Tastbare waarneming verwijst naar het passieve gevoel van aanraking, dat samen met haptische waarneming overeenkomt met de tastzin. Bij tactiele waarneming, stimulus moleculen uit de omgeving binden zich aan mechanoreceptoren en worden naar het CZS geleid. Neurologische ziekten verstoren de tactiele waarneming.
Wat is tactiele waarneming?
Tastbare waarneming verwijst naar het passieve gevoel van aanraking, dat samen met haptische waarneming overeenkomt met de tastzin. Onder de term tactiele zintuigen worden haptische en tactiele waarneming gecombineerd. Beide soorten waarneming worden mogelijk gemaakt door de mens huid, dat qua oppervlakte het grootste zintuig is. Door middel van haptiek kunnen mensen actief objecten en onderwerpen aanraken. Tegelijkertijd voelt hij, dankzij tactiele waarneming, ook passief wanneer objecten of onderwerpen hem raken. Met deze twee perceptuele eigenschappen hangt de tastzin af van de sensorimotorische en somatosensorische systemen. Tastbare waarneming verwijst voornamelijk naar de detectie van mechanische aanraakprikkels, zoals voornamelijk gedetecteerd door de zogenaamde mechanoreceptoren. Tastbare waarneming komt in grote mate overeen met exteroceptie, dat wil zeggen het waarnemen van prikkels uit de omgeving. Hiervan onderscheiden is interoceptie, waardoor mensen prikkels van binnenuit het lichaam kunnen waarnemen. Op het gebied van interoceptie is tactiele waarneming nauw verweven met het kinesthetische systeem en beïnvloedt zo het positiegevoel en het gevoel van de positie van het eigen lichaam in de ruimte. Protopathische gevoeligheid is de term die wordt gebruikt om alle tactiele perceptuele kwaliteiten van grove perceptie te beschrijven. Epicritische gevoeligheid verwijst naar de perceptuele kwaliteiten van fijne perceptie.
Functie en taak
Tastbare waarneming geeft mensen gevoel. Voor dit doel zijn er zogenaamde mechanoreceptoren in de mens huid Mechanoreceptie is het ontvangen van mechanische prikkels uit de omgeving, die in de mechanoreceptoren worden omgezet in elektrische signalen. De mechanoreceptoren zetten de prikkels om in een vorm die centraal staat zenuwstelsel kan verwerken. De respectievelijke stimuli komen overeen met een mechanische vervorming van het weefsel door middel van druk of stretching Kationkanalen bevinden zich in de celmembraan van de receptoren, die een gesloten toestand hebben als de cel in rust is. De kanalen zijn via microtubuli verbonden met het cytoskelet van de receptoren. Wanneer ze worden uitgerekt of samengedrukt, oefenen de microtubuli tractie uit op de ionenkanalen. Op deze manier worden de kanalen geopend en stromen de kationen naar binnen, waardoor de cel tot voorbij zijn rustpotentieel wordt gedepolariseerd. De sensorische cellen genereren dan actiepotentialen met een frequentie ten opzichte van het receptorpotentiaal of ze geven neurotransmitters af in verhouding tot het receptorpotentiaal. De mechanoreceptoren van de tastzin zijn ofwel SA-receptoren, RA-receptoren of PC-receptoren. SA-receptoren zijn verantwoordelijk voor druksensatie en omvatten Merkel-cellen, Ruffini-bloedlichaampjes en pinkus Iggo-tastschijven. RA-receptoren reguleren de aanrakingssensatie en komen overeen met Meissner-bloedlichaampjes, haarzakje sensoren of Krause-eindzuigers. PC-receptoren regelen het trillingsgevoel bij mensen. In deze klasse worden Vater-Pacini-bloedlichaampjes onderscheiden van Golgi-Mazzoni-bloedlichaampjes. Tactiele informatie wordt gedragen door zenuwen naar de achterste wortels van de wervelkolom ganglion en reist door de structuren van de spinal cord naar hogere centra, zoals de thalamus en hersenschors. De spinal cord traktaten betrokken, naast de funiculus posterior en de tractus spinothalamicus anterior, zijn voornamelijk de tractus spinothalamicus lateralis, de tractus spinocerebellaris anterior en de tractus spinocerebellaris posterior. Stimuli die door mechanoreceptoren worden ontvangen, gaan pas het bewustzijn binnen als ze de hersenen Daar vindt sensorische integratie van verschillende prikkels plaats om de persoon een indruk te geven van de concrete aanrakingssituatie. Aanraaksensatie is uitgerust met zijn eigen geheugen, wat helpt bij de classificatie en interpretatie van aanraking.
Ziekten en klachten
Neurologie is primair verantwoordelijk voor het classificeren van tactiele waarnemingsstoornissen. Een verscheidenheid aan neurologische aandoeningen kan in verband worden gebracht met tactiele waarnemingsstoornissen. Een tactiele-kinesthetische waarnemingsstoornis is bijvoorbeeld vaak het gevolg van aangeboren afwijkingen of een sensorische integratiestoornis. Het aanraken, aanraken en grijpen van voorwerpen helpt de getroffen persoon niet om voorwerpen te herkennen, waardoor de patiënt vaak een onhandige indruk maakt. In wezen onderscheiden tactiele-kinesthetische stoornissen zich van intermodale of seriële perceptuele stoornissen. Bij tactiele hypofunctie worden tactiele gewaarwordingen nauwelijks waargenomen. Vaak is er ook een gedeeltelijke ongevoeligheid voor pijn Patiënten met tactiele hypofunctie kunnen tactiele waarneming trainen ergotherapie indien nodig. Tastbare overgevoeligheid manifesteert zich daarentegen meestal in pijn overgevoeligheid en kan verstrekkende gevolgen hebben voor het gedrag van de getroffen persoon. Patiënten reageren doorgaans op fysiek contact met tactiele defensiviteit tot agressie. Naast aangeboren afwijkingen kan een tactiele waarnemingsstoornis ook worden veroorzaakt door een laesie in de hersenen or spinal cord Dergelijke laesies komen bijvoorbeeld voor bij de auto-immuunziekte multiple sclerose, waarin de immuunsysteem tast het lichaamseigen zenuwweefsel aan en veroorzaakt ontsteking in het. Compressie van verschillende schedel zenuwen of trauma-geïnduceerd letsel aan de geleidende paden in het ruggenmerg kan ook tastbare waarnemingsstoornissen veroorzaken. Hetzelfde geldt voor tumoren, herseninfarcten of ruggenmerginfarcten. Vaak tastbare waarnemingsstoornissen veroorzaakt door ziekten zoals MS, tumor ziekten, En andere zenuwschade zijn gelokaliseerd en treffen dus slechts een beperkt deel van het lichaam. Als daarentegen een sensorische integratiestoornis of een aangeboren tekort aan tactiele waarneming aanwezig is, is de waarnemingsstoornis meestal niet lokaal beperkt, maar treft deze het hele lichaam. In het geval van een tactiele waarnemingsstoornis dient MRI meestal als een basisoefening, omdat beeldvorming deze kan verhelderen hersenen en ruggenmergletsels. In zeldzame gevallen wordt een tactiele waarnemingsstoornis voorafgegaan door schade aan de mechanoreceptoren. Schade aan de receptor kan bijvoorbeeld optreden bij vergiftiging.
