Sensorische integratie verwijst naar de interactie van verschillende sensorische systemen of sensorische kwaliteiten.
Wat is sensorische integratie?
Sensorische integratie is een proces dat overal in de hersenen Het omvat bijvoorbeeld visie, gehoor, smaak, geur, beweging en lichaamsperceptie. Sensorische integratie (SI) is de term die wordt gebruikt om zowel de ordening van sensorische indrukken als een therapeutisch concept te beschrijven dat in de jaren zestig en zeventig is ontwikkeld door psycholoog en ergotherapeut dr. A. Jean Ayres. Ze merkte dat er kinderen zijn die last hebben van een verstoringspatroon, maar waarbij geen schade kan worden aangetoond. Sensorische integratie is een proces dat overal in de hersenen Het omvat bijvoorbeeld zicht, gehoor, smaak, geur, beweging en lichaamsperceptie. Hoe het lichaam deze prikkels verwerkt, verschilt van persoon tot persoon en is afhankelijk van de kwaliteit van de sensorische systemen. Sensorische integratie is dus de basis voor leren, spreken en acteren. De informatie die men via de sensorische systemen binnenkrijgt, wordt verwerkt in de hersenen en vervolgens vertaald in passende acties. Sensorische integratie begint tijdens zwangerschap en ontwikkelt zich zeer snel, vooral in het begin jeugd Dit is buitengewoon belangrijk omdat in de beginjaren sensorische systemen met elkaar zijn verbonden en de basis voor taal, keuzevrijheid, sociaal gedrag, gecoördineerde beweging en verbeeldingskracht wordt gevormd.
Functie en taak
Zintuiglijke informatie van de nabije zintuigen speelt een zeer essentiële rol, vooral in de eerste levensjaren. De nabije zintuigen geven de hersenen informatie over het lichaam en welke positie het inneemt in de omgeving. Er wordt onderscheid gemaakt tussen:
- Aanraking of tastzin (tastzin).
- Gevoel van evenwicht (vestibulair gevoel).
- Gevoel voor beweging en sterkte (proprioceptief gevoel).
Als een kind in de eerste levensjaren de verschillende sensorimotorische ervaringen goed kan verwerken, kan het een gedifferentieerd beeld krijgen over de grenzen of mogelijkheden van het lichaam. Deze afbeelding wordt ook wel bodyschema genoemd. Als sensorische informatie kan worden geordend en samengevoegd in de hersenen, wordt dit proces "sensorische integratie" genoemd. Een goede zintuiglijke integratie is nodig om te kunnen oriënteren in de omgeving. Hiervoor moet alle informatie uit de omgeving of uit het lichaam worden verwerkt. Deze informatie wordt vervolgens ontvangen door de receptoren in de sensorische organen. Waaronder:
- De tastbare bloedlichaampjes van de huid, die belangrijk zijn voor aanraking.
- Receptoren in de gewrichten en spierspoelen voor informatie over het bewegingsbereik.
Vervolgens sturen de zenuwbanen de informatie naar verschillende hersencentra, waarvan de meeste onbewust en automatisch worden verwerkt. In de hersenstam, het onderste deel van de hersenen, vinden al belangrijke processen plaats. Hier worden bijvoorbeeld evenwichtsstimuli verwerkt, zodat aanpassing aan positieveranderingen automatisch mogelijk is. Onbewuste verwerking is belangrijk omdat we onze aandacht nodig hebben voor betere prestaties.
Ziekten en aandoeningen
Als de interactie van sensorische modaliteiten wordt verstoord, treden sensorische integratiestoornissen op. Sensorische integratiestoornis verwijst naar een milde neurologische disfunctie waarbij sensorische informatie niet adequaat kan worden verwerkt. Hierdoor kan de persoon zijn gedrag niet aanpassen aan de eisen en reageert hij minder doelgericht en verstandig. De manifestaties zijn heel verschillend. De basisspanning van de spieren kan bijvoorbeeld hypotoon zijn, dat wil zeggen te laag, zodat de getroffenen een bewuste poging moeten doen om de houdingsstabiliteit te behouden. De nodige aandacht is dan echter niet meer beschikbaar voor andere activiteiten. Kinderen die hier last van hebben, zien er erg slap uit en zijn rusteloos. Andere kinderen daarentegen kunnen hun bewegingen niet doelgericht plannen en zijn daarom buitengewoon onhandig. Een andere aandoening manifesteert zich in vestibulaire overgevoeligheid, ook wel modulatiestoornis genoemd. In dit geval is het kind niet in staat stimuli te remmen of te filteren. Als het kind tactiel defensief is, vermijdt het onverwachte aanrakingen van mensen of materialen met een diffuse stimuluskwaliteit. Kinderen reageren defensief en agressief op dergelijke aanrakingen. Daarom worden situaties zoals ritten met de metro of wachtrijen vermeden, wat ook sociale angst kan veroorzaken. Vestibulaire defensiviteit is een extreme vorm van hoogtevrees die wordt veroorzaakt door activiteiten zoals fietsen of slingeren. Kinderen die lijden aan een sensorische integratiestoornis vertonen vaak de volgende symptomen:
In de kindertijd:
- Defensief gedrag of geïrriteerd gedrag om aan te raken.
- Verdediging of geïrriteerd gedrag bij veranderingen in de situatie
- Rusteloosheid en huilbuien en zeer lage activiteitsniveaus
- Slik- en zuigproblemen
- Verstoringen van het slaap-waakritme
In de kindertijd of in de leerplichtige leeftijd:
- Geluidsgevoeligheid
- Gebrek aan lichaam of zelfvertrouwen
- "Onhandige" kinderen
- Vertraagde motorische ontwikkeling
- Vertraagde taalontwikkeling
- Stress en gedragsproblemen
- Hypo- of hyperactiviteit
- Leerstoornissen of gedeeltelijke prestatiestoornissen
Sensorische integratiestoornissen zijn het resultaat van een breed scala aan processen. Ze kunnen bijvoorbeeld optreden door een gebrek aan ontwikkelingsstimuli. Bewegen en actief spel zijn daarom bijvoorbeeld ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling. Kinderen hebben verder weinig mogelijkheden voor zintuiglijke ervaringen en ervaren weinig lichamelijk contact. Maar overprikkeling door prikkels kan ook een stoornis veroorzaken. Als gevolg hiervan wordt de verwerking afgebroken en worden de prikkels slechts onvolledig overgedragen. Volwassenen kunnen ook last hebben van een sensorische integratiestoornis, meestal hadden ze dan als kind ook problemen op het gebied van perceptie of werd het niet voldoende uitgedaagd en aangemoedigd.
