Een van de redenen waarom veel mensen tegenwoordig problemen hebben met het handhaven of verminderen van hun gewicht, is te wijten aan een verstoord gevoel van verzadiging. Dit kan verschillende oorzaken hebben.
Wat is het gevoel van verzadiging?
Een van de redenen waarom veel mensen tegenwoordig problemen hebben met het handhaven of verminderen van hun gewicht, is vanwege een verstoord gevoel van verzadiging. Een gevoel van verzadiging is een lichaamssignaal dat optreedt tijdens het eten en de eter aangeeft dat hij of zij geen voedsel meer kan opnemen. Het wordt gecontroleerd door de hersenen en is een complex proces, waarvan de details nog niet volledig zijn onderzocht. De interactie van honger en verzadiging is verantwoordelijk voor het voorzien van het lichaam van voldoende voedsel en voedingsstoffen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een gevoel van verzadiging en een gevoel van volheid, dat pas enige tijd na een maaltijd optreedt. Wanneer het gevoel van verzadiging verstoord is, werken de regulerende mechanismen van het lichaam tussen honger, eetlust en verzadiging niet of niet meer naar behoren.
Functie en taak
De taak van het verzadigingsgevoel is om het lichaam aan te geven wanneer het voldoende voedsel en voedingsstoffen heeft opgenomen. Het gevoel van verzadiging is vrijwel de tegenhanger van het hongergevoel, dat voor het lichaam aangeeft wanneer voedsel nodig is. Het is door de interactie van honger en verzadiging dat de voedselopname wordt gereguleerd. Dit wordt beheerd door de hypothalamus in het diencephalon. In dit deel van de hersenenworden alle interne en externe prikkels geëvalueerd tijdens voedselopname en worden boodschappersubstanties uitgescheiden die het lichaam informeren over een gevoel van verzadiging. Verzadiging is niet synoniem met volheid; volheid treedt pas een tijdje na een maaltijd op en beschrijft de toestand na een maaltijd tot het begin van het volgende hongergevoel. In de hypothalamus, is er een hongercentrum en een verzadigingscentrum die op verschillende tijdstippen actief zijn. Beide maken deel uit van het orexische netwerk, dat verantwoordelijk is voor het beheersen van de voedselopname. De eerste signalen van verzadiging tijdens het eten worden verzonden door de maag wanneer het ingenomen voedsel de wanden van de maag uitrekt. Dit prikkelsignaal wordt ontvangen door de hypothalamus Het verzadigingssignaal komt echter niet van het gevulde maag alleen; chemoreceptoren zenden parallelle signalen uit over de mate waarin voedingsstoffen zijn opgenomen. Deze receptoren bevinden zich in de darm en in de lever Beide signalen samen hebben effect op het verzadigingsgevoel en de hoeveelheid geconsumeerd voedsel. Als er bijvoorbeeld maar een grote hoeveelheid caloriearme vloeistof wordt gedronken, wordt de maag breidt uit en meldt een signaal, maar de chemoreceptoren reageren niet en er is geen gevoel van verzadiging. Het werkt op dezelfde manier andersom. Als een kleine hoeveelheid voedsel met een hoge voedingswaarde dichtheid is ingenomen, zullen de chemoreceptoren reageren omdat er voldoende voedingsstoffen zijn ingenomen, maar de maag niet omdat de wanden niet voldoende zijn uitgerekt. Andere verzadigingssignalen worden gecommuniceerd naar de hersenen, deels via de bloed en gedeeltelijk via neurale paden, door hormonen geproduceerd in de darm tijdens het spijsverteringsproces, inclusief insuline en leptine Zodra meerdere verzadigingssignalen naar de hypothalamus zijn gestuurd, reageert deze door eetlustremmende stoffen vrij te geven, zoals serotonine Hoeveel factoren op elkaar inwerken bij het gevoel van verzadiging is nog niet onderzocht. Naast fysiologische invloeden spelen waarschijnlijk ook psychologische invloeden een rol.
Ziekten en klachten
Bij verschillende eetstoornissen zoals te zwaar (zwaarlijvigheid), eetaanvallen (boulimia) en onbedwingbare trek (eetaanvallen), werkt het samenspel van honger, eetlust en verzadiging niet of niet meer volledig. Hoewel de oorzaken niet volledig zijn onderzocht, is aangetoond dat bij mensen die vaak grote porties eten, het langer duurt voordat de maagwand reageert op stretching Als gevolg hiervan hebben ze de neiging om te veel te eten. Op hun beurt eten haastige eters zo snel dat de maaltijd voorbij is voordat er zelfs maar een gevoel van verzadiging wordt gemeld. In te zwaar mensen, is het niet helemaal duidelijk of er geen goede verzadigingssignalen meer in hen worden gestuurd of dat ze deze niet goed kunnen waarnemen. Onderzoekers vermoeden dat veelvuldig diëten de stofwisseling irriteert en daarmee ook de regulering van honger en verzadiging. Op basis van dieetervaringen vreest het lichaam dat het reserves moet opbouwen voor toekomstige 'hongerperiodes' zoals diëten en niet langer een gevoel van verzadiging afgeeft. Psychische problemen kunnen de evenwicht van eetlust, honger en verzadiging, bijv. angst, woede, verdriet of spanning. Bij mensen met vlagen van onbedwingbare trek, zoals in boulimia nervosa, eetaanvallen, maar ook bij sommigen te zwaar mensen, is de controle over honger en verzadiging volledig verloren. Ze stoppen vaak pas met eten als ze de neiging hebben om te braken. Psychologen zien een van de oorzaken in te strikt gereglementeerd eetgedrag, zowel bij diëten als bij permanent hoofd-gecontroleerd eten. Mensen die eten in een hoofd-gecontroleerde manier om "ongezond" voedsel te vermijden en te stoppen met eten zelfs voordat de verzadiging begint om te sparen calorieën Als gevolg hiervan blijft het lichaam constant onder de vereiste hoeveelheid calorieën en, volgens psychologen, vecht uiteindelijk terug in de vorm van hunkering wanneer de controle over de wil wordt verzwakt, bijvoorbeeld door spanning Het jojo-effect na gewichtsverlies door een dieet is daar een voorbeeld van.
