een onaangenaam gevoel smaak or slechte adem Als de ziekteverwekker dichtbij de pulpa doordringt, kunnen gevormde gifstoffen vrijkomen en veroorzaken ontsteking De gevoeligheid van de zenuwvezels wordt verhoogd en de patiënt heeft een verhoogd gevoel van koud of warmte. Daarnaast is er een sterk gevoel van pijn, die permanent of terugkerend kunnen zijn. Als de ziekteverwekker helemaal in het vruchtvlees terechtkomt, kan een abces kan zich vormen en de tand kan afsterven en moet worden verwijderd.
