Peritoneale kanker

Synoniem: peritoneale carcinomatose

Introductie

Peritoneale kanker verwijst meestal naar een metastase van tumorcellen van andere tumoren in de buikholte naar de buikvlies, Bij voorkeur metastasen van pancreas, lever en eierstokkanker. Aanvankelijk verloopt het peritoneale carcinoom zonder symptomen, maar in de loop van de ziekte leidt het vaak tot waterretentie in de buik en pijn. In zeer zeldzame gevallen kunnen de cellen van de buikvlies, net als alle andere cellen van het lichaam, kunnen degenereren zonder dat de oorzaken bekend zijn. De therapie van keuze, afgezien van het verwijderen van de originele tumor en delen van de buikvlies, is intraperitoneaal chemotherapie.

Wat is het peritoneum en waarvoor wordt het gebruikt?

Het buikvlies is een zeer onbekend maar zeer belangrijk onderdeel van ons lichaam voor leken. Als een dunne huid omsluit het de meeste organen van onze buikholte, zoals de darm, lever en maag. Het feit dat deze organen door het peritoneum worden bedekt, is uitermate belangrijk omdat het peritoneum vocht aanmaakt, het buikvocht, dat dient als een glijlaag voor de organen.

Deze glijlaag zorgt ervoor dat de spijsverteringsorganen tijdens de spijsvertering heel gemakkelijk tegen elkaar kunnen bewegen en voorkomt dat darmlussen tegen elkaar schuren. Meer informatie hierover vind je onder peritoneum. Deze coating zorgt voor een soort afgebakende ruimte in de buik. In deze ruimte verzamelt zich ook verhoogde peritoneale vloeistof, die bijvoorbeeld tijdens een ontsteking wordt gevormd bacteriën aanwezig zijn in de buik of meestal wanneer dat zo is lever schade.

Dit teveel aan buikvocht wordt ascites genoemd. In extreme gevallen kunnen er zelfs meerdere liters in de buik aanwezig zijn. Normale hoeveelheden vocht kunnen worden gecompenseerd door het peritoneum, en dus wordt het vocht dat zich in de buik heeft verzameld in de vorm van lymfevloeistof elke dag opnieuw opgenomen.

Alleen als het evenwicht tussen productie en reabsorptie wordt verstoord ontwikkelt ascites zich. Juist deze eigenschap van het peritoneum als een laag die alle organen bedekt, maakt het zeer vatbaar voor de proliferatie van tumorcellen van de erin ingebedde organen, omdat ze zich via de doorlopende coating gemakkelijk naar de andere organen kunnen verspreiden. In zeer zeldzame gevallen kunnen de cellen van het peritoneum, net als alle andere cellen, ook ongecontroleerd degenereren en prolifereren.

Slechts in zeer zeldzame gevallen zijn de tumoren rechtstreeks afkomstig uit de zeer dunne cellaag van het peritoneum, maar tumoren uit andere organen komen toch zeer vaak voor op het peritoneum en worden dan peritoneale carcinomatose genoemd. Vrijwel elke tumor die in een van deze organen groeit, zal vroeg of laat het peritoneum bereiken, zich erover verspreiden en vormen peritoneale metastasen. Peritoneaal kanker is daarom meestal niet de “eerste” tumor (= primaire tumor), maar wordt hieruit gevormd metastasen van diverse andere (primaire) tumoren. Soms is de primaire tumor helemaal niet bekend en worden de eerste symptomen pas getriggerd doordat de tumor bezinkt in de vorm van peritoneaal carcinoom. Als het metastasen zijn metastasen die het peritoneum koloniseren en tot peritoneaal leiden kanker, dit zijn veelal uitzaaiingen van dochtertumoren van dikke darm kanker, maag kanker, eierstokkanker, niercelkanker, levercelkanker en van gynaecologische (bijv. gevorderde baarmoederkanker of eierstok- of eileiderkanker) tumoren.