Kort overzicht
- Wat is vergiftiging? Het schadelijke effect van een vreemde of giftige stof op het lichaam.
- Hoe kan een vergiftiging worden herkend? Afhankelijk van het type vergiftiging, b.v. misselijkheid, braken, diarree, trillen, duizeligheid, toevallen, bewusteloosheid, hart- en vaatfalen, ademhalingsstilstand.
- Wat te doen bij vergiftiging? Bij (vermoeden van) vergiftiging dient u altijd contact op te nemen met een arts of spoedarts!
Opgelet!
- Sommige vergiftigingen zijn slechts in geringe mate gevaarlijk, terwijl andere zelfs dodelijk kunnen zijn. Leken kunnen dit nauwelijks beoordelen, daarom moet bij een vermoeden van vergiftiging altijd een arts gebeld worden!
- Blijf bij vergiftiging uit de buurt van huismiddeltjes! Geef de getroffen persoon bijvoorbeeld nooit melk te drinken, omdat het gif hierdoor nog sneller in de bloedbaan kan komen.
- Tegenwoordig wekken artsen zelden braken op in geval van vergiftiging – omdat het slechts een kleine hoeveelheid gif uit het lichaam kan verwijderen en ook risico’s met zich meebrengt (braaksel kan bijvoorbeeld in de luchtpijp terechtkomen of een bijtende stof kan voor de tweede keer door de slokdarm klotsen). Leken mogen bij getroffen personen nooit braken opwekken!
Vergiftiging: wat is het?
Vergiftiging (medische intoxicatie) is schade aan het lichaam veroorzaakt door contact met een giftige stof. Contact kan op verschillende manieren plaatsvinden:
- Inslikken
- Huid- en/of slijmvliescontact (bijvoorbeeld ogen of neus)
Sommige stoffen die vergiftiging veroorzaken, zijn zelfs in kleine hoeveelheden giftig. Andere zijn echter normaal gesproken niet giftig (bijvoorbeeld scheerschuim, tandpasta, schoolbordkrijt, vitaminepreparaten) en worden pas in grotere hoeveelheden gevaarlijk.
Bijna alle stoffen kunnen in de juiste dosering giftig zijn – “de dosis maakt het vergif” (Paracelsus).
Onopzettelijke en opzettelijke vergiftiging
Onopzettelijke vergiftiging kan bijvoorbeeld optreden als uw kind drinkt uit wat u denkt dat een frisdrankfles is waarin u huishoudelijke schoonmaakmiddelen of meubelpoetsmiddel bewaart. Het vermengen van medicijnen of het omgaan met giftige chemicaliën kan ook de oorzaak zijn van onbedoelde vergiftiging.
Opzettelijke vergiftiging is vaak bedoeld om uzelf of iemand anders te doden of op zijn minst schade toe te brengen. Dit kan gedaan worden door het innemen van een gif of een overdosis medicijnen. Soms worden mensen ook opzettelijk vergiftigd om ze weerloos te maken (bijvoorbeeld bij verkrachting of diefstal).
Soorten vergiftiging
De belangrijkste soorten vergiftiging zijn:
Voedselvergiftiging: Ze zijn het gevolg van de consumptie van bedorven voedsel. De exacte oorzaak van de klachten zijn bijvoorbeeld gifstoffen, bacteriën of parasieten in de voeding.
Alcoholvergiftiging: Als iemand in korte tijd grote hoeveelheden alcohol consumeert, ontstaat er een alcoholvergiftiging. De gevolgen zijn afhankelijk van de omvang van de intoxicatie. Een alcoholpromillage van vijf promille of meer is over het algemeen dodelijk. Alcohol zit overigens niet alleen in wijn, bier etc., maar ook in bijvoorbeeld sommige cosmetische producten, ontsmettingsmiddelen en schoonmaakmiddelen.
Plantenvergiftiging: Deze komen vaak voor bij (kleine) kinderen die achteloos kleurrijke bessen of bladeren in hun mond stoppen. Ingrediënten zoals etherische oliën of gifstoffen zijn dan verantwoordelijk voor de vergiftigingsverschijnselen. Volwassenen kunnen ook plantenvergiftiging oplopen, bijvoorbeeld als ze per ongeluk de soortgelijk uitziende bladeren van het lelietje-van-dalen plukken en opeten terwijl ze op zoek zijn naar wilde knoflook.
Drugsvergiftiging: Dit wordt veroorzaakt door een overdosis van een medicijn. Dit kan per ongeluk gebeuren, bijvoorbeeld bij oudere mensen. Vergiftiging met medicijnen is echter vaak opzettelijk – als zelfmoordpoging.
Vergiftiging met gassen: Het inademen van een grote verscheidenheid aan gassen (bijvoorbeeld koolmonoxide) kan ook vergiftigingsverschijnselen veroorzaken. Een voorbeeld is rookinhalatievergiftiging (intoxicatie veroorzaakt door het inademen van rook of brandgassen).
Vergiftiging door zware metalen: dit is meestal een geleidelijke intoxicatie; de getroffenen nemen gedurende een langere periode onbewust kleine hoeveelheden van een giftig zwaar metaal (zoals ijzer, lood, kwik, koper) op, dat zich ophoopt in het lichaam. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via besmet voedsel (bijvoorbeeld vissen met kwikbesmetting) of via drinkwater uit loden leidingen.
Vergiftiging: hoe herken je het?
De vergiftigingsverschijnselen zijn onder meer afhankelijk van het type en de dosis van de giftige stof. Bovendien kunnen mensen verschillend reageren op dezelfde giftige stof. Algemene vergiftigingsverschijnselen zijn bijvoorbeeld
- Misselijkheid, braken, diarree
- pijn in de buik
- Hoofdpijn, duizeligheid
- Staten van opwinding, hallucinaties, verwarring
- Versnelde of vertraagde polsslag
- Bleekheid, roodheid van de huid, gevoel van warmte
- schokken
- Ademhalingsproblemen tot ademstilstand
- Cardiovasculair falen
Afhankelijk van de werking van het gif kunnen ook andere symptomen optreden, zoals toevallen, speekselvloed en tranenvloed, verlamming en zweten. Als het gif in contact komt met de huid, kan het reageren met huiduitslag en blaarvorming – en bij chronisch contact met ontstekingen (dermatitis). Oogcontact met gifstoffen veroorzaakt pijn en roodheid van de ogen. Bovendien kan de patiënt niet meer zo goed of helemaal niet meer zien in het aangedane oog.
Vergiftiging: eerstehulpmaatregelen
Wat u moet doen als u iemand wilt helpen die vergiftigd is, hangt altijd af van waarmee hij vergiftigd is, welke symptomen hij vertoont en hoe ernstig de vergiftiging is.
Bij vergiftiging via het spijsverteringskanaal (bijvoorbeeld met alcohol, medicijnen, giftig of bedorven voedsel, giftige planten, chemicaliën) moet u de volgende eerstehulpmaatregelen nemen:
Kalmeer de getroffen persoon, vooral als het een kind is, en blijf zelf kalm.
Bel de hulpdiensten (112). Bel dan het antigifcentrum in uw regio. De medewerkers daar vertellen u wat u kunt of moet doen.
Als de persoon reageert, open dan zijn mond en probeer eventuele resten van de ingenomen substantie met een vinger weg te vegen.
Bewaar alle resten die de oorzaak van de vergiftiging kunnen zijn (bijvoorbeeld etensresten, paddestoelresten, tabletten, plantendelen). Neem deze – en/of eventueel braaksel – mee naar de arts of het ziekenhuis, zodat de arts kan vaststellen wat de vergiftiging is.
Als de getroffen persoon uit zichzelf overgeeft, kunt u hem of haar helpen door zijn hoofd te ondersteunen of over zijn rug te aaien om hem gerust te stellen.
Eerste hulp bij gasvergiftiging
Bij gasvergiftiging dient u de getroffen persoon eerst uit de gevarenzone te halen (mits u uzelf niet in gevaar brengt!) en in de frisse lucht te brengen. Als alternatief kunt u de ruimte goed ventileren, zodat de gassen verdrijven.
Let op uw veiligheid: Als er gassen vrijkomen in gesloten ruimtes, zijn deze niet alleen giftig, maar vaak ook licht ontvlambaar. Open vuur of rondvliegende vonken kunnen het gas doen ontbranden.
Pas als de getroffen persoon uit de gevaarlijke situatie is gered, zijn verdere eerstehulpmaatregelen raadzaam, d.w.z. het kalmeren van de patiënt, het in stabiele zijligging plaatsen als deze bewusteloos is en indien nodig reanimeren.
Eerste hulp bij vergiftiging met chemicaliën
Als iemand chemicaliën (bijvoorbeeld zuur) in de ogen of op de huid heeft gekregen, spoel het gebied dan grondig af met koud, helder water gedurende minimaal tien minuten. Als de ogen aangetast zijn, houd dan het ooglid zoveel mogelijk open en spoel altijd vanaf de neus tot aan de slaap.
Verwijder geen kleding die doordrenkt is met de chemische stof van de getroffen persoon – u kunt mogelijk de huid eronder scheuren!
Vergiftiging: wanneer moet u een arts raadplegen?
Vergiftiging: onderzoeken door de arts
Om de juiste behandeling te kunnen starten, moet de arts meer te weten komen over de mogelijke oorzaak en ernst van de vergiftiging.
Hiervoor zal hij eerst belangrijke achtergrondinformatie inwinnen in een interview (anamnese): Indien mogelijk zal hij de patiënt vragen met welke stoffen hij in contact is gekomen (door inslikken, inademen, aanraken, etc.). Ze zullen ook vragen hoeveel van een vermoedelijke maaltijd er is gegeten of hoeveel van een chemische stof er bijvoorbeeld is ingeslikt. Het is ook belangrijk om te weten wanneer dit gebeurde en hoe snel de symptomen zich ontwikkelden. Als de patiënt niet reageert of te jong is, kunt u als EHBO-er mogelijk deze noodzakelijke informatie verstrekken.
Ook voor de arts is het nuttig als u als EHBO-er de giftige maaltijd, de medicijnen, de chemische stof en/of het braaksel van de patiënt heeft teruggevonden. Hierdoor is het gemakkelijker om de exacte oorzaak van de vergiftiging te achterhalen.
Een lichamelijk onderzoek (inclusief bloeddrukmeting etc.) zal de arts informatie verschaffen over de algemene toestand van de patiënt. Het kan ook aanwijzingen geven over het type vergiftiging. Sommige gifstoffen veranderen bijvoorbeeld de geur van de adem op een karakteristieke manier. En eventuele injectieplaatsen kunnen erop duiden dat de patiënt medicijnen heeft geïnjecteerd.
- Bloedanalyse: Vaak is de oorzaak van de vergiftiging (medicijnen, koolmonoxide etc.) in het bloed aan te tonen. Daarnaast geven bloedwaarden vaak aanwijzingen voor mogelijke orgaanstoornissen (zoals de lever of de nieren) als gevolg van de vergiftiging.
- Urinetest: Deze test kan gebruikt worden om bijvoorbeeld drugs op te sporen.
- Ontlastingonderzoek: De arts laat een ontlastingsmonster analyseren als hij bijvoorbeeld een salmonellavergiftiging vermoedt.
- Röntgenonderzoek: Soms is op röntgenbeelden de oorzaak van de vergiftiging te achterhalen, bijvoorbeeld metalen zoals lood, ingeslikte medicijnpakjes (in het geval van drugskoeriers), ingeslikte batterijen of dierresten van een aanval door een giftig dier (bijvoorbeeld giftige tanden).
Vergiftiging: behandeling door een arts
Vergiftiging vereist niet altijd medische behandeling. Als dit het geval is, kan ziekenhuisopname onder bepaalde omstandigheden noodzakelijk zijn. De behandeling omvat het monitoren of stabiliseren van de gezondheidstoestand van de patiënt en het helpen van het lichaam om het ingenomen gif sneller uit te scheiden (meestal via de urine) of om het te deactiveren (meestal via de lever).
Zorgen voor lichaamsfunctie
In geval van nierfalen kan de patiënt bloedspoeling ondergaan (dialyse). In zeer ernstige gevallen, waarbij de lever en/of nieren blijvend disfunctioneren als gevolg van de vergiftiging, kan een orgaantransplantatie noodzakelijk zijn.
Voorkom opname en verspreiding van het gif
De arts kan actieve kool toedienen als de getroffen persoon gif heeft ingeslikt. Het bindt de giftige stof in het spijsverteringskanaal, zodat deze niet meer in de bloedbaan terecht kan komen. Actieve kool is echter niet effectief tegen alle gifstoffen; het is niet effectief tegen veel huishoudelijke chemicaliën of alcohol. Het heeft ook geen effect op gifstoffen die al in de bloedbaan zijn terechtgekomen.
Als het gif oraal wordt ingenomen, kan het ook zinvol zijn om de maag van de getroffen persoon leeg te pompen. De arts zal dit doen als het gif erg gevaarlijk is of als de algemene gezondheidstoestand van de patiënt slecht is.
Het toedienen van een tegengif
Er zijn speciale tegengiffen voor sommige vergiften (bijvoorbeeld paracetamol, heroïne, sommige slangengif). De toediening ervan kan nuttig zijn in gevallen van ernstige vergiftiging. De getroffen persoon herstelt echter vaak vanzelf.
Verdere maatregelen
Afhankelijk van de aard en omvang van de vergiftiging kunnen verdere maatregelen nuttig zijn. Als er bijvoorbeeld giftige stoffen in de ogen of op de huid van de getroffen persoon terecht zijn gekomen, zal de arts de betreffende lichaamsdelen met veel (zout) water spoelen.
Vergiftiging voorkomen
Verschillende voorzorgsmaatregelen verminderen het risico op accidentele vergiftiging. Ze zijn vooral aan te raden in huishoudens met kinderen:
- Bewaar medicijnen op een plaats die niet toegankelijk is voor kinderen. Hiervoor is een afsluitbaar medicijnkastje het meest geschikt.
- Berg medicijnen na elk gebruik op, ook als ze meerdere keren per dag nodig zijn (door u of iemand anders in uw huishouden).
- Laat medicijnen nooit rondslingeren. Vooral gekleurde pillen lijken erg op snoep, waardoor ze voor kleine kinderen gemakkelijk te pakken zijn.
- Bewaar huishoudelijke chemicaliën zoals schoonmaakmiddelen, afwasmiddel en wasmiddelen altijd buiten het bereik van kinderen, bij voorkeur in een afsluitbare kast.
- Breng nooit chemicaliën over in voedselverpakkingen, b.v. in een sapfles. Als u dat toch doet, etiketteer de container dan groot en duidelijk!
- In het algemeen moet u containers met chemicaliën of andere vergiften altijd duidelijk labelen en ervoor zorgen dat ze een kindveilige sluiting hebben.
- Laat u niet afleiden als u zojuist huishoudelijke chemicaliën hebt geopend. Sluit het flesje of bakje weer als je je aandacht op andere kinderen richt, een telefoontje beantwoordt of als er aanbelt.
- Houd alcoholische dranken buiten het bereik van kinderen. Zelfs kleine hoeveelheden alcohol zijn zeer gevaarlijk voor kleine kinderen. Het is het beste om alcoholische dranken achter slot en grendel te bewaren, zodat oudere kinderen niet in de verleiding komen om ze te proberen.
- Leer uw kinderen al op jonge leeftijd over de gevaren van medicijnen, huishoudelijke chemicaliën, giftige planten, paddenstoelen, sigaretten en alcohol, maar op een manier die bij hun leeftijd past.
- Bespreek en herzie maatregelen om vergiftiging te voorkomen in andere huishoudens waar uw kind vaak tijd doorbrengt, bijvoorbeeld in een kinderkamer. bij de grootouders of de gastouder.
