De term peroxisomale ziekte wordt gebruikt om genetische defecten te beschrijven die de vorming van peroxisomen, het transport van, beïnvloeden eiwitten or enzymen over het peroxisomale membraan, of de functie van peroxisomale enzymen zelf. Heel veel zuurstof-afhankelijke systemisch actieve reacties treden op in de peroxisomen. Verstoring van stofwisselingsprocessen kan bijvoorbeeld ernstige gevolgen hebben voor de zenuwen, skelet, netvlies, en lever, evenals ernstige morfologische afwijkingen van het gezicht en hoofd.
Wat is peroxisomale ziekte?
Peroxisomale ziekte verwijst naar genetische aandoeningen die verband houden met de vorming of functie van peroxisomen. Het is bekend dat in totaal 15 verschillende ziekten en syndromen onder de overkoepelende term peroxisomale ziekte vallen. Peroxisomen zijn kleine organellen die belangrijke functies vervullen bij de afbraak van zuurstof radicalen. Een van hun belangrijkste vaardigheden is om giftig te worden waterstof peroxide in onschadelijk water en zuurstof moleculen Dit suggereert dat peroxisomen in hun ontwikkeling de eerste organellen waren die meercellige organismen in staat stelden niet alleen giftige zuurstof te neutraliseren, maar ook energie uit het oxidatieproces te halen. De ziekte kan een verstoring zijn in de vorming en proliferatie van peroxisomen of een disfunctie van het enzymtransport door het membraan dat de peroxisomen omgeeft. Aantasting van de biokatalytische mogelijkheden van de enzymen die zelf betrokken zijn, valt ook onder de noemer peroxisomale ziekte. De ongeveer 50 verschillende enzymen die in peroxisomen zijn geïdentificeerd, duiden al op hun veelzijdige functies en de complexiteit van de mogelijke ziektevormen van peroxisomale ziekte. Alle vormen van de ziekte hebben gemeen dat ze worden veroorzaakt door verschillende genetische defecten, waarvan de meeste bekend zijn.
Oorzaken
Gen mutaties van niet-geslachtsspecifieke genen, of autosomen, zijn verantwoordelijk voor de meeste manifestaties van peroxisomale ziekte. Een uitzondering is adrenoleukodystrofie, ook wel het Addison-Schilder-syndroom genoemd. De ziekte is het gevolg van een wijziging van a gen op het X-chromosoom op genlocus q28. De gen codeert voor een specifiek eiwit dat nodig is in het membraan van peroxisomen om het transport van bepaalde eiwitten mogelijk te maken lipiden over het membraan. In sommige andere gevallen transport eiwitten spelen ook een rol bij het transporteren van bepaalde eiwitten naar het binnenste van het peroxisoom. Omdat de kleine organellen dat niet hebben ribosomen, de 50 of zo verschillend eiwitten vereist door de peroxisomen moeten eerst worden gesynthetiseerd in het cytosol van de cel voordat ze vervolgens over het membraan van het organel worden gependeld.
Symptomen, klachten en tekenen
Symptomen en tekenen van peroxisomale ziekte zijn afhankelijk van welke genen zijn veranderd en de ziektesyndromen waarmee elk verband houdt. Niet alle vormen van de ziekte worden voldoende begrepen. In sommige gevallen kunnen ernstige neurologische aandoeningen zoals encefalopathie, epilepsie, of doofheid wordt duidelijk. In andere gevallen kunnen skeletafwijkingen en ernstige morfologische ontwikkelingsafwijkingen van de hoofd en gezicht kan duidelijk worden. Afwijkingen van de ogen, vooral het netvlies, en lever disfunctie direct na de geboorte zijn ook vaak te wijten aan peroxisomale ziekte. Gewoonlijk worden bepaalde symptomen, elk gebaseerd op een gedefinieerd genetisch defect, gecombineerd tot een ziektesyndroom.
Diagnose en ziekteprogressie
De diagnose wordt meestal gesteld door laboratoriumtests met detectie van bepaalde peroxisomale stoffen in de bloed Dit zijn met name superlong-chain vetzuren zoals fytaanzuur, een vetzuur met lange keten met meerdere vertakkingen dat normaal gesproken wordt gemetaboliseerd door alfa-oxidatie in peroxisomen. Als peroxisomen het niet kunnen metaboliseren vanwege een gebrek aan fytaanzuuroxidase, bloed zal toenemen en afzettingen zullen optreden in verschillende weefsels. Het Zellweger-syndroom wordt gekenmerkt door een volledige afwezigheid van peroxisomen. Effecten van het syndroom zijn al duidelijk bij pasgeborenen hoofd gezicht en ernstige psychomotorische ontwikkelingsstoornissen en een aantal andere symptomen zijn tekenen die op de ziekte duiden. Tekenen die niet direct zichtbaar zijn, zoals cysten in de hersenen, kan worden gedetecteerd door MRI. Echter, differentiële diagnose van andere genetische afwijkingen met vergelijkbare symptomen moeten altijd worden vergeleken of uitgesloten. In een kweek met fibroblasten en hepatocyten kan de afwezigheid van organellen gemakkelijk worden aangetoond. Behandeling van deze ernstige stofwisselingsstoornis is niet mogelijk. De ziekte is meestal binnen enkele maanden na de geboorte dodelijk. Adrenoleukodystrofie is de enige vorm van peroxisomale ziekte die op een x-gebonden recessieve manier wordt overgeërfd. Dit type peroxisomale ziekte gaat ook gepaard met een slechte prognose. In de meeste gevallen eindigt de ziekte met de dood binnen de eerste tien levensjaren.
Complicaties
Alle peroximale ziekten hebben een zeer slechte prognose. In sommige gevallen echter palliatief maatregelen kan de levensduur en kwaliteit van leven verbeteren. Bij alle ziekten worden ernstige metabole afwijkingen gezien, die tot verschillende complicaties leiden, zoals lever disfunctie, skeletafwijkingen of ontwikkelingsstoornissen van het hoofd. Een bijzonder ernstige vorm van peroxisomale ziekte is het Zellweger-syndroom. Deze zeer zeldzame ziekte leidt altijd tot de dood binnen de eerste levensmaanden. Waterstof peroxide hoopt zich op in het lichaam. Er verschijnen veel verschillende symptomen die helemaal niet kunnen worden behandeld. Bijvoorbeeld onregelmatig schedel groei vindt plaats, resulterend in misvormingen van de schedel. Bovendien misvormingen van de hersenen optreden. Ook de andere organen zijn gedeeltelijk misvormd. Dus, hart- defecten, leverinsufficiëntie met ijzer opslagdefecten, multicystische nieren of onderontwikkelde longen worden waargenomen. Levensbedreigende complicaties zijn onder meer het gevolg van ernstige ademhalingsproblemen, vergiftiging door leverinsufficiëntie of bloed vormingsstoornissen als gevolg van ijzer opslaggebreken. Een andere peroximale ziekte is adrenoleukodystrofie. Hier is de prognose iets gunstiger. Deze ziekte leidt echter ook altijd tot de dood op de leeftijd van tien jaar. Bij deze vorm van peroxisomale ziekte treden voornamelijk talrijke neurologische symptomen op. Frequente aanvallen komen voor als onderdeel van deze aandoening. Enige verlenging van het leven kan worden bereikt door beenmerg transplantatie Maar ook in dit geval is een curatieve behandeling niet mogelijk.
Wanneer moet je naar een dokter?
Bij deze ziekte is een bezoek aan een arts meestal altijd noodzakelijk, omdat er geen zelfgenezing is en de symptomen het dagelijks leven van de patiënt aanzienlijk kunnen beperken en dus ook de kwaliteit van leven aanzienlijk kunnen verminderen. De arts moet worden geraadpleegd als de patiënt lijdt aan doofheid of epilepsie In het geval van een epileptische aanvalmoet de spoedarts worden gebeld of het ziekenhuis moet onmiddellijk worden bezocht om verdere complicaties te voorkomen. Bovendien kunnen leveraandoeningen ook op deze ziekte duiden, dus ook in dat geval moet een arts worden geraadpleegd. De getroffen persoon moet ook onderzoeken ondergaan van de interne organen met regelmatige tussenpozen om complicaties te voorkomen. Evenzo kunnen afwijkingen aan de ogen of plotselinge visuele klachten wijzen op de ziekte en moeten deze door een medische professional worden onderzocht. De diagnose van de ziekte kan worden gesteld door verschillende medisch specialisten en de verdere behandeling is sterk afhankelijk van de symptomen die optreden. Of dit zal leiden tot een verminderde levensverwachting, is in het algemeen niet te voorspellen.
Behandeling en therapie
Helaas heeft geen van de 15 bekende manifestaties van peroxisomale ziekte een therapie waarmee een oorzaak onder controle kan worden gebracht die verder gaat dan louter symptoomcontrole. Daarom zijn de behandelings- en therapeutische opties die tot nu toe bekend zijn, gericht op symptoomverlichting. Palliatieve behandelingen worden ook gebruikt. Een uitzondering wordt geboden door x-gebonden recessieve adrenoleukodystrofie. Hoewel onverzadigd vetzuren worden toegediend voor symptomatische verbetering, een optie is beenmerg transplantatie. Beenmerg transplantatie kan in sommige omstandigheden een aanzienlijk levensverlengend effect hebben.
Vooruitzichten en prognose
Peroxisomale ziekte is een genetisch metabolisch defect dat de vitale zuurstoftoevoer in het lichaam beïnvloedt. Hieraan zijn vijftien verschillende aandoeningen gerelateerd voorwaarde zijn gegroepeerd onder de term 'peroxisomale ziekte'. De erfelijke component en de locatie van de aandoening suggereren al dat genezing niet mogelijk is in de prognose. Het is ook problematisch dat sommige van de aandoeningen die erbij horen niet voldoende zijn onderzocht. De symptomen en gevolgen van een verstoord of gemuteerd gen zijn zo gevarieerd dat er geen samenvattende prognose kan worden gegeven voor peroxisomale ziekte. Wat wel duidelijk is, is dat het een groep van zeer ernstige gevolgen is die vaak fataal zijn. De enige vraag is of peroxisomale ziekte gediagnosticeerd door een specialist zal leiden tot de dood een paar maanden of een paar jaar na de geboorte. Voor geen van de 15 bekende peroxisomale ziekten bestaan momenteel meer dan genezende behandelingsopties. De kwaliteit van leven van de getroffenen komt meestal overeen met hun korte levensduur. Het is niet erg hoog. In sommige gevallen is het mogelijk om beide parameters te verbeteren door intensief palliatieve zorg De meest ernstige peroxisomale ziekte is het Zellweger-syndroom. Dit leidt tot de dood binnen korte tijd na de geboorte als gevolg van ernstige misvormingen. Meer dan symptoomverlichtende of palliatieve behandelingen zijn voor geen enkele bekende peroxisomale ziekte haalbaar.
het voorkomen
Direct preventief maatregelen om peroxisomale ziekte te voorkomen bestaan (nog) niet. Momenteel (2017) zijn niet alle genmutaties waarvan wordt aangenomen dat ze peroxisomale ziekte veroorzaken, bekend. Als een geval van peroxisomale ziekte al bekend is binnen de familie, moeten ouders zich bewust zijn van de waarschijnlijkheid dat een van hun kinderen door de ziekte kan worden getroffen.
Follow-up
Omdat peroxisomale ziekte is gebaseerd op een genetisch defect en meestal fataal is binnen enkele maanden na de geboorte of uiterlijk aan het einde van het eerste decennium van het leven, therapie kan slechts korte tijd enkele symptomen verlichten zonder de ziekte volledig te kunnen genezen. Om deze reden is er geen daadwerkelijke nazorgbehandeling in deze zin, maar een intensieve symptoombehandeling om enig leed te verlichten. Over het algemeen wordt getroffen individuen en hun families geadviseerd om een gezonde levensstijl aan te nemen met een evenwichtige levensstijl dieet ter ondersteuning van de immuunsysteem Bovendien wordt zowel de ouders van de getroffen baby als de getroffen kinderen aangeraden praten aan een psychotherapeut om de verwerking van deze zware klap van het lot te ondersteunen. De psychotherapeut zal ook bepaalde voorstellen ontspanning en mentale technieken voor stabilisatie, evenals het adviseren van zoveel mogelijk vrijetijdsactiviteiten, die het getroffen gezin veel plezierige uren samen zouden moeten bezorgen. Omdat de meeste kinderen er ernstig last van hebben long functie, wordt hen geadviseerd om minstens een uur per dag in de frisse lucht door te brengen. Als de ouders, die al een keer zijn aangedaan, nog een kinderwens koesteren, wordt hen aangeraden een gedetailleerd genetisch onderzoek te ondergaan om van tevoren de kans te bepalen dat ze nog een kind met de ziekte krijgen.
Wat u zelf kunt doen
Omgaan met peroxisomale ziekte in het dagelijks leven is niet altijd gemakkelijk voor zowel de getroffen persoon als voor de familieleden. Om deze reden moet psychologische versterking van alle getroffenen plaatsvinden. Onderlinge samenhang en het bevorderen van welzijn zijn belangrijk om positieve ontwikkelingen in het vervolg te kunnen registreren. Naast psychotherapeutische ondersteuning, mentale technieken of ontspanning methoden kunnen worden toegepast. Deze methoden helpen stress te verminderen zowel in het dagelijks leven als om de geest te stabiliseren. Vrijetijdsactiviteiten moeten worden aangepast aan de volksgezondheid mogelijkheden. Ze zijn belangrijk zodat de aandacht wordt gericht op de mooie delen van het leven. Om complicaties of secundaire ziekten te voorkomen, is een gezonde levensstijl essentieel. De immuunsysteem kan worden ondersteund met een gebalanceerd dieet De opname van schadelijke stoffen zoals nicotine, alcohol of niet-voorgeschreven medicatie moet worden onthouden. Dit plaatst extra spanning op het organisme als geheel, wat bijdraagt aan een verslechtering van de algehele situatie. Bij het optreden van luchtwegklachten kan vaak angst ontstaan. De betrokkene dient zich te informeren over hoe zich optimaal te gedragen bij een opkomende angst. Daarnaast is het voor de patiënt belangrijk om elke dag gedurende een langere periode in de frisse lucht te sporten. Dit dient om het immuunsysteem en helpt de longen goed te functioneren.
