Spierspanning is de inherente spanning van spierapparatuur. Zelfs in rust vertonen spieren enige inherente spanning en weerstand tegen externe prikkels, ook wel rusttonus genoemd. Stoornissen in de spierspanning manifesteren zich als verminderde of verhoogde spanning.
Wat is spierspanning?
Spierspanning is de inherente spanning van spierapparatuur. Zelfs in rust vertonen spieren een zekere mate van inherente spanning. De spieren van het lichaam vertonen een zekere spanning. Deze mate van spanning wordt ook wel tonus of spierspanning genoemd. De spanning wordt veroorzaakt door de visco-elastische eigenschappen van de weefsels en prikkels vanuit de centrale zenuwstelsel Zelfs in rust hebben spieren een bepaalde mate van tonus, ook wel bekend als rust- of basale spierspanning. De geneeskunde onderscheidt passieve spierspanning van actieve spierspanning. Passieve spierspanning wordt bepaald door materiaaleigenschappen, anatomische weefselstructuren, spiervezel samenstelling en anatomische locatie. Bovendien heeft de vultoestand van extracellulaire en intracellulaire vloeistofholtes ook invloed op de passieve tonus. Hetzelfde geldt voor bloed stroom en zuurstof levering en temperatuur, het type spanning en de mate van 피로 van de spier. Neurofysiologisch verwijst spierspanning meestal naar actieve tonus. In tegenstelling tot passieve tonus, wordt de actieve grootte bepaald door de innervatie van de spieren en het sensorimotorische programma. Langdurige en pijnlijke spierspanning wordt ook wel spanning genoemd. Reflextoon daarentegen wordt door neurologen begrepen als een onvrijwillige spanning in het kader van motorische eenheden.
Functie en taak
Skeletspierspanning wordt geproduceerd door de opeenvolgende contracties van individuele spiervezels. Door de afwisselende samentrekkingsbewegingen kan ook in rust een bepaald niveau van spanning worden gehandhaafd. De gladde spiercellen daarentegen trekken permanent samen en genereren zo spierspanning. Rusttonus verwijst naar de kracht waarmee een spier een uitgeoefende kracht tegenwerkt. Het is niet te wijten aan de spieren zelf, maar wordt aangestuurd door afferente en efferente vezels van de reflexbogen op de spier. Deze reflexbogen zijn neurale processen die een lichaamsreflex activeren - in dit geval spanning. Skeletspieren met hun spierspanning zijn het actieve deel van het bewegingsapparaat. Dit spierstelsel is in staat tot samentrekking en ontspanning en maakt daarmee in de eerste plaats bewegingen denkbaar. Alleen door spierspanning kunnen mensen zich voortbewegen. Zonder spierspanning zou een persoon niet eens zonder moeite zijn eigen houding kunnen behouden. De persoon zou niet kunnen staan of zitten. De spierspanning speelt ook een speciale rol bij gecoördineerde en fijne motorische bewegingen. Om ervoor te zorgen dat het spierstelsel zijn vele taken kan uitvoeren en de spierspanning kan behouden die daarvoor nodig is, heeft het veel energie nodig. In termen van de energie van het lichaam evenwicht, zelfs de basisspierspanning is goed voor ongeveer een kwart van de totale energiebehoefte. Tijdens actieve bewegingen neemt de energiebehoefte nog meer toe. Lijners en atleten kennen dit verband. Hoe meer spieren massa een persoon heeft, hoe meer calorieën he brandwonden zelfs in rust. Dit fenomeen houdt verband met de basisspierspanning van elk spierstelsel. Hoe meer spieren, hoe hoger dus ook de energieomzetting. Spieropbouw maakt daarom deel uit van het standaardprogramma voor wie wil afvallen. Warmte wordt onder meer geproduceerd als bijproduct van de energiemetabolisme van de spieren. In deze context speelt de basisspierspanning zelfs een belangrijke rol bij het behouden van zijn eigen lichaamswarmte.
Ziekten en kwalen
Een verstoorde spierspanning wordt door neurologen ook wel spierdystonie genoemd. Dergelijke dystonie van de spier kan zich uiten in verhoogde spanning, maar ook in verminderde tonus. Een volledig verloren toon is aanwezig, bijvoorbeeld bij verlamming. Dit ziektebeeld wordt ook wel slappe [[verlamming | verlamming] genoemd. Allemaal motor zenuwen van een lichaamsdeel buiten werking zijn bij slappe verlamming. Hiervan onderscheiden is parese. Dit is ook een verlammend fenomeen. Dit fenomeen gaat echter niet gepaard met een volledige storing, maar met een gedeeltelijke uitval van de motor zenuwen van bepaalde extremiteiten. Parese kan worden veroorzaakt door zenuwstelsel aandoeningen, prikkeloverdrachtsstoornissen of de spieren zelf; vaak blijft de basisspierspanning grotendeels intact. Verlamming is het gevolg van vernietiging van de getroffenen zenuwen of zelfs doorsnijding van de piramidale zenuwbanen in de spinal cord De basisspierspanning blijft niet behouden bij verlamming. Naast verlamming kan spierhypotonie ook een verminderde spierspanning veroorzaken. Dit fenomeen zorgt ervoor dat de basistoon afneemt, maar elimineert deze niet. Als er bijvoorbeeld een been wordt aangetast, kan de arts het been van de patiënt ondanks de verlammingsverschijnselen nog steeds in elke positie plaatsen. Hypotensie kan optreden als gevolg van beroerte- of traumagerelateerde cerebellaire bloeding. Hypotonie is ook denkbaar bij de inflammatoire auto-immuunziekte multiple sclerose, die zowel de motorroutes van de spinal cord en cerebellum Verschijnselen van pathologisch verhoogde spierspanning zijn te onderscheiden van klachten als gevolg van verminderde spierspanning. Dergelijke verschijnselen kunnen zich bijvoorbeeld manifesteren in spasticiteit of stijfheid. Bij stijfheid is de spierspanning zo hoog dat de ledemaat verstijft. Als de arm bijvoorbeeld is aangetast, kan deze nauwelijks worden gebogen. Er is een verhoogde spierweerstand tegen invloeden van buitenaf. Spasticiteit, aan de andere kant, verwijst naar verhoogde spanning die de ledematen in onnatuurlijke houdingen dwingt. Spasticiteit meestal het gevolg van slappe verlamming. Deze slappe verlammingen zijn op hun beurt meestal gerelateerd aan schade aan de centrale zenuwstelsel.
