Hematopoiesis is het technische taalwoord voor bloed vorming. Het is een zeer complex proces dat grotendeels plaatsvindt in de beenmerg.
Wat is hematopoëse?
Erytrocyten of rood bloed cellen zijn de meest voorkomende cellen in menselijk bloed. Ze dienen onder meer voor transport zuurstof van de longen tot de organen, botten, en weefsels. Erytrocyten maken de bloed verschijnen rood. Klik om te vergroten. Bloedvorming dient om het lichaam van bloedcellen te voorzien. Het is belangrijk dat het zowel continu als volgens de huidige behoefte plaatsvindt, zodat er altijd voldoende aantal is. De verschillende bloedcellen hebben een verschillende gemiddelde levensduur. Bijvoorbeeld, erytrocyten, de rode bloedcellen, leven ongeveer 120 dagen, terwijl trombocyten het bloed bloedplaatjes, leven slechts ongeveer 5 tot 12 dagen. Uiteindelijk worden miljarden nieuwe bloedcellen gevormd in de beenmerg van een gezonde volwassene dag in dag uit. Het uitgangspunt voor hematopoëse is een multipotente hematopoëtische stamcel, die vervolgens celdelingen en differentiatiestappen ondergaat, zodat hij steeds specialistischer wordt. De term "multipotent" betekent dat alle ontwikkelingspaden nog openstaan voor de cel in kwestie; zijn verdere lot is nog niet bepaald. De eerste belangrijke differentiatie van de multipotente cel vindt dan plaats in een myeloïde of een lymfoïde voorlopercellen. Nu is de verdere ontwikkeling ervan ervoor bepaald, wat betekent dat er nog maar een paar varianten van ontwikkeling voor openstaan.
Functie en taak
Om ervoor te zorgen dat de initiële multipotente stamcel voltooide bloedcellen oplevert, die vervolgens specifieke taken voor het lichaam uitvoeren, afhankelijk van het celtype, worden nu verschillende paden bewandeld. Er staan vier ontwikkelingsopties open voor de myeloïde voorlopercellen. Het kan een erytrocyt, een bloedplaatjes, een granulocyt of een monocyt worden. De erytrocyten zijn de rode bloedcellen. Ze zijn verantwoordelijk voor zuurstof en carbon kooldioxide transport. Hun vormingsproces wordt erytropoëse genoemd. Het vroegste celfase van erytropoëse is de pro-erythroblast. Dit is een relatief grote cel met een diameter van 20 µm met een centraal gelegen kern. De proerythroblast geeft aanleiding tot kleinere en kleinere erytroblasten door celdelingen. Hun celdiameter neemt continu af, terwijl de hemoglobine inhoud neemt toe. In de laatste ontwikkelingsstap, die nog steeds plaatsvindt in de beenmerg, de erytroblasten verdrijven hun kernen. Ze worden dus reticulocyten Deze zijn microscopisch te onderscheiden van de afgewerkte rode bloedcellen door de zogenaamde substantia granulofilamentosa. Hun aantal in het perifere bloed is evenredig met de mate van erytropoëse die op dat moment optreedt. Overwegend in de milt, rijping tot de erytrocyt treedt uiteindelijk op. bloedplaatjes worden ook bloedplaatjes genoemd. Hun functie is om weefseldefecten te sluiten. Bijgevolg spelen ze een belangrijke rol in wond genezen en bloedstolling. Topoëse van bloedplaatjes verloopt ook door verschillende tussenstadia. Specifiek worden deze hemcytoblast, megakaryoblast, promegakaryocyt en megakaryocyt genoemd. Tenslotte, bloedplaatjes kant af van de megakaryocyten. Granulocyten staan in dienst van de cellulaire immuunafweer. Ze ontwikkelen zich via de hemacytoblast-, myeloblast-, promyelocyt-, myelocyt- en metamyelocytstadia. Dit geeft dan aanleiding tot de staafkern bevattende neutrofiele granulocyt, die opnieuw differentieert in de segmentkern bevattende neutrofiele granulocyt. Uiteindelijk zijn segmentale kernen goed voor 45 tot 70% van alle leukocyten in perifeer bloed. lymfocyten zijn componenten van het bloed. Ze behoren zowel tot de natuurlijke "killer-cellen" als tot de witte bloedcellen leukocyten Op de foto, lymfocyten vernietigen kanker cellen. Wit: lymfocyten, groen: kanker cellen. Klik om te vergroten. monocyten ontwikkelen door de hemacytoblast-, monoblast-, promonocyt- en monocytstadia. monocyten circuleren eerst in het bloed, maar migreren vervolgens naar de weefsels waar ze macrofagen worden. Dit zijn aasercellen die potentieel pathogene stoffen fagocyteren en zo onschadelijk maken. Lymfocyten hebben de taak infectieuze agentia en het lichaamseigen gedegenereerde weefsel onschadelijk te maken. Lymfopoëse begint, net als de andere soorten hematopoëse, in het beenmerg. Sommige lymfocyten blijven daar tot het einde van hun ontwikkeling, de zogenaamde B-lymfocyten. Voor andere lymfocyten vindt de uiteindelijke differentiatie plaats in de thymus Ze worden dan gebeld T-lymfocyten.
Ziekten en aandoeningen
Juist omdat hematopoëse zo'n belangrijke rol speelt bij het soepel functioneren van tal van lichaamsfuncties, kunnen verstoringen snel leiden tot soms levensbedreigende ziekten. Een mild voorbeeld van verminderde hematopoëse is bloedarmoede Het is gebaseerd op een verstoorde erytropoëse, die met name wordt veroorzaakt door een gebrek aan substraten zoals vitamine B12, ijzer or foliumzuur Chronische infecties en reumatische aandoeningen kunnen er ook voor zorgen dat de vorming van erytrocyten te traag verloopt voor de huidige behoeften. Daarnaast zijn er nog een aantal andere oorzaken van bloedarmoede zijn mogelijk. Slechts zelden komt een pathologisch verhoogde erytropoëse voor. In de meeste gevallen de reden hiervoor bloedarmoede is een tumorziekte. Als de trombocytopoëse niet overeenkomt met de zojuist bestaande vraag, is dit voorwaarde wordt genoemd trombocytopenie Er is een tekort aan bloedplaatjes, wat vooral bij blessures gevaarlijk kan zijn. In dergelijke gevallen kan het bloeden nauwelijks worden gestopt. Een teveel aan bloedplaatjes daarentegen wordt genoemd trombocytose Dit wordt meestal veroorzaakt door myeloproliferatieve ziekten waarbij de celontwikkeling wordt verstoord. Tijdelijk trombocytose kan ook optreden als gevolg van splenectomie of groot bloedverlies. Leukopenie, dwz een vermindering van de reeks witte bloedcellen, moet zonder mankeren worden opgehelderd. Sinds leukocyten spelen een belangrijke rol in het immuunsysteem, zelfs milde infecties kunnen in dit geval levensbedreigend verlopen. Ook hier kan een vormingsstoornis in het beenmerg de oorzaak zijn, maar soms ook een verhoogde consumptie, zoals dit kan optreden in het kader van een besmettelijke ziekte, is de reden. Therapie hangt af van de oorzaak. In gevallen van ernstige leukopenie, antibiotica net zoals antischimmelmiddelen worden toegediend om de verzwakte afweer van het lichaam te ondersteunen.
