Kort overzicht
- Wat is een invaginatie? Een invaginatie (een stukje darm duwt zichzelf in het volgende deel van de darm). Baby's in het eerste levensjaar worden meestal getroffen. Indien onbehandeld, kan een invaginatie levensbedreigend worden.
- Oorzaken en risicofactoren: Oorzaak grotendeels onbekend; anders bijv. virale infecties, darmdiverticula, darmpoliepen, darmtumoren, bloeding onder het darmslijmvlies bij bepaalde vasculitis; ook mogelijk verband met cystische fibrose en vaccinatie tegen rotavirussen; mogelijk obesitas als risicofactor
- Symptomen: voornamelijk acute, hevige buikpijn, herhaaldelijk braken, bleke huid, mogelijk bloederige, slijmerige diarree
- Mogelijke complicaties: darmobstructie, darmperforatie, afsterven van de aangetaste darmsecties, ontsteking van het peritoneum
- Diagnose: palpatie, echografie
- Behandeling: meestal conservatief door zoutoplossing of perslucht in de darm te brengen, indien nodig operatief.
Wat is een invaginatie?
Invaginatie is de medische term voor een darmuitsteeksel. Dit betekent dat een deel van de darm uitsteekt in het daarachter gelegen deel van de darm. In de meeste gevallen glijdt het onderste deel van de dunne darm (ileum) in het bovenste deel van de dikke darm (cecum). Dit wordt een ileocecale invaginatie genoemd.
Invaginaties in de dunne of dikke darm zijn echter ook mogelijk. Ze komen echter veel minder vaak voor.
Intestinale invaginatie komt vooral bij kinderen voor. In acht op de tien gevallen treedt darminvaginatie op bij baby's in het eerste levensjaar. Jongens worden iets vaker getroffen dan meisjes.
Adolescenten en volwassenen hebben minder vaak last van invaginaties. Meestal gaat het om een zogenaamde ileoileale darminvaginatie, waarbij het laatste deel van de dunne darm (ileum) wordt geïnvagineerd.
Bij kinderen overheerst echter de ileocecale vorm (het laatste deel van de dunne darm dringt door tot in het eerste deel van de dikke darm).
Invaginatie: wat zijn de symptomen?
Intestinale invaginatie veroorzaakt vaak de volgende symptomen (kinderen, volwassenen):
- plotseling optreden van ernstige, krampachtige buikpijn (de piek van de pijn kan zelfs tot shocksymptomen leiden)
- voelbare cilindrische structuur op de buik
- Frambozengelei-achtige ontlasting (laat symptoom)
- bleekheid van de huid
- Herhaaldelijk, soms galachtig braken
Getroffen baby's en peuters kunnen voortdurend huilen vanwege de pijn. Huilende aanvallen tijdens de slaap zijn ook mogelijk. Door de pijn kunnen ze een rusthouding aannemen met opgetrokken benen.
Complicaties
Als darminvaginatie niet wordt behandeld, kunnen bijvoorbeeld levensbedreigende complicaties optreden
- Uitdroging (uitdroging) met herhaaldelijk braken
- Gebrek aan bloedtoevoer, gevolgd door de dood van de aangetaste darmsecties
- Darmobstructie
- Peritonitis (ontsteking van het peritoneum)
Darminvaginatie: oorzaken en risicofactoren
De oorsprong van de meeste invaginaties blijft onbekend (idiopathische invaginatie), vooral bij kinderen in de leeftijd tussen zes maanden en drie jaar.
Soms spelen virale infecties een rol, zoals infecties met adenovirussen (ziekteverwekkers van onder meer maag-darminfecties) of norovirussen (ziekteverwekkers van diarree): bij deze infecties is de darmbeweging (darmperistaltiek) toegenomen. Bovendien kunnen de Peyer-pleisters (ophopingen van lymfefollikels in het slijmvlies van de dunne darm) groter worden en kunnen de lymfeklieren in de buikholte opzwellen als gevolg van ontstekingen. Dit kan de bewegingen van de darm verstoren en tot invaginatie leiden.
Er zijn ook geïsoleerde gevallen van darminvaginatie beschreven in verband met een Sars-CoV-2-infectie.
Soms liggen anatomische oorzaken ten grondslag aan een invaginatie (vooral na de leeftijd van 3 jaar). Deze omvatten bijvoorbeeld
- Meckel's divertikel: een aangeboren, zakachtig uitsteeksel van de dunne darmwand
- Darmduplicaties: misvormingen in de (dunne) darm waarbij delen van de darm tweemaal voorkomen
- Verklevingen in het darmgebied
- Ruimte-innemende laesies: Darmtumoren, darmpoliepen, lymfomen (kwaadaardige tumoren van het lymfestelsel) – ze zijn in toenemende mate de oorzaak van intussusceptie naarmate de leeftijd toeneemt
In sommige gevallen is er een verband met cystische fibrose (mucoviscidose): darminvaginatie kan herhaaldelijk optreden tot de leeftijd van negen tot twaalf jaar.
Een licht verhoogd risico op darminvaginatie wordt ook in verband gebracht met vaccinatie tegen het rotavirus. Volgens onderzoeken zijn er enkele extra gevallen van darminvaginatie onder gevaccineerden vergeleken met baby's die dit orale vaccin niet hebben gekregen. Het voordeel van de vaccinatie is echter aanzienlijk groter dan het risico op darminvaginatie. Deskundigen adviseren om de vaccinatiereeks tegen het rotavirus zo vroeg mogelijk te starten en te voltooien (de eerste dosis kan vanaf de leeftijd van 6 weken worden gegeven).
Als een baby in de dagen na de rotavirusvaccinatie mogelijke tekenen van darminvaginatie vertoont (ernstige buikpijn, herhaaldelijk braken, enz.), moeten ouders de baby onmiddellijk naar de dokter brengen.
Het is mogelijk dat obesitas het optreden van darminvaginatie kan bevorderen.
Intestinale invaginatie: onderzoeken en diagnose
Met bepaalde onderzoeken kan de arts een darminvaginatie detecteren. De eerste indicaties zijn cilindrische verdikkingen bij palpatie van de buik. Ook de buikwand kan een defensieve spanning vertonen. Als de arts het rectum voorzichtig met een vinger palpeert (rectaal onderzoek), kan er bloed op de vinger worden aangetroffen.
Invaginatie: behandeling
De behandeling van darminvaginatie is doorgaans conservatief, maar indien nodig kan ook een operatie worden uitgevoerd.
Conservatieve behandeling
Bij de zogenaamde hydrostatische desinvaginatie wordt via de anus een zoutoplossing ingebracht met behulp van een katheter onder echografie om de intussusceptie terug te brengen naar de oorspronkelijke positie. De procedure is vooral succesvol als de symptomen slechts enkele uren aanwezig zijn.
Een alternatief is pneumatische desinvaginatie: hierbij wordt via de anus perslucht via de anus in de darm geperst om de invaginatie te verwijderen. Voor controledoeleinden wordt tijdens de procedure een röntgenfoto van de patiënt gemaakt. Dit heeft als nadeel dat de patiënt wordt blootgesteld aan straling. Bovendien is de kans op het doorbreken van de darmwand (perforatie) bij deze persluchtmethode iets groter dan bij de zoutmethode.
Na conservatieve behandeling van de darminvaginatie moeten patiënten gedurende ongeveer 24 uur door een arts worden gecontroleerd. Beide procedures kunnen na succesvolle afronding tot recidieven (recidieven) leiden.
Werking
Tijdens de procedure wordt het geïntussuscepteerde deel van de darm voorzichtig handmatig geherpositioneerd (verkleining) en eventueel gefixeerd om de kans op herhaling te verkleinen. De hele procedure kan worden uitgevoerd als onderdeel van een laparoscopie of via een open operatie (met een grotere incisie in de buik).
Als herpositionering niet mogelijk is of als het geïntussuscepteerde deel van de darm al is afgestorven (necrose), moet het via een open operatie worden verwijderd. Dit is ook nodig als bijvoorbeeld een darmtumor de oorzaak is van de darminvaginatie. De uiteinden die overblijven nadat het aangetaste deel van de darm is uitgesneden, worden samengevoegd zodat de darmbuis er weer doorheen kan.
Het risico op recidiverende darminvaginatie is lager na chirurgische behandeling dan na conservatieve behandeling.
