Een zintuig zet externe prikkels uit de omgeving om in bruikbare informatie voor het organisme. De prikkels die in elektrische impulsen worden omgezet, bereiken de hersenen via de zenuwvezels en worden daar verwerkt tot de feitelijke waarnemingen. Ziekten van de individuele sensorische organen vaak leiden tot het falen van een van de vijf zintuigen.
Wat zijn de sensorische organen?
Het menselijk organisme heeft vijf sensorische organen. Deze verwerken externe prikkels uit de omgeving, zoals licht, geluid, temperatuur, druk, beweging en chemische prikkels. De vijf zintuigen omvatten de ogen, oren, neus-, tong en huid Het oog kan via zijn receptoren lichtstimuli ontvangen met golflengten tussen 380 nm en 780 nm. Deze lichtprikkels worden in de hersenen Het oor is op zijn beurt verantwoordelijk voor het ontvangen van geluidsimpulsen. Frequenties tussen 16 hertz en 20,000 hertz worden waargenomen. Zowel ogen als oren zijn puur sensorische organen, aangezien ze alleen verantwoordelijk zijn voor de ontvangst en overdracht van prikkels uit de omgeving. De neus-, tong en huid uitvoeren van andere functies naast het verwerken van sensorische stimuli. Bijvoorbeeld de neus- bevat in de reuk slijmvlies de receptoren voor chemische prikkels die worden opgewekt door geuren en geuren. De belangrijkste functie is echter om de ademhaling in stand te houden. De tong heeft ook belangrijke functies om te kauwen en te spreken, naast het ontvangen van chemische stimuli via de smaak knoppen. Tegelijkertijd is het huid, als het grootste beschermende orgaan van het lichaam, zendt prikkels zoals temperatuur, druk of beweging naar de hersenen voor informatieverwerking. Sommige dieren hebben andere sensorische organen voor het waarnemen van specifieke prikkels uit de omgeving, zoals elektrische en magnetische velden.
Anatomie en structuur
De individuele sensorische organen verschillen aanzienlijk in structuur. Er zijn stimuli die de overeenkomstige percepties alleen oproepen door verwerking op meerdere niveaus. Deze omvatten de licht- en geluidsprikkels. Daarom is de structuur van ogen en oren erg complex. Het zijn pure zintuigen omdat ze zich moeten concentreren op de verwerking van prikkels uit de omgeving. Zo'n complexe structuur is niet nodig voor het verwerken van chemische en mechanische prikkels. Simpele receptoren op het oppervlak van de corresponderende organen zijn voldoende voor de ontvangst van deze stimuli. Daarom zijn de neus, tong en huid voornamelijk verantwoordelijk voor andere lichaamsfuncties naast de ontvangst van prikkels. Het oog heeft echter een complexere structuur en heeft een buiten-, midden- en binnenooghuid. De binnenste ooghuid, zoals het netvlies, heeft veel lichtgevoelige cellen die de lichtprikkels ontvangen. De buitenste ooghuid bevat de sclera, die is verbonden met de oogspieren. In de middelste ooghuid zijn er veel bloed schepen die het oog verzorgen. Het oog is bolvormig, met zijn grootste deel, het glaslichaam, gevuld met een gelachtige transparante substantie. Verder heeft het oog een variabele lens, die dient om het beeld scherp te stellen. Het oor heeft ook een complexe structuur. Als belangrijk zintuig voor geluidsverwerking bestaat het uit het uitwendige oor met de typische reliëfelementen, de middenoor Met trommelvlies en gehoorbeentjes, en het binnenoor met twee afzonderlijke organen voor het gevoel van evenwicht en het gehoor.
Functie en taken
Alle sensorische organen ontvangen hun respectieve omgevingsstimuli via specifieke receptoren. Receptoren, ook wel sensoren genoemd, zijn doelwit moleculen voor specifieke stimuli. Ze bevinden zich in speciale cellen die verantwoordelijk zijn voor het ontvangen van de stimuli. Bijzonder eiwitten fungeren als receptoren en vervullen hun functies ofwel als membraanreceptoren in de celmembraan of als nucleaire receptoren in de celkern. Volgens het lock-and-key-principe kunnen ze verbinding maken met kleinere moleculen waartoe ze een specifieke pasvorm hebben. Deze reactie resulteert in een excitatie van de receptor, die wordt overgedragen als een elektrische impuls. Er zijn verschillende soorten receptoren die op verschillende stimuli reageren. Proces- of baroreceptoren reageren bijvoorbeeld op druk. In het oor zijn bepaalde baroreceptoren nodig voor het verwerken van geluid, omdat geluid wordt geproduceerd door drukveranderingen in de lucht. Chemoreceptoren worden beïnvloed door een bepaald signaal moleculen of de verandering in PH. Ze zijn de voorwaarde voor de sensaties van geur en smaak Fotoreceptoren worden gestimuleerd door fotonen (licht) en zijn verantwoordelijk voor de functie van de ogen. Thermoreceptoren zijn gevoelig voor temperatuur. De huid van zintuigen gebruikt baroreceptoren voor de tastzin of thermoreceptoren voor de temperatuursensatie.
Ziekten
In verband met de sensorische organen zijn er verschillende volksgezondheid aandoeningen die kunnen leiden tot beperking of zelfs verlies van bepaalde zintuigen. Een voorbeeld is de verzwakking van het gezichtsvermogen of compleet blindheid bij bepaalde oogziekten. Het zicht wordt ook beperkt door een verandering in het gezichtsvermogen, zoals in bijziendheid, verziendheid, staar of glaucoma Een bijzondere vorm van gebrekkig zicht is genetisch veroorzaakte kleur blindheid. Glaucoma wordt veroorzaakt door een toename van de druk in het glasvocht van het oog. Het kan leiden tot totaal blindheid indien niet behandeld. Blindheid kan echter ook het gevolg zijn van ernstig suikerziekte Een van de belangrijkste ziekten van het oor zijn verschillende oorinfecties. Bekend is het midden oorontsteking, wat goed te behandelen is, maar in individuele gevallen kan leiden tot gehoorverlies. Gehoorverlies of zelfs doofheid kan vele oorzaken hebben. Deze omvatten infecties, tumoren, gehoorverlies, trauma, genetische defecten of degeneratieve veranderingen op oudere leeftijd. De andere sensorische organen kunnen ook tekenen van falen vertonen. Bijvoorbeeld de afwezigheid van het gevoel van geur heet anosmie en de afwezigheid van het gevoel van smaak heet ageusie.
Typische en veel voorkomende neusaandoeningen
- Verstopte neus
- Neuspoliepen
- Sinusitis
