Gedrag therapie verwijst naar een verscheidenheid aan methoden van psychotherapie Het doel is om attitudes, denkgewoonten en onaangepast of disfunctioneel gedrag te veranderen, zoals angst, obsessieve gedachten of handelingen, eet- en seksuele stoornissen, Depressie, en ook relatieproblemen. Gedrag therapie heeft zijn basis in empirische onderzoeksresultaten in leren wetenschap, psychofysiologie, sociale psychologie en klinische psychologie.
Indicaties (toepassingsgebieden)
- Gegeneraliseerde angststoornissen
- Eetstoornissen - bijv. Anorexia nervosa (anorexia) of boulimia nervosa (boulimia)
- Fobieën - Angst stoornissen die worden geactiveerd door bepaalde objecten of situaties en meestal ongegrond zijn.
- Paniekstoornissen - Psychische stoornis met onverwachte, terugkerende, ernstige paniekaanvallen die niet beperkt zijn tot één situatie of specifieke omstandigheden. Vaak gevolgd door angst voor een nieuwe aanval.
- Persoonlijkheidsstoornissen - Een hardnekkig gedragspatroon dat duidelijk afwijkt van de verwachtingen van de sociaal-culturele omgeving.
- Posttraumatisch spanning stoornis - Een psychologisch trauma na een zeer stressvolle ervaring die wordt gekenmerkt door diepe wanhoop.
- Schizofrene psychosen - Veelzijdige stoornis van persoonlijkheid, denken, perceptie en controle over de werkelijkheid zonder aantasting van de helderheid van het bewustzijn. Er is geen hersenen organische ziekte of invloed van geestverruimend drugs.
- Seksuele stoornissen
- Pijnstoornissen
- Stress management
- Obsessieve-compulsieve stoornis - psychische stoornis gekenmerkt door terugkerende dwangmatige impulsen of handelingen.
De procedure
Voor therapie begint, heeft de patiënt al verschillende stadia doorlopen die hem ertoe hebben gebracht om therapie te zoeken. Deze omvatten probleemperceptie, probleembeoordeling, pogingen om het probleem op te lossen en de beslissing om hulp te zoeken. Gedragstherapie wordt altijd voorafgegaan door een gedragsanalyse. Het gedrag en de daaruit voortvloeiende problemen worden onderzocht in verband met de handhavende omstandigheden en met betrekking tot de gevolgen. Hiervoor worden zogenaamde gedragsmodellen gebruikt, zoals Kanfer's (1976) gedragsanalyse, het SORCK-model:
- S - stimuli; stimuli of situaties die het gedrag triggeren.
- O - organisme variabelen; eerdere beperkingen, aangeboren disposities of eigenaardigheden die het gedrag op de stimuli beïnvloeden.
- R - Reacties; vertoond gedrag wordt bestudeerd (aangeleerd, cognitief of interpretatief gedragspatroon).
- C - Onvoorziene (onvoorziene); regelmatige relaties tussen reactie en gevolg.
- K - Gevolgen; meetbare gevolgen voor het gedrag.
Gedragstherapie is een zeer breed vakgebied en is gebaseerd op de eigenheid van de patiënt en therapeut.De volgende kenmerken zijn kenmerkend voor deze vorm van therapie:
- Expliciete definitie van doelen - door patiënt en therapeut.
- Actiegerichtheid - actieve medewerking van de patiënt
- Overdraagbaarheid - de verworven vaardigheden moeten overdraagbaar zijn van de therapiesituatie naar de dagelijkse realiteit
- Conditie oriëntatie - de therapie is gericht op de omstandigheden die het probleem in stand houden.
- Transparantie - de uitleg van de therapie en de veranderingen moeten begrijpelijk, begrijpelijk en acceptabel zijn voor de patiënt
- Partnerschap - therapeut en patiënt als partners in de werkrelatie.
- Hulp voor zelfhulp - zelfmanagement van het probleem.
- Minimale interventie - Minimale hulp om zelfbeheersing en probleemoplossend vermogen van de patiënt te bereiken.
- Positief hedonisme - Maximaliseren van persoonlijke keuzevrijheid zonder anderen te schaden.
- Tijdigheid - gedragstherapie wordt geleid door huidig onderzoek in sociale en ontwikkelingspsychologie, algemene psychologie, klinische psychologie, medische psychologie, biologie, geneeskunde, psychiatrie en psychosomatiek
In de laatste fase van de therapie worden de patiënt vaardigheden aangeleerd die hem in staat stellen om het succes van de therapie na afloop van de therapie of bij terugval te verzekeren en te stabiliseren. Hiervoor worden zogenaamde catamnestische vervolgonderzoeken gepland met tussenpozen die qua tijd na afloop van de therapie zinvol zijn. Het arsenaal aan methoden is even divers als de verschillende aandoeningen die met gedragstherapie kunnen worden behandeld. De volgende lijst beschrijft de meest voorkomende en belangrijke therapietechnieken:
- Systematische desensibilisatie bij sensutherapie van fobieën en angsten; de patiënt doorloopt een hiërarchie van zwak tot sterk angstwekkende situaties in zijn verbeelding in combinatie met ontspanning technieken.
- Systematische desensibilisatie in vivo - therapie van fobieën en angsten; de patiënt ervaart zijn angsten geleidelijk direct in de werkelijkheid
- Stimulus overstromingen / implosietherapie - confrontatie van de patiënt met zijn angsten; na een grondige voorbereiding door de therapeut wordt de patiënt direct blootgesteld aan zijn angsten, om daarna te ontdekken dat er geen ramp heeft plaatsgevonden
- Operante bekrachtigingsprogramma's - Het positieve, gewenste gedrag van de patiënt wordt beloond.
- Model leren programma's - Observatie en imitatie van het model voor gedragstekorten, sociale angst en onaangepast gedrag, bijvoorbeeld zelfvertrouwen in groepen.
- Cognitieve gedragsmodificatie - overreding en afleiding van negatieve attitudes en ongepaste aannames door op realiteit gebaseerde denkstrategieën en positieve zelfinstructie (zie hieronder 'Cognitieve gedragstherapie')
- Biofeedback - Biologische feedback; bewust onder controle brengen van onbewuste lichaamsreacties zoals spierspanning, bloed druk of zweten.
- Ontspanning technieken - oefeningen voor mentale en fysieke ontspanning, zoals meditatie, medisch hypnose (synoniem: hypnotherapie), autogene training (AT) of progressieve spier ontspanning (PMR).
Gedragstherapie is een van de meest effectieve instrumenten voor de behandeling van gedragsstoornissen. De therapievormen zijn zeer divers en dienen te worden uitgevoerd door een ervaren therapeut.
