De glandulaire gansvoet van Schrader (lat. Dysphania schrader) behoort tot de vossenstaartfamilie (Amaranthaceae). Het wordt ook wel vrouwenwiet genoemd.
Voorkomen en teelt van de glandulaire ganzenvoet van Schrader.
De glandulaire gansvoet van Schrader behoort tot de familie van de vossenstaart. Het wordt ook wel vrouwenmadeliefje genoemd. Naast de kliergansvoet van Schrader, omvat het geslacht kliergansvoet (Dysphania) ook de bekendere kliergansvoet uit Mexico (Dysphania ambrosioides), Australische kliergansvoet (Dysphania pumilio) en gewone glandulaire ganzenvoet (Dysphania botrys). Dit zijn de vier soorten die ook in Duitsland en Oostenrijk voorkomen. Anders komen de glandulaire ganzenvoetsoorten vaker voor in de subtropen en tropen. Het is hun natuurlijke habitat. De soort in Europa is van daaruit geëmigreerd, hoewel historisch gedocumenteerd vóór 1492, dus dit geslacht is niet langer een neofiet maar wordt een archeofyt genoemd. Het verscheen echter pas vanaf 1907 in Duitsland als een geïntroduceerde soort en wordt daarom in Duitsland als een neofiet vermeld. Het is een warmteminnende ruderale plant en voelt zich thuis op leem- en zandgronden. Het kan worden gevonden in zonnig puin, onkruid, afvalplaatsen of oevers. De basiskenmerken van de ganzenvoetsoorten zijn de veelal afwisselende bladeren, waarbij de bladvorm sterk varieert tussen de meer dan 40 verschillende soorten in Europa. De stengel van de ganzenvoet van Schrader is rechtopstaand en vertakt meerdere keren. Het is ongeveer 20 tot 60 centimeter hoog, maar kan ook groeien in zeldzame gevallen tot een meter hoog. De kliergansvoet van Schrader is een kruidachtige, meestal eenjarige plant. De bladoksels bevatten de klierharen die dit geslacht zijn naam geven. Ze hebben een verdikking hoofd die een etherische olie bevat die de plant zijn aromatische citroengeur geeft. Voor de plant zelf dient het als voederwerend middel en voor verkoeling. De belangrijkste bloeiperiode is van juli tot oktober. De bloemen zijn vrij klein, groenachtig van kleur en zitten in clusters in de bladoksels. De bloem is voorzien van veel palen, omdat hij wordt bestoven door de wind. De plant heeft tweeslachtige bloemen, wat betekent dat hij zowel mannelijke als vrouwelijke bloemorganen heeft.
Effect en toepassing
De jonge elastische stengels dienen voor de bloei geschild als salade-toevoeging. Het is ook de moeite waard om de stengels in een pan te bakken en ze als groente te eten. De ontluikende bloeiwijzen kunnen worden gepaneerd. Door hun kleine formaat is dit meer een gimmick, maar erg mooi als decoratie. De bladeren kunnen rauw worden bereid of gekookt als spinazie. Het bittergehalte in de verschillende soorten varieert soms enorm. De basis smaak gaat van spinazie-achtig, nootachtig tot extreem bitter. De rijpe roodbruine tot zwarte zaden kunnen vanaf augustus worden geoogst. Ze zijn talrijk maar ook erg klein. Daarom is het oogsten een beetje bewerkelijk. Als de zaadjes er dan mee gekookt worden water, is het raadzaam om het eerste kokende water weg te gieten, omdat de hele plant, maar ook vooral de zaden, bevatten saponinen (zeepachtige stoffen) en bittere stoffen. De gekookte zaden kunnen nu worden verwerkt tot een pulp, die kan worden gezoet maar ook gezouten. Vergelijkbaar met amarant, die tot dezelfde familie behoort. Gedroogd en gemalen, dienen ze als extendermeel en kunnen ze dus aan elk deeg worden toegevoegd. Ze zijn ook een nieuwe bron van vitaminen in de winter als gekiemde zaden. De wortels werden in het verleden waarschijnlijk als groente gebruikt en nodigen uit tot experimenten. Er is nog niet veel te vinden over de ingrediënten en effecten van deze speciale soort Schrader-ganzenvoet. Er kan echter worden aangenomen dat het vergelijkbare ingrediënten bevat als de Mexicaanse glandulaire ganzenvoet of mogelijk andere ganzenvoetsoorten. Deze variëren van de bovengenoemde saponinen en bittere verbindingen, veel mineralen (kalium, ijzer, zink, fosfor) aan het overvloedige vitaminenVooral vitamine C en vitamine B3. De ganzenvoet is over het algemeen geen klassieke medicinale plant. Vanwege het gedeeltelijk hoge saponinegehalte heeft het echter een slijmoplossend en antiflatulent effect op hoest. Uitwendig als een kompres waarvoor het wordt gebruikt aambeien, insectenbeten of slangenbeten en voor wond genezen Het wordt ook gebruikt tegen schimmels. Dit is precies het effect dat de saponinen zou ook op de plant zelf moeten hebben - namelijk beschermen tegen schimmelaanval. Intern moet het gebruik worden beperkt omdat te veel saponinen irritatie van de slijmvliezen kunnen veroorzaken.
Gezondheidsbelang, behandeling en preventie.
De eigenschappen van saponinen in fytotherapie hebben een verreikende betekenis. Ze worden als ontstekingsremmend, diuretisch beschouwd, slijmoplossend, hormoonstimulans en in het algemeen tonic Ze ondersteunen ook de absorptie van andere ingrediënten uit de darm en binden cholesterol Op basis van verschillende onderzoeken wordt aangenomen dat ze een preventieve werking hebben tegen dikke darm kanker, vanwege hun remmende effect op de celdeling in de darm. Saponinen mogen echter niet in de bloedbaan terechtkomen, aangezien zelfs kleine hoeveelheden een hemolytische (bloed-oplossend) eigendom. De bittere verbindingen, die overvloedig aanwezig zijn in glandulaire ganzenvoet, blijken ook medicinaal zeer effectief te zijn op een groot aantal verschillende gebieden. Samenvattend wordt aangenomen dat ze de eetlust stimuleren, spijsverteringsstoornissen, opwarming, secretie (spijsverteringssecreties) en absorptie (vooral voedingsstoffen zoals vitaminen, ijzer Bovendien wordt de plant perestaltisch stimulerend, anti-winderigheid, anti-rot, ph-optimaliserende, indirecte hematopoëtische eigenschappen (door verbetering van de absorptie van B12). Bovendien heeft het een stimulerend effect op niet-specifieke afweermechanismen in de darm (plaques van Peyer in de dunne darm), metabolisme stimulerend, regulerend voor natuurlijke verzadiging, tonificatie van gladde spieren, versterking van het vegetatieve systeem, versterking van de hart- (verhoging van de samentrekkingskracht) en in het algemeen stimulerend. Buiten de geneeskunde wordt glandulaire ganzenvoet ook gebruikt als verfplant, die verschillende tinten groen produceert. Ook tegen motten of andere plagen moeten kunnen worden verholpen door de aanwezige etherische olie. Er bestaat gevaar voor verwarring met een zeer giftige nachtschadeplant, de zwarte nachtschade (Solanum nigrum) en ook met de verdovingsmiddel voor de bloei. Oogst daarom alleen als verwarring kan worden uitgesloten.
