Kort overzicht
- Oorzaken en risicofactoren: Bacteriële infectie van de huid, voornamelijk met streptokokken, toegangsplaatsen zijn meestal verwondingen, huidwonden, insectenbeten, verhoogd risico op diabetes mellitus, immunodeficiëntie, huidziekten en andere aandoeningen
- Symptomen: Uitgebreide, meestal scherp gedefinieerde roodheid en zwelling van de huid, mogelijk zwelling van de lymfeklieren, koorts, algemeen gevoel van ziekte.
- Behandeling: antibiotica
- Onderzoeken en diagnose: Meestal op basis van het typische beloop, indien nodig met uitsluiting van andere, op elkaar lijkende ziekten.
- Preventie: Medische voetzorg voor bepaalde risicogroepen (bijvoorbeeld diabetici), zorgvuldige behandeling en verzorging van huidziekten
Wat is erysipelas (erysipelas)?
Omdat de ontsteking zich rond de ingangsplaats van de ziekteverwekker verspreidt, doet het uiterlijk denken aan een rozenblaadje, vandaar de naam erysipelas.
Over het algemeen is het mogelijk dat erysipelas zich op allerlei huidplaatsen vormen. Vaak vormt erysipelas zich op het been, soms op het gezicht.
Is erysipelas besmettelijk?
Zelfs als sommige mensen dat denken, is erysipelas niet besmettelijk. Het gaat dus niet van de ene persoon naar de andere over.
Veel andere ziekten die door dezelfde bacterie worden veroorzaakt (vooral Streptococcus pyogenes), zijn daarentegen zeer besmettelijk – bijvoorbeeld roodvonk en de huidziekte impetigo contagiosa. In deze gevallen zijn de infectieroutes en de verspreiding van de ziekteverwekker echter verschillend.
Erysipelas is een ontsteking van verschillende huidlagen, veroorzaakt door bacteriën, die zich naar alle kanten verspreidt, waardoor de roodachtige ontstekingshalo ontstaat. Meestal wordt erysipelas veroorzaakt door een bepaald type streptokokken: Streptococcus pyogenes.
Andere streptokokken en, in sommige gevallen, stafylokokken (een ander geslacht van bacteriën) veroorzaken echter soms ook erysipelas. Deze ziekteverwekkers zijn echter veel zeldzamer als oorzaak.
Streptokokken komen van nature voor op de huid en slijmvliezen van de meeste mensen zonder klachten te veroorzaken. Andere bacteriën nestelen zich ook op onze huid zonder ons ziek te maken. Een intacte huid is een natuurlijke barrière die ons beschermt tegen potentiële ziekteverwekkers.
Als er echter huidletsel optreedt, dringen deze bacteriën de huid binnen en veroorzaken ontstekingen.
Het natuurlijke ‘tapijt’ van micro-organismen op de intacte huid (huidflora) is niet alleen onschadelijk, maar zelfs nuttig – het draagt bij aan de bescherming tegen infectie met schadelijke ziekteverwekkers.
Gunstige factoren voor erysipelas
- Hartfalen
- Nierschade
- Spataderen
- Verminderde lymfedrainage, b.v. na een borstkankeroperatie (lymfoedeem als mogelijk gevolg)
- Ondervoeding
- Doorbloedingsstoornissen
Huidziekten en verwondingen die de beschermende functie van de huid aantasten, zijn ook risicofactoren voor erysipelas:
- Huidschimmel
- @ Droge, gebarsten huid
- @ Neurodermitis
- Lichte verwondingen aan de huid of het nagelbed
- Na een insectenbeet of door dierenbeten
Normaal gesproken heeft erysipelas geen psychologische oorzaak. Ernstige mentale stress draagt echter soms bij aan een verzwakking van de afweer van het lichaam.
Een intacte bloedtoevoer zorgt ook voor een snelle wondgenezing en dus voor sluiting van de toegangsplaats. Dit betekent dat ziekten en therapieën die het immuunsysteem en/of de bloedtoevoer aantasten mogelijk erysipelas bevorderen. Deze omvatten bijvoorbeeld:
- Diabetes mellitus
- @ Chemotherapie tegen kanker
- Arteriosclerose
- HIV / AIDS
Vooral kinderen en ouderen hebben vaker last van kwade droes. Enerzijds vanwege hun minder efficiënte immuunsysteem, en anderzijds omdat ze zichzelf sneller verwonden.
Wat zijn de symptomen van erysipelas (erysipelas)?
In ernstige gevallen van erysipelas vormen zich blaren (bulleuze erysipelas). Bovendien zwellen de aangrenzende lymfeklieren op en zijn ze gevoelig voor druk.
Vaak zijn het niet de huidveranderingen die patiënten ertoe aanzetten een arts te bezoeken, maar de niet-specifieke begeleidende symptomen van erysipelas:
Hoewel erysipelas op bijna alle delen van de huid voorkomt, komt het vaker voor op het been, de onderbenen, de voet of het gezicht.
Hoe lang duurt erysipelas?
Het is in het algemeen niet mogelijk om te zeggen hoe lang erysipelas aanhoudt of hoe lang iemand met ziekteverlof is vanwege erysipelas. Het beloop hangt onder meer af van hoe vroeg de behandeling wordt gegeven en of deze effectief is.
Als erysipelas vroeg wordt herkend en correct wordt behandeld, is de prognose over het algemeen goed.
Daarom wordt hen vaak de reguliere medische voetzorg aanbevolen. Dit kan de kans op (herhaalde) erysipelas verkleinen.
Mogelijke complicaties
Ernstige gevolgen zijn mogelijk als erysipelas onvoldoende of zonder succes wordt behandeld:
Het risico bestaat dat deze zwelling hernieuwde erysipelas bevordert. Efficiënte therapie doorbreekt deze vicieuze cirkel.
Indien onbehandeld, verspreidt erysipelas zich soms naar diepere lagen van de huid (phlegmon), waardoor aanzienlijke weefselschade ontstaat.
Indien erysipelas op het gezicht onbehandeld blijven, kan dit soms leiden tot meningitis of bloedstolsels in een hersenvat (cerebrale veneuze trombose).
Al deze potentieel levensbedreigende complicaties kunnen worden voorkomen als erysipelas vroeg en consequent wordt behandeld.
Hoe kunnen erysipelas worden behandeld?
Hoe erysipelas wordt behandeld, kunt u lezen in het artikel Erysipelas – Therapie.
Hoe diagnosticeert de arts erysipelas?
Een bacteriecultuur uit bloed levert doorgaans pas resultaat op als bacteriën in grote aantallen in de bloedbaan zijn terechtgekomen.
Het is belangrijk om het toegangspunt van de bacterie te vinden. In het geval van erysipelas op het gezicht hebben puistjes of kleine scheurtjes in de mondhoeken (rhagades) er vaak voor gezorgd dat de ziektekiemen het weefsel binnendringen. Bovendien maakt de arts duidelijk welke risicofactoren de erysipelas mogelijk hebben bevoordeeld.
Uitsluiting van andere oorzaken
Mogelijke differentiële diagnoses van erysipelas zijn onder meer:
- flebitis (tromboflebitis)
- Stasisdermatitis (huidontsteking als gevolg van veneuze stasis, meestal bij chronische veneuze insufficiëntie)
- Ziekte van Lyme na een tekenbeet
- Contacteczeem (contactdermatitis)
- Herpes zoster in de beginfase
- Erysipeloïde (“varkenserysipelas”): vergelijkbaar met erysipelas, maar meestal milder en veroorzaakt door een andere bacterie
- Inflammatoir borstcarcinoom (inflammatoire vorm van borstkanker)
Voor mensen met risicofactoren voor erysipelas zijn er bepaalde preventieve maatregelen.
Zo is het voor diabetici, en indien nodig ook voor ouderen, raadzaam om regelmatig een medisch voetzorgcentrum te bezoeken. Hierdoor kunnen drukpunten of onopgemerkte huidlaesies in een vroeg stadium worden opgespoord en behandeld.
Ook is het voor mensen met bepaalde huidziekten, zoals neurodermitis, raadzaam om direct contact op te nemen met een arts als de huidaandoening verergert.
