Fotodynamische therapie vertegenwoordigt een relatief zachte en tegelijkertijd effectieve behandelingsprocedure voor oppervlakkige huid tumoren. Met behulp van zogenaamde fotosensibilisatoren en lichtgolven komen stoffen die specifiek in het organisme vrij leiden tot celdood van de zieke cellen.
Wat is fotodynamische therapie?
Fotodynamische therapie vertegenwoordigt een relatief zachte maar effectieve behandelingsprocedure in de dermatologie voor oppervlakkige huid tumoren. Fotodynamische therapie (PDT) is een diagnostische en niet-invasieve therapeutische procedure die wordt gebruikt bij de behandeling van oppervlakkige huid tumoren (carcinoom in situ). De procedure is een effectief en zacht alternatief voor conventionele invasieve chirurgische procedures. Fotodynamisch dus therapie leidt over het algemeen tot betere cosmetisch-esthetische resultaten met aanzienlijk minder tot geen littekens. Kenmerkende ziektepatronen geassocieerd met fotodynamisch behandelbare tumoren zijn De ziekte van Bowen, actinisch keratosen en basaalcelcarcinoom (semimaligne huidtumor), het meest gediagnosticeerde type huidtumor in Centraal-Europa. Bovendien viraal huidletsels (Inclusief wratten) en natte vormen van leeftijdsgebonden maculaire degeneratie (AMD) kan effectief worden behandeld door fotodynamisch therapie om abnormaal uit te wissen bloed schepen in het midden van het netvlies.
Functie, effect en doelen
Fotodynamisch therapie wordt voornamelijk gebruikt voor oppervlakkige huidtumoren (bijv. basaalcelcarcinomen) die minder dan 3 mm in de huid zijn doorgedrongen en die kunnen optreden in de setting van actinische keratosen or De ziekte van Bowen, onder andere voorwaarden. Bovendien kunnen virale veranderingen van de huid (bijv wratten) effectief kunnen worden behandeld door de procedure. Hiervoor wordt een speciale crème topisch op de aangetaste huid aangebracht en ongeveer 3 uur lichtdicht afgedekt met behulp van een kleefstof gips De lichtsensibilisator in de crème (bijv. Metvix, 5-ALA of delta-aminolevulinezuur) stimuleert selectief de pathologisch veranderde huidcellen om protoporfyrine IX te synthetiseren, dat een voorloper is van het eigen porfyrine van het organisme. Porfyrine is op zijn beurt fotoactief en stimuleert onder invloed van bepaalde lichtgolven de biosynthese van agressieve zuurstof radicalen (zogenaamd fotodynamisch effect), die de celdood van de abnormale cellen veroorzaken. Deze chemische reactie heeft voor het grootste deel geen effect op de gezonde cellen. Sinds pijn kan door individuen in verschillende mate worden ervaren tijdens bestraling, wordt een pijnstillend medicijn toegediend voordat de therapie begint en wordt het te behandelen huidgebied tijdens de procedure gekoeld met behulp van een koud lucht apparaat. Na de behandeling moeten de bestraalde huidgebieden worden gekoeld en olieachtig crèmes or zalven moet worden vermeden. Een antibioticum gel kan worden aangebracht om te kalmeren en te verlichten pijn Afhankelijk van de omvang en het stadium van de huidtumor kan het nodig zijn de therapie te herhalen. Bijvoorbeeld in het geval van een uitgesproken actinische keratoseis een herhaling van de fotodynamische therapie geïndiceerd na ongeveer 4 weken. Bovendien worden halfjaarlijkse controles aanbevolen voor een vroege diagnose van recidieven. Het hierboven beschreven fotodynamische effect kan ook worden gebruikt voor diagnostische doeleinden (fotodynamische diagnostiek of fluorescentiediagnostiek). Nadat de aangetaste huidgebieden zijn behandeld met de fotosensibilisator, kan een Wood-lamp (zwart licht) worden gebruikt om de porfyrine die selectief is verrijkt in de pathologisch veranderde cellen, zichtbaar te maken. Dit maakt een vroege diagnose en gedetailleerde identificatie en beoordeling van de zieke delen van de huid mogelijk, wat vooral belangrijk is bij de vaak verspreide vormen van actinische keratose Sinds enige tijd wordt fotodynamische therapie ook gebruikt voor natte vormen van leeftijdsgebonden maculaire degeneratie Hierbij wordt de lichtgevoelige kleurstof (oa Verteporfin) in de arm ingebracht ader in aanloop naar de laserbehandeling. De daaropvolgende bestraling met lichtgolven kan specifiek het beschadigde uitwissen bloed schepen in het oog die de fotosensibilisator hebben verzameld. Na fotodynamische therapie is er meestal een verhoogde gevoeligheid voor licht, waardoor het nodig is om donker te dragen zonnebrillen en passende beschermende kleding.
Risico's, bijwerkingen en gevaren
Over het algemeen gaat fotodynamische therapie gepaard met slechts kleine risico's en bijwerkingen. In de regel, na de behandeling, wat roodheid en zonnebrand-achtige huidirritaties kunnen worden waargenomen in het gebied van de behandelde huid. Deze verdwijnen meestal binnen een paar dagen. In zeldzame gevallen kunnen ook na fotodynamische therapie korstvorming, huilende huidgebieden en zwelling worden waargenomen. Huidkorstjes, zoals korstjes, verdwijnen meestal na een paar dagen vanzelf. In uiterst zeldzame gevallen zal fotodynamische therapie een pigmentverschuiving veroorzaken (postinflammatoire hyperpigmentatie), die zich manifesteert door overmatige pigmentatie (donkere verkleuring) van de huid. Als onderdeel van de behandeling van leeftijdsgebonden maculaire degeneratiekan de procedure oedeem (vochtophoping) en verdere schade aan het netvlies veroorzaken. Bovendien verslechtering van de gezichtsscherpte of blindheid als gevolg van fotodynamische therapie kan niet worden uitgesloten.
