A blinde vlek is een klein, fysiologisch, enigszins langwerpig-ovaal gezichtsvelddefect veroorzaakt door de locatie van de optische schijf, de uitgangspoort van de verzamelde optische zenuw vezels. In het gebied van de optische schijf wordt het netvlies onderbroken, zodat ter plaatse geen lichtprikkels kunnen worden waargenomen. Normaal gesproken is de blinde vlek wordt niet waargenomen omdat de hersenen heeft een ingenieus "beeldverwerkingsprogramma" en voegt de blinde vlek toe volgens de omgeving en logica.
Wat is de blinde vlek?
De blinde vlek is fysiologisch omdat het gebundeld optische zenuw vezels afgeleid van elke fotoreceptor (staafjes en kegeltjes) verlaten het oog in het gebied van de optische schijf om de signalen naar het visuele centrum te transporteren. In aanvulling op, bloed schepen worden ook doorgegeven. In het gebied van de optische schijf wordt het netvlies doorboord, zodat er geen fotoreceptoren ter plaatse kunnen worden gelokaliseerd. De optische schijf bevindt zich ongeveer 15 graden nasaal buiten de visuele as, die rechtstreeks uitkomt in de gele vlek, de zone met het scherpste en beste kleurenzicht. De omvang van het gezichtsveldverlies als gevolg van de papil is ongeveer 5 - 6 graden horizontaal en ongeveer 7 - 8 graden verticaal. De optische schijven van beide ogen zijn zo gerangschikt dat de blinde vlekken in het gezichtsveld elkaar niet overlappen. Dit zorgt ervoor dat er bij het zien met beide ogen geen object tegelijkertijd in de blinde vlek van het linkeroog en het rechteroog zit, wat zou betekenen dat het niet meer waargenomen zou kunnen worden.
Anatomie en structuur
De optische schijf (papil nervi optici), de doorgang door het netvlies die de blinde vlek in het gezichtsveld veroorzaakt, is ongeveer 1.6 tot 1.7 mm in diameter. Afzonderlijk kunnen de optische schijven ook aanzienlijk afwijken van het bovenstaande gemiddelde, zodat we bij geschikte grootte spreken van macropapillae of micropapillae. Tijdens een oftalmoscopie, een optische inspectie van de oogfundus, de papil met de gebundelde zenuwvezels is duidelijk zichtbaar. Hun bleekrode kleur contrasteert duidelijk met de donkerrode kleur van het netvlies. De gebundelde, puur sensorische, afferente zenuwvezels van de individuele fotoreceptoren verlaten het oog via de optische schijf als de optische zenuw, ook wel de tweede hersenzenuw genoemd, en de signalen doorgeven aan specifieke gebieden in de hersenen Bovendien wordt de optische schijf gebruikt door de centrale slagader van het oog (Arteria centralis retinae) als een entree haven en door de centrale oogheelkunde ader als uitgangsdoorgang. De optische schijf is dus niet alleen beschikbaar voor de fotoreceptoren voor de ontlading van hun actiepotentialen, maar dient ook voor de centrale toevoer en afvoer van het oog door de bloed circulatie.
Functie en taken
De blinde vlek zelf heeft geen functie of taken; het moet eerder worden beschouwd als een probleem of noodzakelijk kwaad dat bestaat vanwege de manier waarop het oog is geconstrueerd. De papil, die de blinde vlek veroorzaakt, heeft de taak om de nadelen van de blinde vlek te minimaliseren, terwijl hij toch zijn functie vervult van het soepel geleiden van de gebundelde zenuwvezels van de fotoreceptoren en het noodzakelijke bloed schepen uit of in de achterwand van het oog. In principe is er een conflict van doelen om de papil zo smal mogelijk te maken om de blinde vlek zo klein mogelijk te houden, maar dit kan leiden tot functionele beschadiging van de zenuwvezels en bloedafname schepen door druklaesies. Omdat het gezichtsveldverlies (scotoom) van de blinde vlek kan fysiologisch-mechanisch niet worden voorkomen, het visuele centrum in de hersenen heeft op evolutionaire wijze een virtueel beeldverwerkingsprogramma ontwikkeld dat het mogelijk maakt om bij het zien met beide ogen (binoculair zicht) aanvullen het gezichtsveldverlies met visuele indrukken van het andere oog, zodat de blinde vlekken niet bewust kunnen worden waargenomen. Zelfs bij het zien met slechts één oog (monoculair zicht), wordt de blinde vlek niet waargenomen omdat het visuele centrum virtueel supplementen de scotoom analoog aan de omringende visuele indrukken. Het proces heet invullen. Dit kan worden geverifieerd in een eenvoudig experiment. Als we monoculair kijken naar een regelmatig patroon met een kleine opening, zodat de opening samenvalt met de blinde vlek, lijkt het patroon zich plotseling in te vullen. We zien de opening in het patroon niet meer omdat het visuele centrum zich er niet van bewust is. de echte blinde vlek en completeert logischerwijs het gezichtsveld met het omringende patroon. We zien iets dat schijnbaar echt bestaat dat alleen virtueel bestaat.
Ziekten
Ziekten en aandoeningen die mogelijk verband houden met de blinde vlek, hebben noodzakelijkerwijs betrekking op de optische schijf en mogelijke disfunctie van de zenuwvezels en bloedvaten die er doorheen gaan. De meest voorkomende aandoening van de optische schijf is papiloedeem, ook wel congestief papiloedeem genoemd. De aandoening treedt meestal bilateraal op en leidt in vergevorderde stadia tot druklaesies op het oog zenuwen en bloedvaten. Papilledema is gemakkelijk zichtbaar als je naar de achterkant van het oog De kleur van de optische schijf verandert van bleekroze naar rood of grijsachtig rood en grijsachtig witte afzettingen worden zichtbaar. De randen van de optische schijf zijn in dit stadium ernstig opgezwollen. In de nog meer geavanceerde atrofische fase, waarin het weefsel sterft, ziet de optische schijf er erg bleek uit en sterven optische zenuwvezels onomkeerbaar af. Dit resulteert in typische gezichtsveldtekorten. Meestal worden secundaire ziekten zoals verhoogde intracraniale druk veroorzaakt door hersenbloeding or hersentumors zijn de triggers van oedeem van de optische schijf. Ze kunnen echter ook worden veroorzaakt door oogzenuwontsteking door zenuwtoxines (neurotoxines) of ziekten zoals Lyme, multiple sclerose en anderen. Chronisch hoge bloeddruk en suikerziekte mellitus kan vetophopingen in het oog veroorzaken slagader en leiden aan optische schijfinfarct.
