De buikwandreflex is een intrinsieke reflex van het menselijk lichaam die leidt tot onvrijwillige samentrekking van de buikspieren De functie van de buikwandreflex is om de buikspier te beschermen tegen passieve overstrekking en zo schade eraan te voorkomen. De afwezigheid ervan kan duiden op schade aan het piramidale kanaal, bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte.
Wat is de buikwandreflex?
De buikwandreflex is een intrinsieke reflex van het menselijk lichaam die leidt tot onvrijwillige samentrekking van de buikspieren De buikwandreflex vertegenwoordigt een intrinsieke reflex van het menselijk lichaam. Intrinsiek reflexen worden gekenmerkt door het feit dat stimulatie en reactie plaatsvinden in hetzelfde orgaan. In neurofysiologie, die zich bezighoudt met de mechanismen van de mens zenuwstelsel, dit verwijst naar een reflex die op een speciale manier neuronaal verbonden is: verlengingen van de zenuwcel, de dendrieten, ontvangen het stimulerende signaal. Deze gespecialiseerde dendrieten van sensorische neuronen worden afferente dendrieten genoemd, afgeleid van het Latijnse 'affere', wat 'voeden' of 'dragen' betekent. In een intrinsieke reflex zendt een zogenaamde Ia afferent dit zenuwsignaal via een enkel schakelpunt naar een motorneuron. Dienovereenkomstig zijn twee zenuwcellen en een interface (synaps) betrokken bij de informatieoverdracht van de triggerende stimulus. In de neurowetenschappen verwijst de term motoneuron naar efferente zenuwcellen, afgeleid van de Latijnse term 'efferre', 'uitvoeren'. In tegenstelling tot afferente neuronen, die informatie naar de zenuwstelsel, efferente zenuwen draag opdrachten van de zenuwstelsel naar de spieren. Dit efferente signaal zorgt ervoor dat de corresponderende spier samentrekt, wat in dit besproken geval resulteert in de buikwandreflex. Zoals met alle intrinsieke reflexentreedt de buikwandreflex op zonder tussenkomst van het centrale zenuwstelsel. Daarom kan het menselijk lichaam de beweging niet bewust activeren of onderdrukken.
Functie en taak
Passieve stretching van de buikspier triggert de buikwandreflex. Speciale sensorische zenuwcellen in de spier detecteren de rek. Mechanische stimulatie van de dendrieten (afferenten) veroorzaakt een verandering in het elektrische potentieel van het neuron. Dit veroorzaakt op zijn beurt depolarisatie van de cel en zorgt ervoor dat deze een chemisch signaal afgeeft: het geeft bepaalde boodschappersubstanties af, neurotransmitters genaamd, in de synaptische spleet gelegen tussen het sensorische neuron en het volgende neuron. Het volgende neuron detecteert de chemische stimulatie met behulp van de receptoren op zijn dendrieten. Op deze manier wordt het zenuwsignaal van cel naar cel overgedragen. Verschillende mechanische prikkels zijn in staat om de buikwandreflex aan één of beide zijden te triggeren. Een klap op de ribbenboog kan de buikwandreflex uitlokken, evenals een klap op de iliacale top Ook als de buikspier boven de schaambeen passief te veel wordt uitgerekt, activeert het menselijk lichaam automatisch de buikwandreflex. Een van de functies van de reflex is om de spier te beschermen tegen overstrekking. Spiervezels zijn elastisch weefsel dat zich flexibel gedraagt en tot op zekere hoogte rekbaar is. Deze rekbaarheid is echter beperkt. Bij een langzame, geleidelijke overstrekking scheuren aanvankelijk alleen de individuele fijne vezels van de spier. De effecten van een dergelijke lichte overstrekking zijn onaangenaam voor de getroffen persoon, maar manifesteren zich alleen in de vorm van het bekende spierpijn en hebben geen verreikende volksgezondheid gevolgen. Een toenemende aantrekkingskracht op de spiervezels kan echter hele spiervezels en zelfs de spier als geheel scheuren. De buikwandreflex heeft ook een tweede belangrijke beschermende functie: het beschermt de organen van de buikholte tegen mogelijke schade door slagen of vallen. De samentrekking veroorzaakt de buikspieren verstijven, waardoor een natuurlijk schild wordt gevormd om de organen te beschermen tegen mechanische prikkels. Deze bescherming strekt zich echter slechts tot op zekere hoogte uit. Zo is bij verkeersongevallen of opzettelijk geweld de bescherming van de buikwandreflex niet voldoende. Een gevolg is vaak verwondingen aan de interne organen in de buikholte. Tijdens een medisch onderzoek plaatsen artsen meestal twee vingers van de ene hand op de buikspier en tikken ze kort met de andere hand of reflexhamer op de rug van de hand om te bepalen of de buikwandreflex wordt geactiveerd zoals verwacht. De afwezigheid ervan kan wijzen op een neurologische of andere aandoening voorwaarde.
Ziekten en medische aandoeningen
Een afwezige buikwandreflex kan wijzen op een verscheidenheid aan ziekten. Het is echter niet het enige symptoom van één, en medische professionals kunnen de afwezigheid ervan niet altijd duidelijk aan één enkele oorzaak toeschrijven. Als stimulatie van de buikspier niet leidt tot de buikwandreflex, kan dit duiden op beschadiging van het piramidale kanaal. Het piramidale kanaal is een onderdeel van het piramidale zenuwstelsel, dat in zijn geheel de bewegingen van het menselijk lichaam regelt. Het piramidale kanaal begint bij de medulla oblongata, die deel uitmaakt van de hersenen, en gaat verder langs de spinal cord waar de meeste zenuwvezels elkaar kruisen. De motorneuronen die betrokken zijn bij de buikreflex bevinden zich daar ook. Neuroscience verwijst naar hen met de code Th6-L1. Om deze reden heeft schade aan het piramidale pad onder meer invloed op de buikwandreflex. Met name als de buikspier reageert op stimulatie met de buikwandreflex aan slechts één kant, is schade aan het piramidale kanaal duidelijk. EEN beroerte (apoplexie) roept mogelijk deze laesie op. EEN beroerte is schade aan de hersenen dat vaak andere delen van het zenuwstelsel aantast en wordt veroorzaakt door onvoldoende bloed levering aan de hersenen Daarom is de afwezigheid van de buikwandreflex een ernstig symptoom dat verdere klinische diagnose vereist door een volksgezondheid zorgprofessional.
