De term lysis duidt over het algemeen resolutie aan, wat kan verwijzen naar verschillende omstandigheden. Zelfs binnen de geneeskunde heeft deze term verschillende betekenissen. In de geneeskunde is lysis bijvoorbeeld de afkorting van trombolyse, wat een medicijn is therapie gebruikt om trombus in op te lossen hart- aanvallen of longembolieën.
Wat is lysis?
Lysis is onder meer het oplossen van dode cellen of het oplossen van bloed stolsels in trombose Lysis is een Griekse term die oplossing of oplossing betekent. Veel chemische en biologische processen worden in verband gebracht met de term lysis. Zelfs binnen de geneeskunde heeft deze term verschillende betekenissen. Naast het oplossen van dode cellen of het oplossen van bloed stolsels in het geval van trombose, lysis is ook een term voor de geleidelijke afname van een ziekte. Voor trombolyse van bloed stolsels in hart- aanvallen, beroertes of longembolieën, de term lysis wordt gebruikt als een korte vorm van therapie Het oplossen van pathologische angst wordt bijvoorbeeld anxiolyse genoemd. In tegenstelling daarmee duidt hemolyse zowel fysiologische als pathologische ontbinding van rode bloedcellen aan. In de chemie karakteriseert de lettergreep 'lysis' het oplossen van bepaalde verbindingen door werkende middelen. Dus in de zogenaamde ozonolyse, carbon-koolstof dubbele bindingen worden vernietigd door de inwerking van ozon. Bij hydrolyse, water moleculen en bij elektrolyse breekt elektrische stroom bepaalde chemische verbindingen af.
Functie en taak
In de biologie en geneeskunde speelt lysis een grote rol. Het heeft bijvoorbeeld een groot belang in necrose of apoptose van lichaamscellen. In beide gevallen sterven lichaamscellen. Terwijl necrose wordt veroorzaakt door pathologische processen, apoptose is een opzettelijk zelfmoordprogramma van cellen om ruimte te maken voor nieuwe cellen. Tijdens de daaropvolgende lysis worden de celcomponenten volledig opgelost door enzymen Dit proces is van vitaal belang omdat het het lichaam beschermt tegen vergiftiging en infectie. Een ander lysisproces wordt geactiveerd door de T-cellen van de immuunsysteem. De T-lymfocyten zorg ervoor dat geïnfecteerde cellen of tumorcellen worden opgelost. Omdat er voortdurend gedegenereerde cellen worden gemaakt of cellen voortdurend worden geïnfecteerd virussen of parasieten, de lysis veroorzaakt door T-lymfocyten vindt altijd plaats. Organen en weefsels ondergaan ook voortdurend hermodellering. Oude cellen sterven voortdurend af, terwijl nieuwe cellen worden gevormd. In sommige organen zijn deze processen zeer intensief, in andere minder intensief. Het bot- en skeletstelsel verkeert bijvoorbeeld in een staat van constante hermodellering. Vanwege de spanning op de bottener treden permanente structurele defecten op, die voortdurend worden gecorrigeerd door de afbraak van de botten (osteolyse) en wederopbouw. Bloedcellen worden ook binnen 120 dagen vernieuwd. De afbraak van rode bloedcellen wordt hemolyse genoemd. Om de bloedvernieuwing te garanderen, vindt continu fysiologische hemolyse plaats. Trombolyse is het proces waarbij bloedstolsels worden opgelost drugs voorkomen of behandelen hart- aanvallen, beroertes of embolieën. Bij biologisch onderzoek komt het opbreken van cellen door ultrageluid of door chemische processen om hun eiwitten of te onderzoeken DNA wordt ook wel lysis genoemd.
Ziekten en kwalen
Wanneer somatische cellen zijn geïnfecteerd met virussenvindt vernietiging van de cel plaats na een paar replicatiecycli waarin nieuwe virussen worden geproduceerd, zonder daaropvolgende ontbinding van de componenten van de cel. Hierdoor kan de virussen om zich verder in het lichaam te verspreiden. In dit geval leidt het ontbreken van een lysisproces tot de verspreiding van een infectie. Alleen de gerichte vernietiging en ontbinding van de geïnfecteerde cellen door T-lymfocyten, die in de loop van de infectie in toenemende mate ontstaan, stopt de verdere verspreiding van de virussen en zet het genezingsproces op gang. Wanneer het evenwicht tussen de afbraak en wederopbouw van lichaamscellen wordt verstoord, treden pathologische processen op. Osteolyse en hemolyse zijn bijvoorbeeld meestal normale processen die zorgen voor de vernieuwing van het skeletstelsel of bloed. Als de afbraakprocessen echter overheersen, kunnen er ernstige ziekten ontstaan. Verhoogde osteolyse leidt onder meer tot osteoporose (botresorptie) of osteomalacie (tekort aan mineralen in het bot). Het resultaat is een hoge botfragiliteit. Verhoogde afbraak van bloedcellen wordt verhoogde hemolyse genoemd en leidt tot bloedarmoede. bilirubine wordt gevormd als een afbraakproduct van hemoglobine. bilirubine is gelig en veroorzaakt de typische symptomen van geelzucht Terwijl bij fysiologische hemolyse de rode bloedcellen na 120 dagen worden afgebroken, neemt de levensduur van de rode bloedcellen af bij verhoogde hemolyse. Daarom is de ernst van bloedarmoede hangt af van de levensduur van rode bloedcellen. Oorzaken van verhoogde hemolyse kunnen vasculaire veranderingen, prothese zijn hartkleppengenetische bloedaandoeningen (bijv. sikkelcel bloedarmoede), infecties (bijv. malaria), immunologische aandoeningen, toxines (inclusief die veroorzaakt door streptokokken), of bloedkanker. Alle andere organen worden ook beïnvloed door fysiologische afbraak en desintegratie van cellen. De afbraak- en afbraakprocessen zijn dus normaal in evenwicht met elkaar. Als de afbraakprocessen echter overheersen, wordt het betreffende orgaan ziek. Met het ouder worden vertraagt de vorming van nieuwe cellen zonder dat de afbraakprocessen worden vertraagd. Als gevolg hiervan vindt een geleidelijke afbraak van lichaamscellen plaats en vindt hun ontbinding plaats. Lysis omvat ook het spijsverteringsproces. De zogenaamde spijsvertering enzymen van de alvleesklier zijn verantwoordelijk voor de spijsvertering. Als de spijsverteringssappen worden geactiveerd voordat ze vrijkomen uit de alvleesklier, of als de afgifte ervan verstoord is, kan volledige zelfoplossing (vertering) van de alvleesklier optreden in de omgeving van acute ontsteking aan de alvleesklier.
