Het bewegingsgevoel maakt deel uit van de interoceptieve en kinesthetische dieptegevoeligheid die permanente feedback geeft aan de hersenen over de mate van beweging. Proprioceptoren in spieren, pezen, botten en gewrichten zijn verantwoordelijk voor bewegingsperceptie. Neurologische aandoeningen kunnen het bewegingsgevoel verstoren.
Wat de dieptegevoeligheid?
Het bewegingsgevoel maakt deel uit van de interoceptieve en kinesthetische dieptegevoeligheid, die permanente feedback geeft aan de hersenen over de mate van beweging. Menselijke waarneming bestaat uit exteroceptie en onderschepping. Exteroceptie komt overeen met de perceptie van prikkels uit de omgeving en bepaalt de indrukken die een persoon opdoet van situaties en de wereld. Interoceptie daarentegen betekent het waarnemen van prikkels uit het eigen lichaam en is een aanzienlijk onderdeel van zelfperceptie. Oppervlaktegevoeligheid, bijvoorbeeld als perceptuele kwaliteit van de huid, is een voorbeeld van exteroceptie. Dieptegevoeligheid of proprioceptie, aan de andere kant, vat het menselijk vermogen samen om de eigen lichaamspositie in de ruimte te detecteren en komt overeen met een interoceptieve perceptuele kwaliteit. Door dieptegevoeligheid worden mensen begiftigd met kinesthesie, dat wil zeggen bewegingsgevoel. Hij kan onbewust de beweging van zijn lichaamsdelen controleren en sturen. In de 19e eeuw definieerde de Britse neuroloog Henry Charlton Bastian het gevoel van beweging en een hersenen gebied voor het verwerken van beweging als kinesthesie. Het bewegingsgevoel is een van de drie kwaliteiten van dieptegevoeligheid en vormt samen met het positiegevoel en het gevoel van kracht of weerstand de totaliteit van het dieptegevoelige perceptuele vermogen. Het positiegevoel geeft de persoon informatie over de huidige lichaamshouding. Het gevoel van kracht en weerstand bemiddelt bij de dosering tussen duwen en trekken, en het bewegingsgevoel geeft continue feedback aan de hersenen over de mate van beweging. Het bewegingsgevoel reguleert dus onbewust de lichaamshouding tijdens bewegingen. De sensorische cellen van het bewegingsgevoel zijn dieptegevoelige spierspoel, peesspoel en receptoren in het gewricht capsules, ligamenten en periosteum.
Functie en taak
Dankzij het bewegingsgevoel kan een persoon bijvoorbeeld zijn index meenemen vinger naar het puntje van zijn neus- met zijn ogen dicht. Hij kan lopen, springen en rennen in het donker en hoeft voor zijn bewegingen niet te vertrouwen op het gezichtsvermogen. De kwaliteiten van dieptegevoelige waarneming zijn nauw met elkaar verbonden. De richting en snelheid van bewegingen worden gemeten aan de hand van het bewegingsgevoel. Het waarnemingsgevoel zendt continu informatie over beweging en positie naar de hersenen. Ondertussen wordt de kracht voor bewegingsuitvoering gemeten door het gevoel van kracht en wordt de huidige positie van het lichaam bepaald door het gevoel van positie. De dieptegevoeligheid speelt niet alleen een nauwe rol op zich, maar is ook nauw verbonden met het gevoel van evenwicht De receptoren van dieptegevoeligheid, en dus ook van het bewegingsgevoel, worden proprioceptoren genoemd. Ze binden zich aan prikkels moleculen en registreren op deze manier informatie over de spanning en lengte van de spieren. Elke skeletspier bevat centraal gelegen spierspoelen. Individuele spiervezels zijn gerangschikt in een spilvorm rond de spierspoel. De spier eindigt met de pees en het Golgi-peesorgaan. Het peesorgaan is ook een sensorische cel en bevindt zich op de grens tussen de spiervezels en de pees. Spierspoel en Golgi-peesorgaan geven belangrijke informatie over lichaamshouding en lichaamsbeweging. Spierspindels zijn elk omgeven door een zenuwvezels die spierspanning opneemt. Wanneer een spier samentrekt of gaat bewegen, vindt er een roterende beweging plaats op de spiervezels. De draaiende beweging triggert de monosynaptische draaireflex. De zenuwvezels bij de spierspoelen detecteren de impuls en geven deze door aan de hersenen. De zenuwen zenden de informatie als een afferente reflexcomponent naar motorneuronen. Deze bewegings-gespecialiseerde zenuwcellen brengen de impuls via de tractus spinocerebellaris over naar de cerebellum en via de achterhersenen aan de grote hersenen Dus, samen met de gewrichtsreceptoren, voeden ze gedetailleerde informatie over de positie van het lichaam naar de cortex. De bewuste waarneming van deze informatie komt overeen met kinesthesie. Het gevoel van evenwicht biedt belangrijke aanvullende informatie om de positie van het lichaam in balans te houden. De receptorcellen zijn de haar cellen en zijn vaak opgenomen onder de bewegingsreceptoren.
Ziekten en aandoeningen
Dieptegevoeligheid, met het gevoel van beweging als hoofdcomponent, komt niet bij alle mensen in dezelfde mate tot uiting. Hoewel ieder mens met de corresponderende anatomische structuren tenminste het vermogen heeft om beweging waar te nemen, wordt het bewegingsgevoel alleen gevormd door bewegingservaringen. Om deze reden hebben mensen met een gebrek aan beweging soms een minder uitgesproken bewegingsgevoel. Dit fenomeen speelt vooral in de 21ste eeuw een rol, aangezien de moderne levensstijl van de westerse wereld vaak gepaard gaat met een gebrek aan beweging. Een benedengemiddeld bewegingsgevoel kan zich bijvoorbeeld uiten in het onvermogen om bewegingen uit te voeren zonder visuele controle. Behalve de individuele expressie van het bewegingsgevoel, kunnen klachten op het gebied van lichaamsgevoel ook het gevolg zijn van neurologische aandoeningen. polyneuropathieis bijvoorbeeld een ziekte van het perifere gebied zenuwstelsel die kunnen voorkomen in de context van vergiftiging, ondervoeding, infectie en suikerziekte or alcoholisme. divers zenuwen schade lijden. Naast oppervlaktegevoelige sensorische stoornissen kan de ziekte ook dieptegevoelige sensorische stoornissen veroorzaken. Het resultaat is verlamming of andere bewegingsstoornissen. Bekende bewegingen worden soms als moeilijk ervaren wanneer er schade is aan de dieptegevoelige structuren en zenuwbanen. Vaak worden de bewegingsstoornissen ook geassocieerd met gevoeligheidsstoornissen van de huid, vooral in het geval van een perifere zenuwaandoening. Stoornissen van diepe gevoeligheid en gevoel van beweging worden zelfs nog vaker in verband gebracht met stoornissen van het centrale zenuwstelsel. Bij de auto-immuunziekte multiple sclerose, bijvoorbeeld die van de patiënt immuunsysteem valt zenuwweefsel van de centrale aan zenuwstelsel en kan dus schade aan het bewegingsgevoel veroorzaken. Klachten met het bewegingsgevoel hoeven echter niet per se door ziektes te worden veroorzaakt, maar kunnen ook veroorzaakt worden door medicatie of alcohol en drugs In tegenstelling tot neurologische ziekten of trauma, medicijnen en alcohol or drugs schakel de dieptewaarneming slechts een bepaalde tijd uit.
