Reactieve bewegingen zijn motorische reacties op fysieke en mentale stimuli die zich onderscheiden van spontane bewegingen. In wezen zijn reactieve bewegingen gebaseerd op de rek-verkorte cyclus die optreedt wanneer spieren actief worden verlengd. Reactiekracht is onderhevig aan verstoringen van neurogene laesies van het extrapiramidale systeem.
Wat zijn reactieve bewegingen?
Reactieve bewegingen komen meestal overeen met snel opeenvolgend excentrisch en concentrisch werk van het spierstelsel, zoals bij het werpen. Neurologie herkent verschillende soorten bewegingen van het neuromusculaire bewegingsapparaat. Elke beweging bestaat in principe uit spierkracht en contractie, die vanuit het midden wordt geïnitieerd zenuwstelsel via efferente motorische zenuwbanen. Onvrijwillige bewegingen zoals fasciculair spiertrekkingen na stimulatie van perifere neuronen worden spontane bewegingen genoemd. Hiervan zijn de zogenaamde reactieve bewegingen te onderscheiden. Een reactieve beweging is een beweging die reageert op een fysieke of mentale prikkel. Reactieve bewegingen komen meestal overeen met een snelle opeenvolging van excentrisch en concentrisch werk van het spierstelsel. De spieractievorm van de reactieve beweging staat bekend als de rek-verkorte cyclus. De rek-verkorte cyclus vindt plaats tijdens actieve verlenging van de spieren, die onmiddellijk gevolgd wordt door samentrekking van de corresponderende spier. De plastische elastische eigenschappen van de spieren zorgen ervoor dat de contractie direct na het strekken plaatsvindt. De spier trekt dus samen voordat hij zich aanpast aan de rekoefening. De opgeslagen energie van de voorgaande bewegingen maakt de cyclus energiezuinig en snel. De kracht om reactieve bewegingen uit te voeren, wordt reactiekracht genoemd.
Functie en taak
De gecombineerde werking van de spieren speelt een grote rol in het dagelijks leven van de mens. Het speelt een nog grotere rol in een atletische context. Alle reactieve bewegingen worden gekenmerkt door snel opeenvolgende, excentrische en overwonnen concentrische manieren om de spieren te bewerken. In de excentrische fase van een reactieve beweging, slaat het tendo-musculaire systeem de kinetische energie van de uitgevoerde beweging op in zijn seriële elastische en parallelle elastische structuren. In de volgende concentrische fase van de cyclus komt de opgeslagen energie vrij. Er is dus een toename in kracht en vermogen in vergelijking met de vorige concentrische contractie. Reactiekracht is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder neuromusculaire factoren. Daarnaast speelt de rekbaarheid van de peesstructuren een cruciale rol. De basis van de uitgevoerde krachttoename binnen een reactieve beweging is de rek-verkortende cyclus, die de spierspoelreceptoren activeert. De activering van de spierspoelreceptoren is dus de stimulus die aan elke reactieve beweging moet voorafgaan. De reactiekracht is precies de kracht die de hoogst mogelijke krachtimpact realiseert in de rek-verkortingscyclus. De rek-verkorte cyclus zelf is de fase tussen excentrisch meegaand en concentrisch overwinnen van spierarbeid. Goed reactief sterkte is het resultaat van een goede maximale kracht, reactief passend spanningsvermogen van de spieren en snel samentrekkend vermogen. Reactieve spanningscapaciteit is het resultaat van passieve elasticiteitskrachten van spieren en pezen. Reactief sterkte is vereist door mensen om te presteren vormen van beweging zoals sprongen, sprints of worpen. Al dergelijke bewegingen hebben in wezen een reactief karakter. Het extrapiramidale systeem is een anatomisch cruciale structuur voor reactieve bewegingen. Regelprocessen van motorische activiteit worden dan in dit systeem gevonden zodra ze niet door de piramidale kanalen van de spinal cord De zenuwbanen van het systeem lopen van kerngebieden van de hersenschors tot subcorticaal basale ganglia, nucleus ruber en substantia nigra in de middenhersenen. Van daaruit gaan ze verder naar de olijfkern van medulla oblongata en rennen ze de spinal cord Bij primaten heeft het extrapiramidale systeem enige dominantie bij het beheersen van bewegingen. Een functioneel duidelijke scheiding van de piramidale en extrapiramidale systemen bestaat echter in principe niet, zelfs niet bij primaten.
Ziekten en aandoeningen
Reactieve kracht kan selectief worden getraind. Atleten gebruiken bijvoorbeeld zogenaamde plyometrische training om reactieve bewegingen te trainen en zo een hoger reactief vermogen te ontwikkelen. sterkte dan gemiddeld. In de rek-verkortende cyclus, en daarmee de basis van alle reactieve bewegingen, pezen moet tot het uiterste worden opgerekt om de vereiste bewegingseffecten te produceren. In deze context kan een hoge rekbaarheid ongunstige effecten hebben op de ontwikkeling van de cyclus en dus ook ongunstige gevolgen hebben voor reactieve bewegingen. Afgezien van deze verbindingen kunnen reactieve bewegingen worden beïnvloed door neurogene laesies. Extrapiramidaal syndroom is bijvoorbeeld de term die wordt gebruikt om een bewegingsstoornis te beschrijven die het gevolg is van dergelijke laesies. Door een verhoogde of afgenomen spanning van het spierstelsel treedt een drastische toename of afname van bewegingen op. Het extrapiramidale systeem wordt voornamelijk toegeschreven aan onbewuste onvrijwillige bewegingen die geautomatiseerde bewegingssequenties vormen. Het systeem draagt ook aanzienlijk bij aan de coördinatie van toon en beweging. Door het extrapiramidale systeem worden de armen bijvoorbeeld meegewogen tijdens het lopen. Bovendien remt en controleert het exrapiramidale systeem de vrijwillige motorische functie van het piramidale kanaal. Aandoeningen van het systeem zijn ofwel hypokinetisch-hypertoon, zoals in Parkinson, of manifesteren hyperkinetisch-hypotoon zoals bij chorea of ballisme. Bijbehorende stoornissen kunnen ook optreden als gevolg van medicijnen zoals neuroleptica Het gevolg van deze verstoringen zijn verschijnselen zoals ataxie, tremor of remmingen starten, die overeenkomen met een verstoorde bewegingsinitiatie. Alle reactieve bewegingen worden verminderd in de hypokinetisch-rigide vorm van het extrapiramidale syndroom. Patiënten met deze pathologie hebben vaak de neiging om te vallen tijdens het lopen, aangezien vooral lopen gepaard gaat met reactieve bewegingen. Verwondingen of andere pathologische aandoeningen van de spieren kunnen ook ten grondslag liggen aan verminderde reactiekracht.
