De tastzin is samengesteld uit feedback van verschillende sensoren in de huid, die is gekoppeld en geëvalueerd door de hersenen en is voor ons beschikbaar als tactiele waarneming. Dit kan de perceptie inhouden dat je passief wordt aangeraakt of actief wordt aangeraakt. In bredere zin de sensatie van pijn en temperatuur behoren ook tot de tactiele waarneming en dus tot de tastzin. De studie van de tastzin en alle aanverwante onderwerpen kunnen worden ingedeeld onder de term haptiek. Sommige auteurs gebruiken de term haptiek echter alleen voor actief aanraken en de term tactiel alleen in de zin van aangeraakt worden.
Wat is de tastzin?
De tastzin is samengesteld uit feedback van verschillende sensoren in de huid, die is gekoppeld en geëvalueerd door de hersenen en is voor ons beschikbaar als tactiele waarneming. De tastzin omvat alle tactiele waarnemingen en is samengesteld uit feedback van verschillende mechanoreceptoren in de huid en slijmvliezen. Onder de mechanoreceptoren, die voornamelijk reageren op druk en trillingen, zijn er sensoren die zich langzaam en snel aanpassen. De langzaam aanpassende receptoren hebben het voordeel dat ze bijvoorbeeld feedback kunnen geven op het gevoel van druk over een langere periode - zolang de mechanische stimulus voortduurt - terwijl de snel aanpassende receptoren alleen in het begin feedback kunnen geven. en aan het einde van een mechanische belasting, dwz altijd alleen als de mechanische stimulus verandert. In bredere zin temperatuur en pijn sensatie maken ook deel uit van tactiele waarneming, evenals sensoren zoals nociceptoren voor pijnsensatie en thermoreceptoren voor temperatuursensatie. De meeste mechanoreceptoren zijn uitgerust met speciale sensorische koppen die, met uitzondering van de Vater-Pacini tactiele bloedlichaampjes, uitsteken in de middelste laag van de huid, de dermis of corium. Thermoreceptoren en nociceptoren hebben geen speciale sensorkoppen, maar alleen vertakte zenuwuiteinden in de dermis. De distributie van de individuele sensoren op de huid varieert sterk. De beste dichtheid van receptoren wordt bereikt met de vingertoppen (vinger bessen), de punt van de tong, de lippen en onder de voetzolen.
Functie en taak
De tastzin is erg belangrijk voor het "voelen" van de directe omgeving. De belangrijkste primaire taak is te waarschuwen voor direct gevaar en risico op letsel dat kan ontstaan door doornen en stekels of door gevaarlijk hete of koud temperaturen. Een andere belangrijke taak is het verkrijgen van informatie over de aard van objecten. In de interactie van de verschillende mechanoreceptoren ontstaat een realistisch beeld van de directe omgeving. De Vater-Pacinian tastlichaampjes worden gerekend tot de snel aanpassende sensoren. Ze zenden pas aan het begin grootschalige aanraking, druk en trillingen uit en dan pas weer na een verandering in aanraking of druk, terwijl de zogenaamde Merkel-cellen bijvoorbeeld op kleinere schaal werken maar aanhoudende signalen uitzenden. Ze worden gerekend tot de langzaam aanpassende sensoren en zijn daardoor in staat om continu de waargenomen aanraking of druk met een bepaalde herhalingsfrequentie te rapporteren, zolang de druk of aanraaksituatie niet verandert. Tot op zekere hoogte dienen mechanoreceptoren ook ondersteunende proprioceptieve doeleinden, dwz het bepalen van de positie van het lichaam in de ruimte. Receptoren in de voetzolen ondersteunen bijvoorbeeld het rechtop staan door zich direct te melden bij de hersenen drukpuntmigratie in de voet door verschuivingen in het zwaartepunt als gevolg van zwaaien. De hersenen kunnen corrigerende bewegingen uitvoeren met onbewuste tegenreacties in de vorm van gerichte spierspanning, waardoor omvallen wordt voorkomen. Naast de puur technische component van het onderzoeken van de aard van bepaalde objecten of het afwenden van gevaar, heeft de tastzin ook een vaak onderschatte functie in sociale interactie. Het aanraken of voelen van levenloze voorwerpen kan al invloed hebben op de huidige stemming. Het in de hand nemen van een voorwerp dat 'prettig aan de hand' is, heeft een positief effect, ook al gaat het niet rechtstreeks in contact met de persoon die het aanraakt. De psyche kan des te sterker reageren bij het aanraken van een andere persoon. Om rekening te houden met de behoefte aan wederzijdse aanraking enerzijds en mogelijke misinterpretaties anderzijds, hebben praktisch alle verenigingen rituele lichaamscontacten ontwikkeld die door leden van de vereniging worden geaccepteerd, waaronder ook het schudden van handen tijdens een persoonlijke begroeting. Het volledige communicatiepotentieel dat schuilgaat achter interactieve fysieke aanraking wordt alleen onthuld in vriendelijke en exclusieve intieme aanraking. Aanraakprikkels door streling kunnen door de hersenen naar de limbisch systeem, dat de synthese van het 'gelukshormoon' stimuleert oxytocine in de hypothalamusEn concentratie of spanning hormonen zoals Cortisol neemt af. Tegelijkertijd treedt een toename van de sociale binding op.
Ziekten en kwalen
Ziekten die enkele van de duizenden receptoren van de tastzin rechtstreeks beïnvloeden en resulteren in regionaal beperkte stoornissen of storingen in de tastzin, zijn zeldzaam. Veel gebruikelijker zijn ziekten en stoornissen die het gevolg zijn van problemen bij de overdracht van neuronen of de verwerking van stimuli in specifieke delen van de hersenen. Symptomen en klachten die kunnen optreden zijn in de eerste plaats een verzwakking van tastgevoel tot gevoelloosheid. Er kunnen ook perceptuele stoornissen optreden of er kan een tintelend gevoel of "formicatie" worden waargenomen. Er zijn tal van ziekten die onder andere taststoornissen in hun bagage met zich meedragen. Dit zijn bijna altijd secundaire schade, die een beschadiging van de getroffene veroorzaakt zenuwen vanwege een verminderde zuurstof levering. In sommige gevallen kan de verminderde toevoer ook worden veroorzaakt door mechanische problemen zoals hernia of vernauwing van bepaalde botgroeven voor de zenuwen (bv carpaal tunnel syndroom Omdat huidsensoren bijzonder gevoelig zijn voor stoornissen in zenuwgeleiding, kunnen symptomen ook dienen als vroege indicatoren voor mogelijk ontwikkelende polyneuritis, systemische schade aan meerdere zenuwen.
