proprioceptie is een complexe onderschepping die de hersenen over de voorwaarde en beweging van gewrichten, pezen, en spieren. Verminderd proprioceptie kan worden veroorzaakt door medicijnen en drugs, evenals neurologische ziekten en trauma.
Wat is proprioceptie?
proprioceptie is een complexe onderschepping die de hersenen over de voorwaarde en beweging van gewrichten, pezen, en spieren. De anatomische sensorische structuren worden het perceptuele apparaat genoemd. Waarnemingen zijn meestal prikkels van buitenaf, die door middel van gespecialiseerde receptoren door het prikkelspecifieke orgaan worden opgevangen en omgezet in bio-elektrische excitatie. Na verwerking worden ze in de centrale geprojecteerd zenuwstelsel via afferente paden. Pas na de classificatieprocessen en interpretaties van de centrale zenuwstelsel gaan percepties over in het bewustzijn. Dit principe van het ontvangen van prikkels van buitenaf geeft een organisme een beeld van zijn omgeving en wordt exteroceptie genoemd. Perceptie kan echter ook verwijzen naar stimulusontvangst van binnenuit. Als de ontvangen stimuli afkomstig zijn van binnenuit het organisme en zo zelfperceptie mogelijk maken, wordt dit interoceptie genoemd. Twee perceptuele structuren kenmerken interoreceptie: visceroceptie en proprioceptie. Visceroceptie komt overeen met de perceptie van orgaanactiviteit. Proprioceptie daarentegen is de perceptie van de eigen lichaamshouding en beweging in de ruimte. Deze vorm van zelfwaarneming wordt ook wel dieptegevoeligheid genoemd en is onderverdeeld in het positiegevoel (positiegevoel), het bewegingsgevoel en het krachtgevoel (weerstandsgevoel). De belangrijkste receptoren van deze waarnemingen zijn de spierspoel, peesspil en de gevoelige receptoren van de gezamenlijke capsule, ligamenten en periosteum.
Functie en taak
Proprioceptie wordt vergemakkelijkt door dieptegevoeligheid en het vestibulaire orgaan. Gevoeligheden aan het oppervlak spelen een ondergeschikte rol. Het vestibulaire orgaan van het binnenoor is het menselijke evenwichtsorgaan, dat lineaire versnelling en hoekversnelling kan waarnemen via sensorische cellen op zogenaamde statolieten. Draaibewegingen worden waargenomen als traagheidsmassa's door een vloeistof in het buisvormige systeem van het binnenoor. Dieptegevoeligheid bevindt zich daarentegen in spierweefsel. De receptoren zijn de spierspoel, de peesspil en de gevoelige receptoren van de gewrichten, bottenen ligamenten. Proprioceptieve stimuli worden gemedieerd door de organellen van de proprioceptoren en de interoceptoren. Dit zijn meestal mechanoreceptoren. Ze detecteren mechanische prikkels en komen dus overeen met gevoelige eindorganen die reageren op een toestand of verandering van toestand in het bewegingsapparaat. Via proprioceptie nemen mensen zowel de huidige toestand als de toestandsveranderingen van hun eigen lichaam waar. Het positiegevoel dient het gevoel van huidige beginposities. Het bewegingsgevoel geeft continue feedback over de mate van eigen beweging en bepaalt permanent de lichaamshouding tijdens het bewegen. Het gevoel van kracht of weerstand wordt gebruikt voor de dosering en bemiddeling tussen tractie en druk, zoals vereist voor elke beweging. De proprioceptieve zenuwbanen bevinden zich in de sensorische cortex. Het belangrijkste veld van deze structuur is de achterste centrale bocht, waar vezels van de trigeminale en oplopende achterste koordpaden elkaar kruisen. In zijn somatotopische organisatie komt de nabijheid van deze structuur overeen met de spinal cord Wanneer gevoelige delen van het lichaam worden gestimuleerd, wordt de centrale zenuwstelsel houdt automatisch de motorgebieden en thalamische kernen van de structuren stand-by. Dit maakt het gemakkelijker voor het menselijk lichaam om doelgerichte reactieve bewegingen uit te voeren. Sommige afferente routes naar de praecentrale gyrus worden ook verondersteld om proprioceptieve verwerking te dienen. Met name dieptegevoeligheid is een verplichte vereiste van gereguleerde motoriek en vindt zijn oorsprong in de cerebellum (cerebellum). Sommige proprioceptieve vezels zijn afkomstig van botten, viscerale organen, of schepen en bereik eerst het hypothalamus. In de hypothalamus, ze zijn gekoppeld aan de impulsen van de endocriene systeem en zijn dus betrokken bij de regulering van vegetatieve en dierlijke lichaamsfuncties. De informatie van de proprioceptoren bereikt de hersenen via twee verschillende paden. De informatie van de bewuste dieptegevoeligheid bereikt het somatosensorische pad van de thalamus en de pariëtale kwab in de cortex (cerebrale cortex). onbewuste informatie over dieptewaarneming reist daarentegen via de tractus spinocerebellaris naar de cerebellum en bereikt zo het centrum voor bewegingsbesturing. Proprioceptie verschilt van persoon tot persoon in zijn uitdrukking. Er bestaat dus geen algemene proprioceptie, alleen een specifieke.
Ziekten en klachten
Een in slaap gevallen voet onderdrukt momenteel proprioceptie in het onderste lidmaat. Dit is een veel voorkomend verschijnsel, meestal voorafgegaan door een slechte uitlijning of beknelling. In de meeste gevallen heeft het fenomeen geen directe pathologische waarde. Soms echter, wanneer het extreem en chronisch is, duidt het op ziekten van het centrale zenuwstelsel, zoals multiple sclerose Proprioceptie in de zin van dieptegevoeligheid toont ook reacties op verschillende medicijnen, drugs en alcohol Zelfs de eenvoudigste bewegingen zijn bijvoorbeeld ineens moeilijk voor een dronken persoon. Proprioceptie is verstoord en veroorzaakt een verscheidenheid aan houdingsproblemen, mobiliteitsstoornissen en coördinatie problemen. Een stoornis van de proprioreceptie kan dus zowel worden veroorzaakt door stoornissen van het vestibulaire orgaan als door die van de spierspoel of peesspoel en botreceptoren. Laesies van de mediërende zenuwbanen kunnen ook de proprioceptie uitschakelen. Dergelijke neuronale laesies kunnen van auto-immunologische oorsprong zijn en worden veroorzaakt door ontsteking, zoals het geval is in multiple sclerose Ze kunnen echter net zo goed het gevolg zijn van ongelukken en dus trauma. Andere mogelijkheden zijn onder meer ruimte innemende laesies of bloedingen in de betrokken zenuwgebieden of de verantwoordelijke hersengebieden. De oorzaak van een verminderde of opgeheven proprioceptie wordt bepaald door middel van beeldvormende procedures. Met MRI kan bijvoorbeeld idealiter de lokalisatie van een bepaalde laesie worden bepaald. Beide hypothalamus en cerebellum of de respectieve afferente routes kunnen de plaats van schade zijn in gevallen van verminderde proprioceptie. Soms zitten problemen met dieptegevoeligheid ook in het binnenoor, omdat wanneer proprioceptie geen toegang meer heeft tot de juiste informatie van het vestibulaire orgaan, het ook niet meer naar behoren functioneert.