Kort overzicht
- Wat is huidschimmel? Schimmelinfectie van de huid en/of haar aanhangsels. Veel voorkomende vormen zijn voetschimmel (tinea pedis), ringworm (tinea corporis), nagelschimmel (onychomycose of tinea unguium), hoofdschimmel (tinea capitis), handschimmel (tinea manuum), cutane candidiasis en pityriasis versicolor.
- Oorzaken: dermatofyten (draadschimmels), gisten (scheutschimmels) of schimmels. Besmetting van persoon tot persoon, van dier tot persoon, of door het aanraken van besmette voorwerpen.
- Risicofactoren: Mensen met stoornissen in de bloedsomloop (zoals diabetes, een verzwakt immuunsysteem of obesitas) zijn bijzonder vatbaar.
- Symptomen: b.v. rode, jeukende huidgebieden op de romp en ledematen bij ringworm; grijsachtig witte, gezwollen huid met kleine scheurtjes in de ruimtes tussen de tenen van de voetschimmel; ronde, scherp afgebakende huidveranderingen op het hoofd met afgebroken of uitgevallen haren bij hoofdschimmel.
- Prognose: Bij consistente behandeling meestal volledige genezing zonder blijvende huidbeschadiging. Complicaties vooral bij mensen met een zwak immuunsysteem en kinderen (schimmelinfectie van inwendige organen).
Huidschimmel: symptomen
De symptomen van huidschimmel zijn afhankelijk van welke ziekteverwekker de infectie veroorzaakt, welk deel van het lichaam is aangetast en hoe uitgebreid de infectie is. Filamenteuze schimmels (dermatofyten) behoren tot de meest voorkomende ziekteverwekkers. Ze kunnen de huid, het haar en de nagels infecteren. Andere veel voorkomende ziekteverwekkers zijn gisten en schimmels. Naast de huid kunnen ze ook slijmvliezen en inwendige organen infecteren. Hieronder leert u meer over typische symptomen van belangrijke soorten huidschimmel:
Symptomen van voetschimmel (tinea pedis)
Ook de voetzolen kunnen door voetschimmel worden aangetast. Tekenen van de plaveisel-hyperkeratotische vorm zijn droge, witte schilfering van de huid. Soms ontwikkelt zich een meer ontstekingsinfectie met blaasjes en jeuk. Symptomen kunnen zich ook uitstrekken tot de laterale randen van de voet. Het dorsum van de voet blijft meestal asymptomatisch.
De vesiculaire-dyshidrotische vorm beïnvloedt de voetboog en de randen van de voet, waar de blaasjes barsten. Op de voetzolen barsten de blaasjes niet door de hoornlaag, maar drogen ze op. Meestal gaat een gevoel van spanning en jeuk gepaard met voetschimmel.
Symptomen van ringworm (tinea corporis)
Tinea corporis (ringworm) is ook een huidschimmelinfectie veroorzaakt door draadschimmels. Het beïnvloedt de romp en ledematen. De aangetaste huidgebieden vertonen ronde, schilferige roodheid, die kan samenvloeien (samenvloeiing) en meestal gepaard gaat met aanzienlijke jeuk.
Meer informatie over ringworm kunt u vinden in het artikel Tinea corporis.
Symptomen van hoofdschimmel (tinea-capitis).
Schimmels kunnen ook de harige delen van het hoofd aantasten. Meestal wordt de hoofdhuid aangetast en slechts zelden wenkbrauwen of baard, waarbij meestal draadschimmels de oorzaak zijn. De huidschimmelsymptomen die optreden zijn zeer divers. Bij sommige patiënten verloopt de hoofdschimmelinfectie vrijwel zonder symptomen (geen tekenen van ontsteking). In veel andere gebieden ontwikkelen zich cirkelvormige, scherp gedefinieerde haarloze gebieden van verschillende grootte. De hoofdhuid vertoont in deze gebieden grijsachtige schilfers. In andere gevallen lijken de aangetaste hoofdhuidgebieden op een stoppelveld – door de schimmelaantasting zijn de haren op ongeveer dezelfde hoogte afgebroken.
Alles over de oorzaken, symptomen en behandeling van hoofdschimmel vind je hier!
Symptomen van gezichtsschimmel (Tinea faciei).
Een draadschimmelinfectie op het gezicht manifesteert zich in de vorm van schilferige, jeukende huidgebieden. De symptomen verergeren meestal als de gezichtshuid wordt blootgesteld aan fel licht. Tinea faciei kan ook samen met tinea corporis voorkomen. Als de symptomen zeer ernstig zijn, kan dit een teken zijn van een verzwakt immuunsysteem.
Symptomen van handschimmel (tinea manuum)
Huidschimmelsymptomen op de handen zijn ook terug te voeren op een infectie met draadschimmels. Meestal wordt in eerste instantie slechts één hand getroffen. Later kan de schimmelinfectie zich naar de andere hand verspreiden. Veel patiënten met tinea manuum hebben ook last van voetschimmel.
Artsen maken onderscheid tussen twee vormen van handschimmel:
- dyshidrosiforme handschimmel: komt minder vaak voor dan de hyperkeratotische plaveiselvorm. Typische symptomen van huidschimmel zijn jeukende blaasjes op de handpalm, op de randen van de hand en/of op de zijkanten van de vingers.
Een bijzondere vorm van tinea manuum is het ‘één hand/twee voet’-syndroom. Het is ook bekend als tinea palmoplantaris: in dit geval verschijnen de symptomen van huidschimmel op één handpalm en beide voetzolen. Diabetici worden vaak getroffen, omdat zij bijzonder vatbaar zijn voor infecties.
Symptomen van nagelschimmel (tinea unguium)
Wat helpt, hoe het te herkennen en te behandelen is, lees je in onze tekst over nagelschimmel!
Symptomen van inguinale schimmel (tinea inguinalis)
Schimmelinfecties in de liesstreek treffen vaak mannen die zwaar zweten. Typische symptomen zijn een brandende, scherp gedefinieerde roodheid van de huid met geaccentueerde randen en gedeeltelijke schilfering. De infectie begint meestal op de huid tussen de dijen en het scrotum. Later verspreidt het zich vaak naar de anus en billen. Het scrotum, de penis en, bij vrouwen, de vulva kunnen ook aangetast zijn.
Symptomen van cutane candidiasis
Cutane candidiasis presenteert zich aanvankelijk met nodulaire blaasjes (papulopustules). Deze ontwikkelen zich snel tot grote rode, deels treurige plaques met geschubde randen, die gepaard gaan met kleine puisten.
Over het algemeen kan een schimmelinfectie (candidiasis) naast de huid ook de slijmvliezen aantasten. Schimmelbesmetting van het genitale gebied wordt genitale candidiasis genoemd. Bij vrouwen manifesteert het zich als vaginale schimmel. Typische symptomen zijn ernstige jeuk, vlekkerige roodheid, afveegbare witte afzettingen op het slijmvlies en een geurloze, brokkelige witte afscheiding. Mannen worden minder vaak getroffen door een genitale schimmelinfectie. Als dit wel het geval is, manifesteert dit zich als een eikelontsteking (penisschimmel).
Symptomen van pityriasis versicolor (korstmos van de geslachtsorganen)
Deze vorm van huidschimmel begint met scherp gedefinieerde, ronde plekken ter grootte van linzen of centen en die nauwelijks jeuken. Na verloop van tijd vloeien de vlekken samen tot grotere, kaartvormige brandpunten met een glad oppervlak. Als je ze met een spatel aait, schilfert de huid. De huidschubben lijken op de zemelen waaraan het zijn naam dankt.
De huidpleisters zijn verkleurd in vergelijking met een gezonde huid. Er is een kleurverschil afhankelijk van de huidskleur:
- Pityriasis versicolor alba: Bij donkerharige of gebruinde patiënten zien de huidvlekken er licht van kleur uit. Verantwoordelijk hiervoor is het dichte schimmeltapijt op de huid, dat UV-stralen blokkeert. Hierdoor kan de onderliggende huid geen kleurpigment (melanine) meer aanmaken. Het resultaat zijn witte vlekken op een donkere huid.
- Pityriasis versicolor rubra: Bij patiënten met een lichte huidskleur verschijnt pityriasis versicolor rubra daarentegen met roodbruine vlekken. De verkleuring wordt veroorzaakt door pigmenten die door de schimmel zelf worden geproduceerd.
Symptomen van microsporiasis
Deze huidschimmelziekte wordt veroorzaakt door draadschimmels van het geslacht Microsporum (zoals M. canis). Deze schimmels infecteren vaak huisdieren zoals honden en katten. Door contact met dergelijke besmette dieren kan iemand de schimmel oplopen. Dit gebeurt vooral bij kinderen. Ze ontwikkelen inflammatoire, schijfvormige huidlaesies op de romp en de hoofdhuid. Als de hoofdhuid geïnfecteerd is, kan het haar op de getroffen gebieden afbreken.
Huidschimmel: behandeling
Schimmelhuidinfecties worden behandeld met antischimmelmiddelen. Dit zijn medicijnen die specifiek tegen schimmels werken. Patiënten kunnen de medicamenteuze behandeling ondersteunen met algemene tips en huismiddeltjes.
Behandeling van huidschimmel: Medicatie
Uitwendig toegepaste antischimmelmiddelen omvatten nystatine, clotrimazol, miconazol, isoconazol en amorolfine. Voor intern gebruik worden amfotericine B, itraconazol, ketoconazol, terbinafine en flucytosine gebruikt.
Veel antischimmelmiddelen zijn zonder recept verkrijgbaar. Voordat u uw huidschimmel zelf gaat behandelen, moet u echter een dermatoloog raadplegen. Hij of zij kan u vertellen welk antischimmelmiddel het beste is in uw geval. Het type huidschimmel en individuele factoren, bijvoorbeeld uw leeftijd en een eventuele bestaande zwangerschap, spelen hierbij een rol.
Bij hevige jeuk of verbranding van de huid kunnen naast de antischimmelmiddelen ook ontstekingsremmende glucocorticoïden (“cortison”) in crème- of zalfvorm op de betreffende delen van de huid worden aangebracht.
Behandeling van huidschimmel: algemene tips
- Draag geen schoenen die niet erg ademend zijn.
- Sokken, kousen en ondergoed dienen dagelijks verschoond te worden en op minimaal 60 graden Celsius gewassen te worden.
- Tijdens en direct na de voetschimmelbehandeling helpt het om kousen, sokken en schoenen te desinfecteren met een antischimmelmiddel.
- Droog de ruimtes tussen de tenen altijd goed af na het douchen of baden (gebruik een aparte handdoek!), want schimmels houden van vochtig en warm.
- Op plaatsen met een verhoogd risico op infectie door schimmelinfecties (zoals zwembaden, sauna's etc.) dient u bijzondere aandacht te besteden aan hygiëne en niet op blote voeten te lopen.
Als algemene regel geldt dat u risicovolle of reeds geïnfecteerde delen van het lichaam, zoals oksels, geslachtsdelen en voeten, altijd droog moet houden. Gebruik ook altijd een aparte handdoek om jezelf af te drogen. Dit voorkomt dat de schimmelinfectie zich verspreidt naar andere delen van het lichaam of naar andere mensen.
Huidschimmel: huismiddeltjes
Net als bij veel andere ziekten wordt een grote verscheidenheid aan huismiddeltjes aanbevolen voor huidschimmel. Hoe effectief deze in individuele gevallen zijn, kan niet worden voorspeld. Welk huismiddeltje tegen huidschimmel voor u geschikt is, kunt u het beste met uw arts of apotheker bespreken. Ook kan de deskundige wijzen op mogelijke bijwerkingen en interacties.
Een uitgebreide schimmelplaag vereist altijd medische behandeling. Huismiddeltjes mogen hier hoogstens als aanvulling worden gebruikt. Een onvoldoende behandelde huidschimmel kan chronisch worden en zich soms zelfs verspreiden naar inwendige organen. Onder bepaalde omstandigheden kan dit tot levensbedreigende complicaties leiden!
Behandeling van huidschimmel met azijn
Behandeling van huidschimmel met essentiële oliën
Verschillende essentiële oliën kunnen schimmels doden. Ze hebben ook een regenererend effect op de huid en zijn ontstekingsremmend. De belangrijkste essentiële olie voor de behandeling van huidschimmel is tea tree olie. Omdat deze olie de huid uitdroogt, moet je deze tegelijkertijd behandelen met een voedende olie of sheaboter.
Huidschimmel: oorzaken en risicofactoren
Verschillende soorten schimmels kunnen huidschimmel veroorzaken:
Filamenteuze schimmels
In de meeste gevallen worden huidschimmelinfecties veroorzaakt door draadschimmels (dermatofyten). Experts spreken dan ook van dermatofytose. De meest voorkomende trigger in Centraal-Europa is de draadschimmel Trichophyton rubrum. Het is voornamelijk verantwoordelijk voor ringworm en nagelschimmel. Andere filamenteuze schimmels die vaak huidschimmel veroorzaken zijn Trichophyton mentagrophytes, Microsporum canis (veroorzaker van microsporiasis) en Trichophyton verrucosum (zoönotische ziekteverwekker, vooral in plattelandsgebieden).
Gistschimmels
Huid en slijmvliezen kunnen ook worden aangetast door gisten (schimmels). De bekendste gistschimmel is Candida albicans. Het behoort tot de natuurlijke flora van de slijmvliezen. Onder bepaalde omstandigheden (zoals immuundeficiëntie) kan het zich sterk vermenigvuldigen en een infectie veroorzaken, bijvoorbeeld in het vaginale gebied (vaginale mycose). Een andere bekende schimmelinfectie van de huid is pityriasis versicolor.
Vormen
Schimmels spelen slechts een ondergeschikte rol als veroorzakers van huidschimmel. Ze kunnen echter – net als gistschimmels – ook inwendige organen infecteren en zo een zware systeemmycose veroorzaken. Er wordt gesproken van een schimmelinfectie die meerdere orgaansystemen of vrijwel het hele lichaam aantast.
Huidschimmel: overdracht en infectie
Huidschimmel: risicofactoren
Verschillende individuele risicofactoren bevorderen een huidschimmel. Deze omvatten diabetes mellitus en obesitas. In het laatste geval ontstaat er meer zweetvorming in de huidplooien, waardoor schimmels optimale leefomstandigheden krijgen.
Ook de huid en slijmvliezen van mensen met bloedsomloopstoornissen zijn vatbaar voor schimmelinfecties.
Een andere risicofactor is een verzwakt immuunsysteem. Zwakte van het immuunsysteem kan worden veroorzaakt door een ernstige ziekte (zoals HIV) – of door medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken. Dergelijke immunosuppressiva worden bijvoorbeeld toegediend na orgaantransplantaties en bij auto-immuunziekten.
Huidschimmel: onderzoeken en diagnose
Bij vermoeden van huidschimmel is de huisarts of een dermatoloog (dermatoloog) de aangewezen persoon om contact op te nemen. Bij huidschimmel in de intieme zone kunt u ook een gynaecoloog of uroloog raadplegen.
Hierna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt de huidveranderingen nauwkeurig. Meestal kan hij met het blote oog zien of het daadwerkelijk om een huidschimmel gaat of niet.
Om de diagnose te bevestigen, neemt de arts een uitstrijkje van een aangetast huidgebied. Vervolgens wordt in een speciaal voedingsmedium in het laboratorium een schimmelcultuur bereid. Op deze manier kunnen eventuele schimmels onder optimale groeiomstandigheden worden gekweekt en geïdentificeerd. Dit kan maximaal vier weken duren. Detectie van het type ziekteverwekker is belangrijk voor het kiezen van de juiste behandeling.
In individuele gevallen kan het nuttig zijn om voor nader onderzoek een weefselmonster (biopsie) te nemen.
Huidschimmel: verloop van de ziekte en prognose
Huidschimmel geneest niet vanzelf, maar moet worden behandeld. Geduld is vereist, omdat schimmelinfecties meestal hardnekkig zijn. Het is vooral belangrijk om de antischimmelmedicijnen (antimycotica) zo lang te gebruiken als voorgeschreven door de arts. Als u de therapie voortijdig stopt, kan de huidschimmel terugkeren. Met de juiste behandeling geneest de pijnappelklierinfectie echter vrijwel altijd volledig. Het uiterlijk van de huid normaliseert, eventueel uitgevallen haar groeit terug.
Complicaties zijn echter ook mogelijk, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem en bij kinderen. Deze patiënten hebben een verhoogd risico dat de huidschimmelinfectie zich verspreidt naar organen in het lichaam.
Huidschimmel: preventie
Om een (nieuwe) huidschimmelinfectie te voorkomen, moet u enkele tips in acht nemen:
- Wissel sokken en ondergoed dagelijks en was ze op minimaal 60 graden Celsius.
- Vermijd schoenen die niet erg ademend zijn en houd de huid altijd droog op gevoelige delen van het lichaam (huidplooien, ruimtes tussen de tenen, enz.).
- Huisdieren zoals honden, katten en paarden kunnen ziekteverwekkers van huidschimmels overbrengen op mensen. Daarom moet u ze door een dierenarts laten onderzoeken op huidschimmel en indien nodig behandelen met geschikte antischimmelmiddelen.
