Jeuk (pruritus): beschrijving

Kort overzicht

  • Behandeling: huidverzorging, katoenen handschoenen om krabben tijdens het slapen te voorkomen, luchtige kleding, koele kompressen, ontspanningstechnieken, behandeling van de onderliggende aandoening.
  • Oorzaken: allergieën, psoriasis, eczeem, parasieten, nier- en leverziekten, ziekten van het bloed- en lymfestelsel, stofwisselingsstoornissen.
  • Diagnostiek: patiëntinterview (anamnese), lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, uitstrijkjes en weefselmonsters, beeldvormingsprocedures (zoals echografie, röntgenfoto's)

Hoe en waar kan jeuk zich manifesteren?

Jeuk (jeuk) veroorzaakt de wens om het overeenkomstige gebied te krabben. Het huidgebied dat jeukt, ziet er soms normaal uit, in andere gevallen is het aangetast door een (huid)ziekte. Als de jeuk na zes weken niet afneemt, spreken artsen van chronische jeuk.

Of de jeuk op het gezicht, de rug, de knieholte, de heup of het bovenlichaam optreedt, hangt af van de oorzaak: soms zit er een allergie of een huidziekte zoals neurodermitis (atopisch eczeem) achter, soms is het een schimmelinfectie of gewoonweg een droge huid. Afhankelijk van de oorzaak varieert de jeuk in ernst. Soms is het dag en nacht aanwezig, soms treedt de jeuk pas op als je tot rust komt.

Oorsprong van jeuk

Lange tijd werd aangenomen dat jeuk wordt veroorzaakt door dezelfde zenuwuiteinden als de pijnprikkel. Recentere bevindingen suggereren echter dat het een aparte subgroep van zenuwvezels is die worden aangeslagen door bepaalde neurotransmitters, in de eerste plaats histamine en serotonine. Deze stelling wordt bijvoorbeeld ondersteund door het feit dat opiaten de pijn remmen maar jeuk veroorzaken.

Door te krabben ontstaan ​​pijnprikkels die de jeuk voor korte tijd maskeren en verlichting bieden. Door de mechanische stimulatie van de huid komen echter boodschapperstoffen vrij, die op hun beurt de jeuk bevorderen – er ontstaat een vicieuze cirkel. De getroffenen ervaren de jeukende huid soms als brandend of licht pijnlijk.

Classificatie van jeuk

Jeuk kan worden onderverdeeld volgens de aard van de huid:

  • Pruritus cum materia: De jeuk is gebaseerd op een reeds duidelijk zichtbare huidziekte.
  • Pruritus sine materia: In dit geval ziet de huid er nog steeds zichtbaar gezond en zonder veranderingen uit.
  • Jeuk met chronische krassen: Hierbij wordt de huid zo bekrast dat niet meer duidelijk is of er een huidziekte aan ten grondslag ligt.

Wat helpt tegen jeuk?

Wat u zelf kunt doen

Ongeacht de oorzaak van de jeuk – remedie en verlichting die je vaak zelfs met eenvoudige tips kunt creëren:

  • Vermijd een droge huid: Vermijd een droog binnenklimaat, veelvuldig douchen, baden, saunasessies of verzorgingsproducten die alcohol bevatten. Een droge huid is vaak ook een jeukende huid.
  • Verminder irriterende factoren: Zeer gekruid eten, alcohol, stress, opwinding en woede veroorzaken vaak jeuk. Probeer deze factoren in je leven te beperken.
  • Neem een ​​huidvriendelijk bad: Een bad in lauw water van maximaal 20 minuten vervangt een snelle douche. Gebruik daarbij geen uitdrogende douchegels. Bij huidziekten of ernstige krassen de huid niet met een handdoek schrobben, maar zachtjes deppen. Vervolgens opnieuw smeren met lotions.
  • Kies luchtige kleding: Draag losse kleding die niet langs het lichaam schuurt of de huid irriteert, zoals katoen.
  • Zorg voor snelle verlichting: Bij plotseling optredende ernstige jeuk kunnen koele, vochtige kompressen met yoghurt of een beetje azijn helpen. Kompressen met zwarte thee zijn ook goed. Bij alle vochtige kompressen daarna opnieuw crème op de huid aanbrengen. Lotions met ureum of menthol koelen en hydrateren de jeukende huid.
  • Gebruik ontspanningstechnieken:Sommige methoden zoals autogene training, progressieve spierontspanning of yoga helpen niet alleen om stress te verminderen, maar zijn ook bedoeld om af te leiden van het krabben, vooral bij chronische jeuk.

Medische behandeling

De behandeling is altijd afhankelijk van de onderliggende ziekte en varieert dienovereenkomstig.

Wat kunnen de oorzaken van jeuk zijn?

Jeuk kan verschillende oorzaken hebben. De mogelijkheden variëren van insectenbeten tot huidziekten en systemische ziekten.

Huidreacties en huidziekten

Huidreacties (zoals op snelle temperatuurveranderingen) en huidziekten zijn de belangrijkste oorzaken van jeuk. Jeuk heeft bijvoorbeeld de volgende triggers:

  • Neurodermitis (atopisch eczeem): Dit manifesteert zich door ernstig jeukende huidgebieden, soms vergezeld van roodheid en blaren. Typisch zijn jeuk aan de armen, de krommingen van de armen en de achterkant van de knieën. Ook de handen, voeten en nek worden vaak getroffen.
  • Psoriasis: Bij psoriasis vormen zich schilferige, jeukende delen van de huid op een rode achtergrond. Deze ontwikkelen zich vooral bij de haarlijn, ellebogen en knieën.
  • Schimmelinfectie: Een besmetting met de huidschimmel Candida veroorzaakt een jeukende roodheid van de huid onder de oksels of (bij vrouwen) onder de borsten, die soms onaangenaam ruikt, vooral in de huidplooien. Andere schimmelziekten zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld een korstmos (tinea inguinalis). Hier jeuken de binnenkant van de dijen en de liesstreek vaak.
  • Parasieten: Vooral schurft (schurftmijt) berooft veel mensen van hun slaap; jeuk komt vaak 's avonds en 's nachts voor, en bij warm weer.
  • Omgevingsfactoren: Gifstoffen die vrijkomen uit een insectenbeet, planten, chemicaliën of parasieten veroorzaken vaak pijn naast ernstige jeuk.
  • Aquagene jeuk: Hier treedt een stekende jeuk op als gevolg van contact met water of temperatuurveranderingen in de lucht.
  • Droge huid: Schilferige huid bij afbladderende zomerbruining, gebrek aan vocht, douchen of drogen van huidverzorgingsproducten veroorzaken een jeukende huid.

Deze auto-immuunziekten manifesteren zich door verschillende symptomen, maar hebben allemaal een jeukende huid gemeen.

Ziekten van interne organen en orgaansystemen

Veel andere ziekten gaan ook gepaard met jeuk:

  • Nierziekten: Een groot deel van de patiënten met ernstig nierfalen die bloedzuivering (dialyse) ondergaan, lijdt kort na de behandeling aan ernstige, algemene jeuk. De exacte oorzaken zijn nog onduidelijk.
  • Schildklieraandoeningen: Een oververhitte, jeukende huid komt vaak voor bij hyperthyreoïdie. Jeuk komt zelden voor bij hypothyreoïdie.
  • Diabetes mellitus: Zenuwbeschadiging (neuropathieën) en een verhoogde gevoeligheid voor schimmelinfecties van de huid veroorzaken soms jeukende huidreacties bij diabetici.
  • HIV-infectie: De immuundeficiëntie bevordert huidziekten veroorzaakt door schimmels of parasieten, die onopvallend zijn maar soms gepaard gaan met ernstige jeuk. Jeuk komt soms ook voor tijdens antivirale therapie.
  • Andere infectieziekten: Waterpokken en mazelen gaan vaak gepaard met constante jeuk.
  • Polycythaemia vera: De verdikking van het bloed als gevolg van overmatige vorming van bloedcellen verschijnt eerst als aquagene pruritus (jeuk na contact met water).
  • Anorexia nervosa, glutenintolerantie of ondervoeding gaan soms gepaard met jeuk.
  • Neurologische ziekten: Schade aan het centrale zenuwstelsel, zoals bij multiple sclerose (ontstekingsziekte van het centrale zenuwstelsel met symptomen van verlamming en stijfheid), polyneuropathieën (schade aan perifere zenuwen, bijvoorbeeld in de armen of benen), of virale ziekten zoals zoals herpes zoster (gordelroos).

Medicijnen

Er zijn nogal wat medicijnen die mogelijk jeuk veroorzaken:

  • antibiotica
  • Opiaten
  • Ontstekingsremmers
  • Antimalariamiddelen
  • Psychotrope geneesmiddelen (voor de behandeling van psychische aandoeningen)
  • hormonen
  • Diuretica (geneesmiddelen gebruikt voor drainage, diuretica)
  • Cytostatica (stoffen die de celgroei en/of celdeling remmen)
  • antihypertensiva
  • Goud (goudverbindingen worden of werden bijvoorbeeld gebruikt bij reumatherapie)
  • anticoagulantia

Andere oorzaken van jeuk

Daarnaast zijn er nog andere oorzaken van jeukende huid:

  • Hormonale schommelingen: Soms treedt gegeneraliseerde jeuk op tijdens de zwangerschap, tijdens de menstruatiecyclus of na de menopauze (climacterium).
  • Kankertherapieën: Veel kankerpatiënten ervaren een jeukende huid als gevolg van therapie zoals bestraling of verschillende medicijnen.

Jeuk: onderzoeken en diagnose

Het eerste aanspreekpunt is de dermatoloog, die huidveranderingen en huidziekten herkent. Er wordt een beroep gedaan op artsen uit andere specialismen (zoals internisten of psychiaters) als de oorzaak van de jeukende huid niet “zichtbaar op de huid” ligt, maar verborgen zit in het lichaam.

Bestaande allergieën, besmetting van familieleden met parasieten, recent bezochte vakantiebestemmingen en de inname van medicijnen geven de arts ook belangrijke aanwijzingen over de oorzaak van de jeuk. Vermeld ook eventuele andere klachten, ook al lijken deze onbeduidend (bijvoorbeeld duizeligheid of zwakte).

Het lichamelijk onderzoek omvat palpatie van de lever, milt, lymfeklieren en nieren om organische ziekten op te sporen.

Als de jeukende huid zonder duidelijke reden verschijnt, volgen verdere onderzoeken. Bloedonderzoek kan worden gebruikt om veranderingen in de lever, galblaas en nieren op te sporen, evenals ontstekingen of andere zorgwekkende veranderingen. Bij verdere tests controleert de arts het bloed op bijvoorbeeld auto-immuunziekten.

Als een ziekte van inwendige organen zoals lever-, nier- of tumorziekten wordt vermoed, zijn beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto's, echografie, computertomografie (CT) en magnetische resonantie beeldvorming (MRI) vaak informatief.

Jeuk: wanneer moet je naar een dokter?

Jeukende huid na een insectenbeet of een allergische reactie is zeer onaangenaam, maar verdwijnt meestal binnen korte tijd vanzelf. Deze eenmalige gebeurtenissen zijn geen reden om naar een dokter te gaan. Als aanhoudende jeuk echter zonder aanwijsbare reden keer op keer optreedt, wordt aanbevolen dat een specialist de jeuk nader onderzoekt.

Over het algemeen wordt aanbevolen om een ​​arts te raadplegen als:

  • De jeuk treedt ongewoon lang op en zonder duidelijke reden (over het hele lichaam)
  • Bijkomende klachten zoals vermoeidheid, moeheid of koorts zijn aanwezig
  • De huid vertoont naast jeuk nog andere veranderingen