Extracorporaal schokken golflithotripsie is een veel voorkomende procedure die tegenwoordig wordt gebruikt om urineweg-, gal-, nier- en speekselstenen op te breken. De hoge energie schokken golven (geluidsgolven) die worden gebruikt om de stenen te breken, worden buiten het lichaam (extracorporaal) gegenereerd en op de steen gericht. Als dit lukt, kunnen de overblijfselen van de "verbrijzelde" stenen op natuurlijke wijze worden uitgescheiden, waardoor de patiënt een chirurgische ingreep met ziekenhuisopname en de bijbehorende risico's bespaart.
Wat is extracorporale schokgolflithotripsie?
Extracorporaal schokken golflithotripsie is een veel voorkomende procedure die tegenwoordig wordt gebruikt om urineweg-, gal-, nier- en speekselstenen op te breken. De figuur toont een illustratie van de galblaas met galstenen Een bijzonder kenmerk van extracorporale schokgolflithotripsie (ESWL) is het genereren van de drukgolven buiten het lichaam. Daarentegen bestaat intracorporale lithotripsie ook, waarbij de schokgolven worden gegenereerd door een endoscopisch ingebrachte sonde. Verreweg de meest voorkomende toepassing van ESWL betreft het uiteenvallen van urineweg- en nierstenen. De procedure is echter ook geschikt voor de behandeling van galstenen en speekselstenen als de consistentie van de stenen aan bepaalde voorwaarden voldoet. ESWL is ontwikkeld door Dornier System GmbH, Friedrichshafen, en voor het eerst tot klinische toepassingsvolwassenheid gebracht in 1980 in samenwerking met Klinikum Großhadern, München. De apparaten die worden gebruikt om extracorporale schokgolven te genereren, zijn sindsdien aanzienlijk veranderd in de richting van efficiëntie en lagere bedrijfskosten. Over het algemeen is ESWL de standaardprocedure geworden voor de niet-invasieve verwijdering van urineweg- en nierstenen. De hoogenergetische kort gepulseerde schokgolven worden gericht om een relatief grote ingang te gebruiken op de huid en komen alleen concentrisch samen in het lichaam in de te vernietigen steen om hun effect uit te oefenen. De huid ingangsplaats en het weefsel er direct onder overleven de passage van de schokgolven grotendeels ongedeerd.
Functie, effect en doelstellingen
De belangrijkste toepassingsgebieden zijn het uiteenvallen van nier stenen en urinestenen. In veel minder gevallen galstenen en speekselstenen worden ook behandeld. Moderne apparaten kunnen ook worden gebruikt om te behandelen calcium stortingen in gewrichten zoals de zogenaamde kalkschouder (tendinosis calcarea). Sinds enkele jaren wordt ESWL ook gebruikt voor de behandeling van slecht genezende botbreuken of osteotomieën (pseudoartrose). Voor een nauwkeurige lokalisatie van de stenen zijn de lithotriptors uitgerust met een speciale Röntgenstraal en een ultrageluid apparaat, waarmee de patiënt of de schokgolfgenerator zo kan worden gepositioneerd dat de steen zich precies (tot op de millimeter) in het brandpunt van de schokgolf bevindt. Het genereren van schokgolven wordt uitgevoerd volgens verschillende fysisch-technische principes, afhankelijk van het type apparaat. Er wordt onderscheid gemaakt tussen elektromagnetische, elektrohydraulische en piëzo-elektrische opwekking van schokgolven. Tijdens de behandeling is het belangrijk dat de overdracht van de schokgolven van de schokgolfgenerator naar het lichaam zo probleemloos mogelijk verloopt. Dit wordt bereikt door een goed lichaamscontact van de water luchtbel van de schokgolfgenerator gewikkeld in siliconen op het punt van binnenkomst van de drukgolven. De behandeling wordt meestal uitgevoerd onder milde analgesie zonder narcose en duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. Tijdens de behandeling worden ongeveer 2,000 tot 3,000 schokgolven gegenereerd en de frequentie kan individueel worden aangepast hart- te vermijden tarief mogelijk hartritmestoornissen De schokgolven worden daarom meestal afgegeven met een frequentie van 60 tot 80 pulsen per minuut. De ervaring heeft geleerd dat een lage frequentie van de bovenstaande orde effectiever is dan een hogere frequentie van 120 schokgolven per minuut, omdat zich na elke schokgolf microscopisch kleine cavitatiebelletjes vormen, die eerst zouden moeten vervallen voor de volgende schokgolf, anders een groot deel van de de energie van de schokgolf wordt door de bellen geabsorbeerd en fist ondoeltreffend uit. De gefocuste schokgolven genereren kleinschalige druk-, tractie- en schuifeffecten in de stenen, wat leidt tot het uiteenvallen van de stenen in kleine fragmenten. Ongeveer 90% van de gediagnosticeerde nier en urinestenen zijn te behandelen met lithotripsie, waarvan ongeveer 80% met succes wordt afgebroken. Als een behandeling niet het gewenste succes oplevert, kan na enkele dagen wachten opnieuw worden geprobeerd. Tijdens de behandeling wordt automatisch de positie van de te behandelen steen gecontroleerd Röntgenstraal en ultrageluid om te allen tijde de exacte focus van de schokgolven op de steen te garanderen. Een ziekenhuisopname van één tot twee dagen is meestal noodzakelijk. Er zijn echter ook gespecialiseerde praktijken die ambulante ESWL aanbieden.
Risico's, bijwerkingen en gevaren
Contra-indicaties voor het gebruik van extracorporale schokgolftherapie omvatten patiënten die lijden aan enige vorm van antistolling of die antistollingsmedicijnen gebruiken om dit te voorkomen trombose en beroerte, omdat tijdens de behandeling inwendig weefselschade kan optreden, wat dan kan gebeuren leiden tot complicaties. Vooral grote stenen met een lengte van meer dan 2.5 cm en stenen die niet exact te lokaliseren zijn, zijn niet geschikt voor behandeling door ESWL. Omdat ESWL een niet-invasieve procedure is, worden alle risico's die met chirurgie gepaard gaan, geëlimineerd, inclusief minimaal invasieve procedures. Over het algemeen vertegenwoordigt ESWL de procedure met het laagste risico voor de behandeling van urineweg-, nier-, gal- en speekselstenen. Chronische schade op de lange termijn is tot op heden niet bekend. De risico's van ESWL zijn vooral die, bijvoorbeeld tijdens nier steen desintegratie, wat nierweefsel is meestal ook beschadigd, waardoor de urine tijdelijk kan bevatten bloed Het beschadigde nierweefsel herstelt zich binnen enkele weken en geneest volledig. Andere risico's zijn dat het afvoeren van de steenfragmenten tijdelijk pijnlijke koliek kan veroorzaken, of dat het kan veroorzaken urineretentie dat een drainagebehandeling vereist. Nierkoliek komt voor bij ongeveer 30% van de met succes behandelde patiënten.
