Van de reuk slijmvlies naar de reukbol is de reukzenuw de eerste hersenzenuw die olfactorische informatie doorgeeft via markeerloze zenuwvezels. Specifieke aandoeningen van de reukzenuw omvatten anosmie en hyposmie. Ze kunnen ook optreden als gevolg van schedel baseren breuk.
Wat is de reukzenuw?
Geuren komen uit de reuk slijmvlies aan de hersenen via de reukzenuw. De reukzenuw vormt daarbij zowel de eerste hersenzenuw van in totaal twaalf als de eerste schakel in de reukbaan, die het verloop van de olfactorische informatieoverdracht in kaart brengt. Dienovereenkomstig verstoringen in dit gebied leiden tot pathologische verslechtering van het gevoel van geur (hyposmie) of volledig falen (anosmie). Omdat de reukzenuw niet bestaat uit hersenstam neuronen, maar is samengesteld uit de axonen van de reukcellen, beschouwen sommige bronnen in de literatuur het niet als een hersenzenuw in strikte zin. Om traditionele redenen beschouwt de geneeskunde de reukzenuw echter nog steeds als een hersenzenuw; hetzelfde geldt voor de optische zenuw of oogzenuw, die vergelijkbare eigenschappen heeft.
Anatomie en structuur
De reukzenuw bestaat uit vezels, die in de anatomie ook bekend staan als olfactorische filamenten of fila olfactoria. Het zijn de zenuwvezels van cellen die zich in de reuk bevinden slijmvlies, waar ze reageren op olfactorische stimuli. Ze komen uitsluitend voor in de regio olfactoria. Van daaruit loopt de reukzenuw over de lamina cribrosa naar de bulbus olfactoriusi'in de hersenen In totaal bestaat de olfactoriuszenuw uit 20-25 bundels, die op hun beurt weer zijn samengesteld uit de individuele zenuwvezels (axonen). In tegenstelling tot andere neuronen zijn de zenuwvezels die zich verenigen om de reukzenuw te vormen marmerloos, omdat ze geen myeline schede. De myeline schede komt voort uit de cellen van Schwann en isoleert de axonen elektrisch. Dit verhoogt de snelheid van de informatieoverdracht. Omgekeerd betekent dit voor de reukzenuw (die deze isolerende laag mist) dat zijn signalen langzamer reizen dan de impulsen van andere zenuwen Tussen de schedel zenuwenvertegenwoordigt de reukzenuw de kortste.
Functie en taken
De functie van de reukzenuw is om olfactorische informatie door te geven. Hoewel mensen niet tot de meest geurgevoelige wezens in het dierenrijk behoren, heeft hun reukslijmvlies 30 miljoen reukcellen verdeeld over 10 cm2. De reukcel heeft gevoelige receptoren op het oppervlak. Stimulatie verandert de eigenschappen van de celmembraan en de biochemische evenwicht van de sensorische cellen verschuift. Als gevolg hiervan treedt depolarisatie op: de elektrische spanning verandert en kan nu door de zenuwvezels gaan. De lange verlengingen van de cellen reiken tot in de reukbol (bulbus olfactorius), die zich al in de hersenen Er is geen synaps of onderlinge verbinding nodig; de overdracht van het elektrische signaal is daarom bijzonder efficiënt. De bulbus olfactorius bevat de piramidale mitraliscellen, die als groep de tractus olfactorius vormen. Via dit tweede neuron bereikte het signaal uiteindelijk het reukcentrum van de hersenen, dat door neurowetenschappers de primaire reukcortex of trigonum olfactorium wordt genoemd. Hier vindt de eerste verwerking plaats in de centrale zenuwstelsel voordat de hersenen de reukinformatie in hogere gebieden verwerken.
Ziekten
Twee klinische beelden hebben specifiek betrekking op de reukzenuw: zowel anosmie als hyposmie. Dit laatste beschrijft een vermindering van het vermogen om geur, terwijl mensen die lijden aan anosmie het reukvermogen volledig verliezen. Bij functionele anosmie hebben getroffen individuen theoretisch nog steeds een resterend vermogen om geur, maar de praktische betekenis ervan is niet langer aanwezig. Een bijzondere vorm van olfactorisch verlies is partiële anosmie, wat leidt tot het verlies van het vermogen om bepaalde geuren te ruiken zonder dat andere olfactorische waarnemingen moeten worden aangetast. De medische wetenschap classificeert deze klinische beelden onder de kwantitatieve olfactorische aandoeningen; hun oorzaken zijn talrijk. Neurodegeneratieve ziekten zoals Parkinson, Alzheimer ziekte of multiple sclerose zijn mogelijke oorzaken van hyposmie en anosmie, evenals traumatische effecten. Schedel baseren breuk is een van de meest voorkomende traumatische oorzaken van kwantitatieve reukstoornissen, vooral in het geval van een frontale fractuur. Biochemische oorzaken zijn onder meer zinktekort evenals medicijnen zoals ACE-remmers, antihistaminica en zeker antidepressiva. Bovendien, chloor en benzine gassen kunnen het reukstelsel beschadigen, evenals infecties met virussen, ontsteking, tumoren en zwelling. Aangeboren anosmie hoeft niet noodzakelijk het gevolg te zijn van een slechte ontwikkeling of laesie van de reukzenuw, maar kan ook andere leden van het informatieoverdrachtsysteem treffen; de oorzaak ligt echter meestal in de reukbaan, die de reukzenuw omvat. Een bijzondere vorm van aangeboren anosmie manifesteert zich in de context van het Kallmann-syndroom; in dit geval gaat de reukstoornis gepaard met een ondermaatse werking van de eierstokken of testikels en kan zo puberale ontwikkeling voorkomen of vertragen. Daarnaast is een bewegingsstoornis van de handen (synkinesie) en ontbrekende opzetstukken voor tanden en / of hersenstaven mogelijk; andere aandoeningen zijn ook mogelijk. Het Kallmann-syndroom is het gevolg van een mutatie in het genetisch materiaal en is erfelijk. Ongeacht de oorzaak kunnen anosmie en hyposmie psychisch leed veroorzaken; in het geval van oorzaken zoals neurodegeneratieve ziekten, worden de psychologische symptomen van de respectieve onderliggende ziekte toegevoegd, waarbij depressieve symptomen bijzonder vaak voorkomen. Ondanks intact smaak knoppen en zenuwenolfactorische disfunctie beperkt ook de perceptie van smaak, aangezien de twee sensorische modaliteiten nauw verwant zijn en geur de smaak van voedsel aanzienlijk beïnvloedt.
