Cyclosporine is een medicijn dat behoort tot de immunosuppressiva Het wordt verkregen uit de buisvormige schimmels Cylindrocarpon lucidum en Tolypocladium inflatum. Chemisch gezien vertegenwoordigt het een cyclisch peptide van elf aminozuren.
Wat is cyclosporine?
Cyclosporine heeft een onderdrukkend effect op de immuunsysteem Het wordt daarom toegepast om bijvoorbeeld de afstotingsreacties bij orgaantransplantaties te onderdrukken. Cyclosporine is een immunosuppressivum met een smal therapeutisch bereik. De afstand tussen het beoogde therapeutische effect en het toxische effect is erg klein. Daarom bloed niveaus moeten altijd worden gecontroleerd wanneer het wordt gebruikt. Cyclosporine heeft een onderdrukkend effect op de immuunsysteem Het wordt daarom gebruikt bij ziekten die worden gekenmerkt door een overmatige reactie van de immuunsysteem Dit omvat de groep van autoimmuunziekten Cyclosporine wordt ook gebruikt om de afstotingsreacties bij orgaantransplantaties te onderdrukken. Het is een cyclisch peptide dat uit elf bestaat aminozuren Het wordt in grotere concentraties aangetroffen in de Noorse buisvormige paddenstoelen Cylindrocarpon lucidum en Tolypocladium inflatum. Daarom is het geïsoleerd van deze schimmels. Tegenwoordig wordt cyclosporine synthetisch geproduceerd voor medisch gebruik. In geïsoleerde toestand is het een witte vaste stof die oplost alcohol, methanol, chloroform or ether Het wordt oraal toegediend als een capsule of tablet, of parenteraal omzeild spijsverteringskanaal (bijv. door injectie). Vanwege het immunosuppressieve effect kan cyclosporine bij gebruik ook verschillende bijwerkingen veroorzaken. Het medicijn heeft echter een enorme revolutie teweeggebracht in de geneeskunde met betrekking tot de afstoting van orgaantransplantaten. De overlevingstijd van patiënten zou aanzienlijk kunnen worden verlengd. Het medicijn werd begin jaren zeventig ontdekt door de Zwitserse microbiologen Hartmann Stähelin en Jean-François Borel.
Farmacologische werking
De farmacologische werking van ciclosporine is gebaseerd op de remmende werking op het enzym calcineurine. Calcineurine activeert de synthese van interleukinen door de overeenkomstige genen te stimuleren. Het enzym calcineurine zit in T-lymfocyten en van daaruit regelt het de synthese van interleukine 2. Als boodschappersubstantie roept interleukine 2 ontstekingsreacties op die dienen om het lichaam te verdedigen tegen vreemde eiwitten (bacteriën, virussen). In autoimmuunziektenechter van het lichaam eiwitten worden bestreden. Om het immuunsysteem te stimuleren, bindt calcineurine zich aan het eiwit NF-AT en defosforyleert het. In gedefosforyleerde toestand stimuleert dit eiwit de overeenkomstige genen om interleukines te transcriberen, die verantwoordelijk zijn voor immuunresponsen. Deze reactiecascade wordt geremd door cyclosporine. Voor dit doel hecht cyclosporine zich aan bepaalde receptoren van de T-lymfocyten Daar bindt het zich aan zogenaamde immunofilines (intracellulaire binding eiwitten) en vormt met hen een complex. Dit complex hecht zich op zijn beurt aan calcineurine. Als gevolg hiervan wordt dit enzym geblokkeerd en kan het de transcriptiefactor NF-AT niet langer activeren door defosforylering. De verdere vorming van interleukinen stopt, waardoor de immuunreacties van het lichaam worden verzwakt.
Medische toepassing en gebruik
Cyclosporine wordt veel gebruikt in autoimmuunziekten, psoriasis, opruiend huid ziekten, reumatische aandoeningen, of orgaan transplantatie Bij auto-immuunziekten is het immuunsysteem gericht tegen het eigen lichaam en bij orgaantransplantaties tegen de getransplanteerde organen in de vorm van afstotingsreacties. Vooral orgaantransplantatiepatiënten hebben baat bij het gebruik van dit medicijn. Sinds het gebruik is de overlevingstijd van de getroffenen bijvoorbeeld dramatisch toegenomen. Ernstige auto-immuunziekten zoals colitis ulcerosa or glomerulonefritis ook goed te behandelen. In colitis ulcerosawordt de darm aangevallen door het eigen immuunsysteem van de patiënt. Deze ziekte wordt gekenmerkt door ernstige darmaandoeningen ontsteking die uiteindelijk de darm kunnen vernietigen. glomerulonefritis vertegenwoordigt een abacterieel ontsteking van de glomeruli van de nieren. Indien onbehandeld, kan het leiden tot ernstig nierinsufficiëntie. psoriasis ook goed te behandelen met cyclosporine. Voor ontsteking van de bindvlies en hoornvlies, wordt cyclosporine gebruikt door plaatselijke toepassing. Dit omvat het aanbrengen van medicatie die cyclosporine bevat op de getroffen gebieden. Meestal wordt cyclosporine ook gebruikt voor neurodermitis. Neurodermitis is een inflammatoire, sterk jeukende huid ziekte veroorzaakt door allergische reacties. Ten slotte is een belangrijk toepassingsgebied reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt gewrichten Het behandelingsspectrum van cyclosporine omvat ook ernstige inflammatoire oogziekten die kunnen leiden naar blindheid Behandeling met ciclosporine is in veel gevallen levensreddend (orgaan transplantatie, ernstige orgaanvernietigende auto-immuunziekten). Het verbetert ook de kwaliteit van leven van veel patiënten met chronische ontstekingsziekten.
Risico's en bijwerkingen
Helaas kan cyclosporine niet zonder beperking worden gebruikt omdat het veel bijwerkingen kan veroorzaken. De bijwerkingen en contra-indicaties zijn grotendeels het gevolg van een verzwakking van het immuunsysteem. Patiënten met infecties mogen bijvoorbeeld niet met ciclosporine worden behandeld. Immunosuppressie kan de infectie verergeren. Zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven, mogen ook niet met cyclosporine worden behandeld, omdat het medicijn een schadelijk effect op het kind kan hebben. Het gelijktijdig gebruik van fototherapie For psoriasis en behandeling met cyclosporine verhoogt het risico op huid kanker. Therapie met cyclosporine is ook contraproductief in gevallen van nier schade, omdat de nieren verder kunnen worden beschadigd. Over het algemeen neemt de gevoeligheid voor infectie toe met het gebruik van ciclosporine, wat te wijten is aan de verminderde immuunrespons. Gastro-intestinale stoornissen kunnen in eerste instantie optreden, leidend tot diarree, misselijkheid en braken Bovendien is de ontwikkeling van oedeem mogelijk. Er kan ook een toename van het lichaam zijn haar De lijst met mogelijke bijwerkingen is erg lang. Deze hoeven echter niet te gebeuren. Spijsverteringsstoornissen, hoofdpijn, gingivitis of verhoogd bloed druk komt vaker voor. Daarom bloed tests en bloeddruk metingen moeten regelmatig worden uitgevoerd tijdens de behandeling met ciclosporine.
