Is conjunctivitis besmettelijk?

Kort overzicht

Wat is conjunctivitis? Een infectieuze of niet-infectieuze ontsteking van het bindvlies. De medische term is conjunctivitis.
Oorzaken: infectieuze agentia (zoals bacteriën, virussen), allergieën, vreemde voorwerpen in het oog (bijvoorbeeld stof), beschadigde contactlenzen, UV-licht, tocht, vermoeide ogen en meer.
vaak voorkomende symptomen: rood, waterig en (vooral in de ochtend) plakkerig oog, gezwollen ooglid, gezwollen bindvlies, brandend gevoel en/of jeuk in het oog, gevoel van vreemd lichaam in het oog
Behandeling: afhankelijk van de oorzaak, b.v. antibiotica bij bacteriële conjunctivitis (meestal in de vorm van oogdruppels); bij allergische conjunctivitis anti-allergische oogdruppels, indien nodig oogdruppels die cortisone bevatten; in het algemeen: elimineer of vermijd triggers indien mogelijk.
Is conjunctivitis besmettelijk? Bacteriële en virale conjunctivitis zijn zeer besmettelijk! Raak als besmet persoon uw ogen niet aan, zorg voor een zorgvuldige handhygiëne en gebruik uw eigen handdoek.

Typisch voor conjunctivitis zijn symptomen als:

rood, waterig oog

verhoogde afscheiding (secretie) uit het oog en daardoor vaak wazig zicht en vooral 's morgens plakkerige ogen

gezwollen ooglid, gezwollen bindvlies (bindvlies ziet er glazig gezwollen uit)

fotofobie/gevoeligheid voor verblinding

Het gevoel van een vreemd lichaam of een gevoel van druk in het oog
@ Branderig gevoel en/of jeuk in het oog

Er kunnen specifieke symptomen zijn, afhankelijk van de trigger van conjunctivitis. Voorbeelden:

Vorm van conjunctivitis	specifieke symptomen
Bacteriële conjunctivitis	– Oogafscheiding is dik wit, groen of geel (etterig) – begint meestal in één oog en verspreidt zich vervolgens binnen een paar dagen naar het tweede oog
Virale conjunctivitis	– Oogafscheiding tamelijk waterig (sereus) – Lymfeklieren voor het oor zijn soms gezwollen en pijnlijk – Irritatie van het aangetaste oog – begint meestal in één oog en verspreidt zich vervolgens snel naar het tweede oog
Allergische conjunctivitis	– op de voorgrond zijn hevige jeukende of brandende ogen, evenals waterige of draadtrekkende afscheiding – beide ogen aangetast – seizoensgebonden allergische conjunctivitis: bijkomende allergische symptomen zoals jeukende loopneus – keratoconjunctivitis vernalis: bovendien hoornvliesontsteking, deels met pijnlijke, open hoornvlieszweren
Andere vormen van conjunctivitis	– Conjunctivitis door vreemde voorwerpen zoals stof of rook in het oog: verontrustend, wrijvend gevoel in het oog – Conjunctivitis door overmatige blootstelling aan licht: naast gevoeligheid voor licht ook pijn aan het oog en hoofdpijn

Conjunctivitis: behandeling

Zoals ook bij andere oogziekten moet men ook bij conjunctivitis altijd naar de oogarts! Afhankelijk van de oorzaak van de conjunctivitis kan hij een passende behandeling starten en zo, indien nodig, blijvend oogletsel voorkomen.

Bacteriële conjunctivitis: behandeling

In bepaalde gevallen van bacteriële conjunctivitis schrijft de arts als alternatief of als aanvulling antibioticatabletten voor, bijvoorbeeld noodzakelijk bij patiënten bij wie een bacteriële infectie in andere delen van het lichaam zich naar de ogen heeft verspreid. Dit kan vooral gebeuren bij een chlamydia-infectie of een gonokokkeninfectie – twee bekende geslachtsziekten. In dergelijke gevallen moet de seksuele partner ook worden behandeld met antibiotica om te voorkomen dat het paar elkaar opnieuw besmet.

Zelfs als de symptomen van conjunctivitis verbeteren voordat dit gebeurt, moet u de antibiotica gebruiken zolang de arts heeft aanbevolen. Anders kunnen sommige bacteriën in het lichaam achterblijven en zich na het stoppen van de behandeling opnieuw vermenigvuldigen, waardoor opnieuw conjunctivitis ontstaat.

Virale conjunctivitis: behandeling

De therapie voor virale conjunctivitis bestaat daarentegen uit symptoomverlichtende maatregelen zoals koude kompressen op de ogen (zie: Conjunctivitis – Huismiddeltjes). Kunsttranen die in het oog worden gedruppeld, kunnen ook de symptomen verlichten.

Bij ernstige virale conjunctivitis kunnen oogdruppels die corticosteroïden bevatten (“cortison”-oogdruppels) gedurende een korte tijd worden gebruikt om de ontsteking te verminderen. Op de lange termijn zijn deze echter niet geschikt voor therapie, omdat ze de eigen afweer van het lichaam onderdrukken. Dit kan de genezing vertragen en een extra bacteriële infectie bevorderen (dan schrijft de arts oogdruppels met antibiotica voor).

Bij een ooginfectie met herpes simplex-virussen mogen in geen geval oogdruppels met cortison worden gebruikt, omdat dit de infectie kan verergeren en tot ernstige complicaties kan leiden.

Allergische conjunctivitis: behandeling

Net als bij virale conjunctivitis kunnen koude kompressen en traanvervangers de symptomen van allergische conjunctivitis verminderen.

Oogdruppels die antihistaminica (anti-allergische middelen) bevatten, dienen hetzelfde doel: vaak kan er voldoende verbetering worden bereikt met vrij verkrijgbare preparaten. Als dit niet het geval is, kan de arts krachtigere antihistaminische oogdruppels voorschrijven. Als alternatief of aanvullend kan hij oogdruppels voorschrijven die ontstekingsremmende en pijnstillende NSAID’s (zoals Ketorolac) en/of mestcelstabilisatoren (zoals Azelastine) bevatten. Deze laatste hebben, net als antihistaminica, een anti-allergisch effect.

Bij aanhoudende gevallen van allergische conjunctivitis kan kortdurend gebruik van cortisone-bevattende oogdruppels nuttig zijn. Een herpes simplex-infectie van de ogen moet echter vooraf worden uitgesloten.

Andere vormen van conjunctivitis: behandeling

Of vreemde voorwerpen, contactlenzen of blootstelling aan de zon de oorzaak zijn van conjunctivitis, de behandeling bestaat altijd uit het verwijderen of vermijden van de trigger. Zo worden vreemde voorwerpen of bijtende stoffen in het oog zo snel en volledig mogelijk uitgespoeld, worden contactlenzen verwijderd en wordt verdere UV-straling vermeden.

Afhankelijk van de oorzaak kunnen verdere behandelingsmaatregelen nuttig zijn. Bij conjunctivitis als gevolg van droge ogen kunnen bijvoorbeeld traanvervangers (bijvoorbeeld met hyaluronzuur) de symptomen verlichten. Ze bevochtigen het oog en houden het vochtig. Oogdruppels met hyaluronzuur zorgen voor extra vocht, omdat de stof water bindt.

Huismiddeltjes voor conjunctivitis

Op de gesloten ogen kun je bijvoorbeeld koele kompressen leggen, zoals een koud kwarkkussentje. Het kan helpen tegen jeuk en verbranding van het oog en heeft bovendien een decongestivum en ontstekingsremmende werking. Veel mensen gebruiken ook bepaalde geneeskrachtige planten voor een oogkompres. Ogentroost en calendula worden bijvoorbeeld gewaardeerd vanwege hun ontstekingsremmende eigenschappen.

Voordat u huismiddeltjes gebruikt, moet u eerst een oogarts raadplegen, zodat hij de oorzaak en de ernst van de conjunctivitis kan vaststellen en de benodigde medicijnen kan voorschrijven. Anders loopt u mogelijk het risico op ergere schade aan uw oog!

U kunt meer lezen over huismiddeltjes voor conjunctivitis en hoe u deze kunt gebruiken in het artikel Conjunctivitis – Huismiddeltjes.

Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet beter worden of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.

Irritaties van verschillende aard kunnen tot conjunctivitis leiden. Artsen maken onderscheid tussen twee groepen:

Infectieuze conjunctivitis: Dit wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels of parasieten. Deze vorm van conjunctivitis is besmettelijk.
Niet-infectieuze conjunctivitis: Hieronder vallen alle gevallen van conjunctivitis die niet worden veroorzaakt door ziekteverwekkers, maar bijvoorbeeld door allergieën of mechanische irriterende stoffen.

Hieronder vindt u meer gedetailleerde informatie over de ontwikkeling van de belangrijkste vormen van conjunctivitis.

Bacteriële conjunctivitis

De meest voorkomende triggers van bacteriële conjunctivitis zijn:

Staphylococcus aureus
Streptococcus pneumoniae
Haemophilus- soorten

Een andere bacteriële oorzaak van een ontstoken bindvlies kunnen bacteriën van het type Neisseria gonorrhoeae (“gonokokken”) zijn. Dan is er sprake van een gonokokkenconjunctivitis.

Infectie met zowel chlamydia als gonokokken manifesteert zich zeer vaak als geslachtsziekte (in het geval van gonokokken wordt dit gonorroe of gonorroe genoemd). Overdracht van de ziektekiemen naar de ogen – zowel die van de besmette persoon als die van een ander – is bijvoorbeeld mogelijk bij slechte handhygiëne of via (gedeelde) handdoeken.

Bovendien kunnen zwangere vrouwen die besmet zijn met gonokokken en/of chlamydia in het genitale gebied de ziektekiemen tijdens de geboorte, tijdens de passage door het geïnfecteerde geboortekanaal, overbrengen op de pasgeborene. Als gevolg hiervan kan zich bij de baby conjunctivitis ontwikkelen – neonatale conjunctivitis (of ophthalmia neonatorum) genoemd.

Virale conjunctivitis

Virale conjunctivitis is acuut. Soms komt het voor in de context van een verkoudheid – veroorzaakt door verkoudheidsvirussen (zoals rhinovirussen). De ziekteverwekkers kunnen zich ook verspreiden naar het bindvlies van de ogen bij andere virale ziekten die het hele lichaam aantasten (systemisch), zoals mazelen-, bof-, rubella- en waterpokkenvirussen.

Soms beperkt de virale infectie zich echter tot het oog (dat wil zeggen dat deze niet ook de rest van het lichaam aantast). Dergelijke gelokaliseerde virale conjunctivitis wordt meestal veroorzaakt door adenovirussen, waarvan er verschillende typen (serotypen) zijn. Meestal zijn de typen 5, 8, 11, 13, 19 en 37 verantwoordelijk voor adenovirus conjunctivitis. Het is vaak ernstig. In ongeveer een kwart van de gevallen ontwikkelt zich ook een hoornvliesontsteking (keratitis). Een dergelijke gelijktijdige ontsteking van het hoornvlies en de conjunctiva, veroorzaakt door adenovirussen, wordt keratoconjunctivitis epidemie genoemd.

Een minder vaak voorkomende oorzaak van virale conjunctivitis zijn enterovirussen. In dit geval ontwikkelt zich acute hemorragische conjunctivitis. Het gaat gepaard met bloedingen onder het bindvlies en komt voor in Afrika en Azië.

Conjunctivitis veroorzaakt door schimmels of parasieten

Schimmelinfecties zijn zeer zelden de oorzaak van conjunctivitis. Dergelijke schimmelconjunctivitis kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door Candida- of Microsporum-schimmels of schimmels van het geslacht Aspergillus.

Ook leidt een besmetting door parasieten zelden tot een ontstoken bindvlies. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij Loa Loa – een vorm van draadwormziekte (filariasis). Conjunctivitis kan zich ook ontwikkelen als onderdeel van een infectie met Leishmania (leishmaniose) of trypanosomen.

Allergische conjunctivitis

Allergische conjunctivitis is een type I allergische reactie (onmiddellijk type). Dit betekent dat de overgevoeligheidsreacties (jeuk aan de ogen, tranende ogen, enz.) binnen enkele minuten of zelfs seconden na contact met het specifieke allergeen optreden. Er worden drie ziektevormen onderscheiden:

Seizoensgebonden allergische conjunctivitis.

Het wordt ook hooikoortsconjunctivitis genoemd. Triggers van deze vorm van conjunctivitis zijn schimmelsporen of stuifmeel van bomen, grassen of andere planten die via de lucht in het oog terechtkomen. Afhankelijk van de levenscyclus van de betreffende plant is seizoensgebonden allergische conjunctivitis vooral merkbaar in de lente, de late zomer of de vroege herfst.

Atopische conjunctivitis

Keratoconjunctivitis vernalis

Deze gecombineerde ontsteking van het hoornvlies en het bindvlies is hoogstwaarschijnlijk allergisch van oorsprong en treedt meestal in het voorjaar op. In de herfst en winter verdwijnen de symptomen. Het treft meestal mannelijke kinderen en adolescenten tussen de vijf en twintig jaar die eczeem, astma of seizoensallergie hebben.

Andere vormen van conjunctivitis

Naast allergische triggers zijn er nog andere mogelijke oorzaken van niet-infectieuze conjunctivitis:

Zo zit er vaak irritatie van de ogen door chemische, fysische, thermische prikkels of straling achter, zoals een chemische verbranding of verbranding van de ogen, make-up, stof, rook, wind, tocht, wind, kou, UV-licht (zon , solarium) en lassen. Te lang gedragen of beschadigde contactlenzen, maar ook oogbelasting (bijvoorbeeld geconcentreerd dichtbij werken of gebrek aan slaap) kunnen het bindvlies dermate irriteren dat het ontstoken raakt.

uitgebreid schermwerk (met onregelmatig knipperen).
hormonale of metabolische stoornissen, b.v. tijdens de zwangerschap, oestrogeentherapie (zoals tijdens de menopauze), diabetes mellitus of schildklieraandoeningen
bepaalde oogziekten zoals een disfunctie van de klieren van Meibom (talgklieren in het ooglid), aandoeningen van de traanklieren of ectropion (naar buiten draaien van het ooglid)
bepaalde andere ziekten zoals het syndroom van Sjögren, reumatoïde artritis, acne, rosacea
Medicijnen zoals acetylsalicylzuur (ASA), bètablokkers of hormonale anticonceptiva die de ovulatie onderdrukken (ovulatieremmers)

Aangrenzende pathologische processen zoals een kwaadaardige tumor van de klieren van Meibom (Meibomkliercarcinoom) kunnen ook leiden tot conjunctivitis.

Is conjunctivitis besmettelijk?

Virale of bacteriële conjunctivitis is zeer besmettelijk. Met de volgende tips kunt u de kans op infectie verkleinen:

Handen wassen: Regelmatig en goed handen wassen en ontsmetten van de handen zal het aantal ziektekiemen op uw vingers verminderen.
Je eigen handdoek: Gebruik je eigen handdoek of nog beter wegwerphanddoeken die je na gebruik direct weggooit. Dit beschermt andere leden van het huishouden tegen conjunctivitis.
Geen handen schudden: Zelfs als het onaardig lijkt, schud geen handen als u conjunctivitis heeft. Ook al vermijd je het – onbewust pak je vaak je ogen, waardoor een ziektekiemoverdracht via de handen snel kan gebeuren.
Deel geen oogdruppels: Als u oogdruppels gebruikt (welke oogdruppels dan ook), deel deze dan niet met andere mensen.

Conjunctivitis: onderzoek en diagnose

Daarna volgen oogonderzoeken: Met behulp van een spleetlamponderzoek kan de arts het voorste deel van het oog onderzoeken op tekenen van conjunctivitis (mogelijk met betrokkenheid van het hoornvlies = keratoconjunctivitis).

Door de oogleden voorzichtig te vouwen, kunnen ontstekingen zichtbaar worden – dit laat typische vlekken achter aan de binnenkant van de oogleden. Ook kleine vreemde voorwerpen die in het oog aanwezig kunnen zijn, kunnen vaak op deze manier ontdekt worden. Voor patiënten is dit onderzoek zelden echt onaangenaam.

Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak kunnen verdere onderzoeken nodig zijn om opheldering te verkrijgen. Als er bijvoorbeeld een vermoeden bestaat van bevochtigingsstoornissen, kan de Schirmer-test helpen. De traanafscheiding wordt bepaald met een strookje filterpapier in de conjunctivale zak.

Een uitstrijkje van het bindvlies kan aantonen of en – zo ja – welke ziekteverwekkers de oorzaak zijn van een infectieuze conjunctivitis.

Conjunctivitis: beloop en prognose

Infectieuze conjunctivitis geneest meestal zonder gevolgen – en vaak is er geen medicatie nodig. Bij sommige infecties – vooral die met bepaalde bacteriën – kan de ontsteking echter lang aanhouden (mogelijk chronisch worden) of complicaties veroorzaken als deze niet wordt behandeld.

Chlamydiale conjunctivitis kan zich bijvoorbeeld ontwikkelen als een zogenaamd trachoom, vooral onder slechte hygiënische omstandigheden, en kan vervolgens leiden tot progressieve littekenvorming op het bindvlies. Dit kan het gezichtsvermogen beperken tot blindheid! In feite is trachoom wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van verworven blindheid.

In het geval van gonokokkenconjunctivitis is een vroege behandeling ook erg belangrijk. Anders bestaat het risico op slechtziendheid en zelfs blindheid als het hoornvlies erbij betrokken is.

In het geval van niet-infectieuze conjunctivitis hangt de prognose grotendeels af van de vraag of en hoe goed de trigger kan worden geëlimineerd of vermeden (bijvoorbeeld in het geval van allergische of vreemd lichaam-gerelateerde conjunctivitis). Bij conjunctivitis als gevolg van letsel (zoals brandwonden of chemische brandwonden) speelt ook de ernst van de oogbeschadiging een rol.