Kort overzicht
- Wat betekent immobilisatie? Om een gewond lichaamsdeel te dempen of te stabiliseren om (pijnlijke) bewegingen te voorkomen of te minimaliseren.
- Zo werkt immobilisatie: de beschermende houding van de gewonde wordt ondersteund of gestabiliseerd door middel van demping. Afhankelijk van het getroffen lichaamsdeel kunnen deze “stabilisatoren” een deken, een driehoekige doek of kledingstukken zijn.
- In welke gevallen? Bij botbreuken, gewrichtsblessures en indien nodig slangenbeten.
- Risico's: (Onbedoelde) bewegingen tijdens het opvullen kunnen de blessure verergeren. In het geval van schedel- en wervelkolomletsel moet u bijzonder voorzichtig zijn en elke beweging van het gewonde lichaamsdeel vermijden.
Voorzichtigheid.
- Botfracturen en gewrichtsblessures zijn voor leken moeilijk van elkaar te onderscheiden. Voor immobilisatie maakt dit echter niet uit; de procedure is in beide gevallen hetzelfde.
- Beweeg als EHBO-er het gewonde lichaamsdeel zo min mogelijk om de patiënt onnodige pijn te besparen en het letsel niet te verergeren.
- Bedek open fracturen met een steriel verband.
Hoe werkt immobilisatie?
Bij een breuk of gewrichtsblessure neemt de getroffen persoon meestal intuïtief een beschermende houding aan waarin de pijn enigszins afneemt. Met immobilisatie kunt u als EHBO-er deze beschermende houding ondersteunen en onwillekeurige bewegingen voorkomen.
Zo ga je verder:
- Stel de getroffen persoon gerust en praat met hem. Vraag waar en welke pijn hij ervaart en in welke positie het gewonde lichaamsdeel voor hem het minst pijnlijk is.
- Stabiliseer het gewonde lichaamsdeel in deze positie met een zacht kussen. Bij een gebroken been kan dit bijvoorbeeld een deken zijn die om het been onder de voet wordt gelegd en (niet te strak) wordt vastgehouden met verband, driehoekige handdoeken etc. Bij een ontwrichte schouder kunt u een schouderband aanbrengen. verband met een driehoekige doek die om de onderarm is gewikkeld (leid twee uiteinden rond de nek, rechts en links, en knoop ze vast in de nek).
- Bedek open wonden en breuken met een steriel verband om infectie te voorkomen.
Wanneer doe ik immobilisatie?
Immobilisatie is noodzakelijk voor verschillende soorten verwondingen:
Botbreuken
Hoewel onze botten extreem robuust zijn, kunnen ze breken als ze worden blootgesteld aan externe krachten of overmatige belasting (bijvoorbeeld tijdens het sporten). Een breuk is onder meer te herkennen aan het feit dat het aangetaste lichaamsdeel pijnlijk en gezwollen is, op een ongebruikelijke manier kan worden bewogen of een verkeerde houding heeft. Bij een open fractuur zijn ook delen van het bot zichtbaar: het bovenliggende weefsel (huid, spieren, enz.) wordt doorgesneden.
Gewrichtsblessures
Een gewricht kan uit de kom springen als gevolg van een externe kracht (bijvoorbeeld impact of tractie). De twee gewrichtsoppervlakken scheiden zich en keren niet terug naar hun oorspronkelijke positie nadat de kracht is opgehouden. Bovendien kunnen ligamentscheuren of schade aan het gewrichtskapsel optreden. Typische symptomen van een gewrichtsblessure zijn onder meer ernstige pijn bij beweging en druk, een ongebruikelijke positie of mobiliteit van het gewricht, blauwe plekken en zwelling.
Slangenbeten
In plaats daarvan, in het geval van een slangenbeet, moet u het aangetaste lichaamsdeel immobiliseren en de gewonde persoon zo snel mogelijk naar een arts brengen (of de hulpdiensten waarschuwen).
Risico's verbonden aan immobilisatie
Als eerstehulpverlener moet u tijdens immobilisatie altijd zeer voorzichtig te werk gaan. Dit komt omdat elke (onbedoelde) beweging van het gewonde lichaamsdeel de patiënt veel pijn kan bezorgen en mogelijk het letsel kan verergeren.
Bijzonder voorzichtig moet u zijn bij verwondingen aan de wervelkolom en het hoofd: in dergelijke gevallen kunt u de patiënt het beste helemaal niet verplaatsen – tenzij er op de plaats van het ongeval levensgevaar bestaat vanwege de omgeving, bijvoorbeeld omdat het gebouw plafond erboven dreigt in te storten.
