De enterische zenuwstelsel (ENS) loopt door het spijsverteringskanaal en werkt grotendeels onafhankelijk van de rest van het zenuwstelsel. In de volksmond wordt het ook wel de buik genoemd hersenen Kortom, het is verantwoordelijk voor het reguleren van alles wat er tijdens het spijsverteringsproces gebeurt.
Wat is het enterische zenuwstelsel?
Zoals de naam al doet vermoeden, is het enterisch zenuwstelsel is verantwoordelijk voor het geheel spijsverteringskanaal Het wordt in het Engels de tweede genoemd hersenen of buikhersenen. Samen met het sympathische en parasympathische zenuwstelsel is het de derde component van de zenuwstelsel Als tweede hersenen of buikhersenen, het heeft een vergelijkbare structuur als de hersenen en werkt volgens hetzelfde principe. Er is gevonden dat het ongeveer vier tot vijf keer meer neuronen heeft dan de spinal cord In het enterisch zenuwstelsel zijn er ingewikkelde circuits die ervoor zorgen dat spijsverteringsprocessen nauwkeurig op elkaar worden afgestemd. Het werkt daarbij grotendeels autonoom. De nodige processen binnen het spijsverteringskanaal worden onafhankelijk geregeld. Het ENS is echter ook onderhevig aan de invloeden van het sympathische en parasympathische zenuwstelsel. Natuurlijk zijn er ook verbindingen met het hoofdbrein. Aldus wordt aangenomen dat de uitwisseling van informatie tussen het enterische zenuwstelsel en de belangrijkste hersenen intuïtieve beslissingen beïnvloedt (darm gevoelens).
Anatomie en structuur
Het enterische zenuwstelsel vertegenwoordigt een netwerk van neuronen dat het hele spijsverteringskanaal omvat, van de slokdarm tot de rectum In deze context bestaan de belangrijkste componenten van de ENS uit twee plexus van zenuwen gelegen in de darmwand. Dit zijn enerzijds de myenterische plexus (plexus van Auerbach) en anderzijds de submucosale plexus (plexus van Meissner). De myenterische plexus vertegenwoordigt een complex van zenuwcellen in de ringvormige en longitudinale spierlaag van de darm. De submucosale plexus is geïntegreerd in de darm slijmvlies Bovendien worden andere kleine plexus gevonden onder de serosa, in de ringspieren en in de slijmvlies zelf. Naast de neuronen bestaan er interstitiële cellen van Cajal (Cajal-cellen). Dit zijn gespecialiseerde spiercellen die spieren kunnen activeren contracties onafhankelijk van de neuronen en dus een soort gangmaker systeem vergelijkbaar met de pacemaker. Hoewel het enterische zenuwstelsel autonoom werkt, wordt het beïnvloed door het sympathische en parasympathische zenuwstelsel. De sympathische zenuwstelsel zorgt voor de vermindering van beweeglijkheid en afscheiding in het spijsverteringsstelsel. Omgekeerd is het parasympathische zenuwstelsel beïnvloedt de ENS om de beweeglijkheid en secretie te verhogen.
Functie en taken
De functie van het enterische zenuwstelsel is om het spijsverteringsproces te beheersen. Daarbij reguleert het de darmmotiliteit, geassocieerd met ionentransport absorptie en uitscheiding, immunologische functies van het spijsverteringskanaal en gastro-intestinaal bloed stromen. De myenterische plexus is verantwoordelijk voor de darmmotiliteit. Het controleert de darmperistaltiek en zorgt tegelijkertijd voor de afscheiding van enzymen in het darmlumen. De myenterische plexus wordt ook ondersteund door de Cajal-cellen, die de spierbewegingen starten. Hoewel de Cajal-cellen geen neuronen zijn, zijn ze opgenomen in de myenterische plexus. De submucosale plexus regelt de fijne beweging van de darm slijmvlies Het bevindt zich in de dunne laag gladde spier die deel uitmaakt van het slijmvlies. Samen met de myenterische plexus reguleert het de peristaltiek van de darm. Bovendien regelt het autonoom de afscheiding van de klieren van het slijmvlies. Bovendien is het ook betrokken bij de regulering van immunologische processen. Het enterisch zenuwstelsel analyseert voedsel op de samenstelling van voedingsstoffen, water inhoud en zoutgehalte en beslist absorptie en uitscheiding. Bovendien verfijnt het de functie van remmende en activerende neurotransmitters. Op deze manier wordt de darmfunctie aangepast aan externe omstandigheden. Bijvoorbeeld tijdens concentratie bij andere activiteiten is er remming van de intestinale peristaltiek. In andere situaties wordt de darmmotiliteit weer gestimuleerd. Tijdens dit proces staat het enterische zenuwstelsel constant in verbinding met de belangrijkste hersenen. 90 procent van de informatie stroomt echter van het ENS naar de hersenen en slechts 10 procent in omgekeerde richting. Dit gebeurt in gevallen waarin gifstoffen of pathogenen komen in de darm. Dan, door bijvoorbeeld boodschappersubstanties uit te zenden, ordenen de hersenen centraal maatregelen dat leiden tot normalisatie van spijsverteringsprocessen.
Ziekten
In de regel kan het enterische zenuwstelsel autonoom de spijsverteringsprocessen reguleren. Bijzonder gevoelige mensen reageren echter vaak met maag- of darmstoornissen spanning of alledaagse problemen. In deze gevallen treedt ontregeling op binnen de ENS. Dit wordt prikkelbaar genoemd maag or prikkelbare darm De symptomen zijn niet specifiek. Misselijkheid, braken, maag pijn, pijn in de buik, winderigheid, diarree or constipatie kan gebeuren. De afstemming tussen remmende en activerende spijsverteringsprocessen is verstoord. De symptomen zijn onaangenaam, maar de ziekte is niet gevaarlijk. Soortgelijke processen vinden plaats in het enterische en centrale zenuwstelsel. De functie van neurotransmitters is hetzelfde. Ook de overdracht van prikkels in de zenuwcellen verloopt volgens hetzelfde principe. Het is dus heel goed mogelijk dat bij gevoelige mensen een teveel aan prikkels leidt tot een verhoogde informatiestroom tussen het hoofdbrein en het buikbrein. Prikkelbaar maag en prikkelbare darm kan goed worden behandeld door veranderingen in levensstijl, psychotherapeutisch maatregelen en medicatie. Er zijn echter ook aangeboren aandoeningen van het spijsverteringsstelsel die zijn gebaseerd op de afwezigheid van zenuwweefsel in hele delen van de darm. Een voorbeeld van zo'n voorwaarde is Ziekte van Hirschsprung. Bij deze ziekte ganglion cellen in de submucosale plexus of myenterische plexus zijn afwezig in gehele darmsegmenten van de dikke darm Dit leidt tot een verhoogde vorming van stroomopwaartse parasympathische zenuwvezels, die uitscheiden acetylcholine De resulterende permanente stimulatie van de ringspieren zorgt ervoor dat het aangetaste deel van de darm permanent samentrekt. Het resultaat is chronisch darmobstructie.
