Kort overzicht
- Symptomen: afscheiding, soms met een onaangename visgeur, pijn, branderig gevoel, jeuk, vaak moeten plassen
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak meestal antibiotica of andere medicijnen in de vorm van zalven, zetpillen of tabletten
- Oorzaken en risicofactoren: Infectie, meestal veroorzaakt door bacteriën, schimmels, virussen of protozoa, soms door chemicaliën of vreemde voorwerpen; menopauze
- Diagnose: Consult en lichamelijk onderzoek door een gynaecoloog, uitstrijkjes en microscopisch onderzoek
- Verloop van de ziekte en prognose: Goede kansen op herstel zonder complicaties bij vroegtijdige behandeling, risico op oplopende infectie met mogelijke onvruchtbaarheid zonder behandeling
- Preventie: Zorg voor een gezonde vaginale flora
Wat is colpitis?
Normaal gesproken overleven ziekteverwekkers niet in de vagina omdat de omgeving daar te zuur voor hen is. De gezonde vaginale flora, die voornamelijk bestaat uit melkzuurbacteriën (lactobacillen), is verantwoordelijk voor de zuurgraad. Door suiker uit de vaginale cellen af te breken tot melkzuur zorgen ze voor een lage pH-waarde in de vagina – als bescherming tegen infecties zoals colpitis.
Het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen heeft een beslissende invloed op het slijmvlies en het zure milieu van de vagina. Het ondersteunt de groei en regelmatige vernieuwing van het vaginale slijmvlies. Bovendien verhoogt oestrogeen het suikergehalte in de vagina, waardoor de gezonde melkzuurbacteriën zich kunnen vermenigvuldigen.
Twee vormen van colpitis
Artsen maken onderscheid tussen twee vormen van colpitis:
- Primaire colpitis: Een groot aantal ziekteverwekkers komt de vagina binnen en verstoort de natuurlijke vaginale flora zodanig dat ontstekingen optreden.
- Secundaire colpitis: Het vaginale milieu is zodanig verstoord dat geïsoleerde pathogene bacteriën zich vermenigvuldigen en ontstekingen veroorzaken.
Wat zijn de symptomen van colpitis?
- Bacteriën: Een kleurloze tot grijze, dunne afscheiding duidt op bacteriële vaginose, een veel voorkomende vorm van bacteriële colpitis veroorzaakt door anaërobe bacteriën zoals Gardnerella. Een onaangename, visachtige geur is hier typisch. Er zijn ook andere bacteriële triggers zoals Chlamydia trachomatis, aërobe bacteriën of mycoplasma.
- Schimmels: Infecties met Candida-schimmels veroorzaken een witgele, romige tot kruimelige, geurloze afscheiding en ernstige jeuk.
- Eencellige organismen (protozoa): Als trichomonaden (eencellige parasieten) colpitis (trichomonas colpitis) veroorzaken, is de afscheiding geelgroen, schuimig, stinkend en gaat gepaard met jeuk.
Andere veel voorkomende symptomen van colpitis zijn pijn en een brandend gevoel in het vaginale gebied. De pijn treedt op tijdens geslachtsgemeenschap (dyspareunie) of onafhankelijk van mechanische irritatie. Vaginitis veroorzaakt soms ook pijn bij het urineren.
Afhankelijk van de oorzaak kunnen er ook verschillende slijmvliesveranderingen in de vagina optreden, zoals vlekkerige of diffuse roodheid, papels of platte en licht bloedende zweren.
In sommige gevallen blijft colpitis echter asymptomatisch, dat wil zeggen zonder symptomen.
Hoe wordt colpitis behandeld?
De behandeling van infectiegerelateerde colpitis is afhankelijk van de ziekteverwekker of pathogenen. Artsen gebruiken bijvoorbeeld antibiotica (zoals metronidazol) tegen bacteriën en antischimmelmiddelen (zoals clotrimazol) tegen schimmels. Soms schrijven ze ook antiseptische middelen voor (Betaisodona). Ze zijn effectief tegen bacteriën, schimmels, virussen en protozoa.
Afhankelijk van de doseringsvorm werken de actieve ingrediënten lokaal (bijvoorbeeld in de vorm van zetpillen of crèmes) of systemisch, dat wil zeggen via opname in de bloedbaan (meestal als tabletten). In het geval van seksueel overdraagbare ziekteverwekkers van vaginitis, zoals chlamydia of trichomonaden, is het ook noodzakelijk om de partner te behandelen.
Als er geen ziekteverwekkers kunnen worden gevonden als oorzaak van colpitis, maar er is wel sprake van een onjuiste kolonisatie van de vagina (dysbiose), wordt met medicijnen (bijvoorbeeld met probiotica) de balans van de vaginale flora hersteld.
Welke huismiddeltjes kunnen worden gebruikt voor de behandeling?
Sommige vrouwen gebruiken verschillende natuurlijke producten om de symptomen van vaginitis te behandelen. Er moet echter speciale voorzichtigheid in acht worden genomen bij het gebruik van tampons gedrenkt in natuurlijke yoghurt of melk en ingebracht in de vagina, evenals bij het gebruik van bijvoorbeeld zitbaden met appelciderazijn. Het risico bestaat dat op deze manier meer ziektekiemen in de vagina worden geïntroduceerd, dat het vaginale milieu wordt verstoord met agressieve stoffen zoals azijn en dat de slijmvliezen verder worden geïrriteerd.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Wat veroorzaakt colpitis?
Naast bacteriën veroorzaken andere ziekteverwekkers zoals schimmels (Candida-schimmels), virussen (zoals HPV-virussen of herpesvirussen) of eencellige parasieten (zoals trichomonaden) colpitis.
Naast deze infectiegerelateerde vaginitis zijn er ook vormen van vaginitis veroorzaakt door chemicaliën of andere irriterende stoffen. De oorzaak van traumatische colpitis is meestal een vreemd voorwerp in de vagina, zoals een vergeten tampon of een pessarium.
Atrofische colpitis, ook wel colpitis senilis genoemd, is een ander type niet-infectieuze vaginitis. Het komt bij vrouwen voor tijdens of na de menopauze, omdat het vaginale slijmvlies zich door het toenemende tekort aan oestrogeen niet meer volledig ophoopt. Hierdoor wordt de lokale afweer tegen ziekteverwekkers verminderd. Naarmate de aanvankelijk niet-infectieuze vaginale ontsteking vordert, nestelen ziektekiemen zoals bacteriën of schimmels zich en vermenigvuldigen zich gemakkelijk.
Risicofactoren voor colpitis
- Diabetes mellitus
- Obesitas (zwaarlijvigheid)
- Syndroom van Cushing
IJzergebrek, tumoren, operaties en een genetische aanleg dragen ook bij aan het ontstaan van colpitis. Hetzelfde geldt voor bepaalde medicijnen zoals antibiotica, corticosteroïden (“cortison”) en medicijnen tegen kanker.
Al deze factoren hebben een negatieve invloed op de vaginale flora en maken zo de weg vrij voor vaginitis. In principe is het echter ook mogelijk om colpitis te ontwikkelen met een gezonde vaginale flora.
Hoe wordt colpitis gediagnosticeerd?
Bij vermoeden van colpitis is de gynaecoloog de aangewezen persoon om contact op te nemen. Tijdens een eerste consult nemen zij uw medische voorgeschiedenis (anamnese). U krijgt de gelegenheid om uw klachten en klachten uitgebreid te beschrijven. De arts zal u specifieke vragen stellen, bijvoorbeeld of u in het verleden dergelijke klachten heeft gehad en of u medicijnen gebruikt.
Om eventuele ziekteverwekkers van colpitis te identificeren, neemt de arts uitstrijkjes van het vaginale slijmvlies. Onder de microscoop kunnen de uitstrijkjes aantonen of bijvoorbeeld schimmels, bacteriën of wormen zich in de vagina hebben verspreid. Voor een nauwkeurigere detectie laten artsen soms een kweek van de ziekteverwekker in het laboratorium bereiden.
Oudere vrouwen hebben vaak atrofische colpitis. In de meeste gevallen kunnen geen ziekteverwekkers worden gedetecteerd.
Als colpitis wordt vermoed, is het belangrijk om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Bij oudere vrouwen met colpitis moet bijvoorbeeld altijd een mogelijke kankergezwel worden gediagnosticeerd.
De arts zal ook mogelijke risicofactoren voor colpitis identificeren, zoals bepaalde stofwisselingsziekten of onjuiste hygiënetechnieken. Het is raadzaam om dergelijke factoren zoveel mogelijk te elimineren of op zijn minst te verminderen om het risico op recidiverende vaginitis te verminderen.
Hoe verloopt colpitis?
Om het risico op herontsteking te verminderen nadat colpitis is genezen, is het raadzaam om bestaande risicofactoren te elimineren of te verminderen. Overmatige intieme hygiëne moet bijvoorbeeld worden vermeden omdat dit de vaginale flora verstoort. Het is daarom raadzaam om vaginale douches en intieme cosmetica (zoals intieme deodorants) te vermijden die niet zijn aangepast aan de zure vaginale omgeving.
Een gebrek aan intieme hygiëne werkt echter ook colpitis in de hand.
Colpitis tijdens de zwangerschap
Het is mogelijk dat vaginale ontstekingen tijdens de zwangerschap vroegtijdige bevalling of voortijdig breken van de vliezen en dus een miskraam kunnen veroorzaken. Het is daarom essentieel dat zwangere vrouwen colpitis behandelen.
Omdat de mogelijkheid bestaat dat de ziekteverwekkers die vaginitis veroorzaken (zoals herpesvirussen, gonokokken of chlamydia) de pasgeborene kunnen infecteren tijdens een natuurlijke geboorte, voeren artsen gewoonlijk een keizersnede uit bij zwangere vrouwen met acute colpitis.
Kan colpitis worden voorkomen?
Er zijn verschillende aspecten die een gezonde vaginale flora ondersteunen en zo de kans op colpitis verminderen. Deze omvatten het volgende:
- Gebruik geen vaginale douches of intieme deodorants, omdat deze meestal de gezonde vaginale flora vernietigen.
- Draag ondergoed dat gemaakt is van luchtdoorlatend materiaal, zoals katoen, en dat gewassen kan worden op 60 graden.
- Vermijd inlegkruisjes met plasticfolie, omdat dit de luchtcirculatie beperkt.
- Ondersteun uw immuunsysteem en daarmee een gezonde vaginale flora door regelmatige lichaamsbeweging en ontspanning en een gezonde en evenwichtige voeding met weinig suiker.
