Mycoplasma's zijn kleincellige wentelingen bacteriën die behoren tot de familie Mycoplasmataceae. Ze kunnen onder andere aandoeningen van de luchtwegen bij de mens veroorzaken.
Wat zijn mycoplasma's?
Mycoplasma's zijn bacteriën in de klas Mollicutes. Ze zijn de kleinste bacteriën die zichzelf kunnen voortplanten. Ze zijn tussen de 0.3 en 2 micrometer groot. Normaal gesproken hebben bacteriën een celwand of een mureïnelaag. Bij mycoplasma's ontbreekt deze buitenste laag. Ze worden daarom ook wel celwandloze bacteriën genoemd. Het genoom, dwz het geheel van alle genen, is ook vrij klein in mycoplasma's, namelijk 600 kbp. Als gevolg hiervan kunnen mycoplasma's niet veel metabolische reacties uitvoeren die natuurlijk zijn bij andere bacteriesoorten. Mycoplasma's geven de voorkeur aan aërobe habitats. Ze kunnen het beste energie verkrijgen wanneer ze worden blootgesteld aan zuurstof Het zijn echter ook facultatief anaërobe bacteriën, waardoor ze het een tijdje zonder kunnen zuurstof De bacteriën zijn pleomorf. Dit betekent dat ze hun vorm kunnen aanpassen afhankelijk van het ontwikkelingsstadium en de omgevingsomstandigheden. Normaal gesproken zijn ze echter aanwezig in een vesiculaire vorm. Klinisch significante mycoplasma's omvatten Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma genitalum, Ureaplasma urealyticum en Mycoplasma fermentans.
Voorkomen, verspreiding en kenmerken
Het kleine genoom beperkt mycoplasma's in hun metabolische processen. Daarom vertrouwen ze op een parasitaire levensstijl. In het menselijk lichaam leven de kleine bacteriën als parasieten op het oppervlak van epitheelcellen. Epitheelweefsel bekleedt de interne en externe oppervlakken van het lichaam. Van de epitheelcellen worden de bacteriën gedwongen nucleotiden te verkrijgen, aminozuren, vetzuren en cholesterol Deze stoffen zijn essentiële groeifactoren voor de mycoplasma's. De ziekteverwekker Mycoplasma pneumoniae komt niet voor bij gezonde mensen. Het is een zeer besmettelijke kiem die wordt overgedragen door druppel infectie Epidemieën komen vooral voor in gemeenschapsvoorzieningen zoals kleuterscholen of scholen. Vooral kinderen lopen het risico besmet te raken met de ziekteverwekker. Hun immuunsysteem is nog niet zo sterk. Wanneer de kiem het lichaam binnendringt, kan deze zich hechten aan de trilharen epitheel van de luchtwegen met behulp van speciale organellen. De ziekteverwekker Mycoplasma hominis, aan de andere kant, wordt ook aangetroffen bij gezonde mensen. Het leeft in het maagdarmkanaal. Daar leeft het echter alleen als commensaal. Commensalen zijn organismen die zich voeden met de voedselresten in een gastheerorganisme. In tegenstelling tot de parasiet brengen ze de gastheer daarbij echter geen schade toe. Mycoplasma hominis veroorzaakt daarom in principe geen pathogene reacties. Als de ziekteverwekker echter het urogenitale kanaal binnendringt, kan het urineweginfecties veroorzaken. Hetzelfde geldt voor de bacterie Mycoplasma genitalium. Het bewoont ook de genitale en luchtwegen als een commensaal. Er is niet veel bekend over de leefgebieden van Mycoplasma fermentans. Het wordt echter opvallend vaak aangetroffen bij hiv-patiënten.
Ziekten en symptomen
De ziekteverwekker Mycoplasma pneumoniae is zeer besmettelijk. Meestal leidt infectie met de bacterie tot milde tracheobronchitis, dat wil zeggen ontsteking van de luchtpijp en bronchiën. Een typisch symptoom van tracheobronchitis is hoesten Obstructieve symptomen, zoals stridor, kan ook voorkomen. Deze symptomen worden veroorzaakt door de ontsteking van de bronchiën slijmvlies en de resulterende zwelling en verhoogde slijmproductie. De hoesten is aanvankelijk droog. Naarmate er meer slijm wordt geproduceerd, wordt de hoesten wordt productiever. De sputum is dan geelgroen van kleur. Het kan echter ook dunner zijn. Een infectie met Mycoplasma pneumoniae manifesteert zich echter vaak slechts als mild zere keel, zodat er vaak helemaal geen diagnose wordt gesteld. Bij jongere kinderen, atypische interstitiële longontsteking Kan ontwikkelen. In interstitial longontstekingis het interstitium, in plaats van de longblaasjes, aangetast. Acute interstitiële longontsteking manifesteert zich door hoest en ernstige vermoeidheid. De ziekteverwekker kan zich echter niet alleen in de bronchiën nestelen, maar ook extrapulmonaal manifesteren. Dit kan leiden, bijvoorbeeld naar een ontsteking van de middenoor. Pancreatitis, gewrichtsontsteking en ziekten van de centrale zenuwstelsel zoals hersenvliesontsteking of myelitis kan ook worden veroorzaakt door Mycoplasma pneumoniae. Evenzo hemolytisch bloedarmoede kan ontstaan als onderdeel van de infectie. Hartritmestoornissen, uitslag en lever ontstekingen zijn ook mogelijk. De bacterie Ureaplasma urealyticum kan verschillende ontstekingen in het urogenitale kanaal veroorzaken. De bacterie is bijvoorbeeld de veroorzaker van niet-specifiek urethritis Dit staat ook bekend als niet-gonokokken urethritis Het gaat vergezeld van pijn tijdens het plassen en ontslag. Blaas en prostaat infecties kunnen ook worden veroorzaakt door de bacterie. Typische symptomen van cystitis zijn pijn en brandend tijdens het plassen, frequent urineren met een lage urineproductie, blaas krampen, bloed in de urine, pijn in de buik en, in ernstige gevallen, koorts. Ontsteking van de prostaat (prostatitis) manifesteert zich ook door pijn tijdens het plassen. Net als bij cystitis, de getroffenen lijden aan een frequent drang om te plassen Bovendien zijn er problemen met de urinestroom, pijn in de penis, testiculaire en perineale gebieden en pijn tijdens en na de ejaculatie. De bacterie Ureaplasma urealyticum kan verder neonataal veroorzaken bloedvergiftiging Dit is een systemische infectie van de pasgeborene. Vooral premature zuigelingen en zuigelingen met een laag geboortegewicht kunnen bij de geboorte besmet raken met de bacterie. Door het ontbreken van een celwand, antibiotica die zich richten op de celwand van de bacterie kunnen niet werken op mycoplasma's. Daarom macroliden of chinolonen moeten worden gebruikt om te behandelen mycoplasma-infecties Ook, hoewel de bijwerkingen van chinolonen en macroliden zijn vaak ernstiger dan de bijwerkingen van antibioticum drugs.
