Het corpus mamillare is een structuur in het diencephalon en vormt een onderdeel van de limbisch systeem Het is ook de oorsprong van de tractus mamillothalamicus en de tractus mamillotegmentalis. Schade aan het corpus mamillare kan leiden naar geheugen waardevermindering.
Wat is het corpus mamillare?
Gelegen in het diencephalon, maakt het corpus mamillare deel uit van de hypothalamus. Het staat ook bekend als de tepel lichaam vanwege zijn vorm, en bevindt zich tussen de twee cerebrale crura cerebri. Deze behoren tot de middenhersenen (mesencephalon) en worden daar in het voorste gebied aangetroffen. Vanwege zijn anatomische verbindingen en functies behoort het corpus mamillare tot de limbisch systeem In zijn geheel is het limbisch systeem is primair verantwoordelijk voor emoties en geheugen processen, maar de algemene taken zijn erg complex. Naast het corpus mamillare omvat het de cingulate gyrus, de hippocampus, de parahippocampale gyrus, de amygdala, het septum pellucidum, delen van de thalamus, en de fornix. Het corpus mamillare is slechts één keer aanwezig in de hersenen van de meeste dieren, maar bij mensen en andere primaten de tepel is in paren aanwezig.
Anatomie en structuur
Het corpus mamillare is rond van vorm. Binnenin zijn twee kernen samengesteld uit een dichte massa of zenuwcel lichamen. Anatomie maakt onderscheid tussen de laterale nucleus mamillaris lateralis en de nucleus mamillaris medialis, die naar het midden is gericht. Deze kernen spelen een belangrijke rol bij het verwerken van informatie in het corpus mamillare. Het corpus mamillare is verbonden met het subiculum. Het subiculum is de kruising van de hippocampus naar de parahippocampale gyrus. Het grenst aan de ammoniakhoorn (cornu ammonis) en maakt deel uit van de hippocampus Van het subiculum reizen zenuwbanen onder meer naar de fornix, die ze doorkruisen om te eindigen bij het corpus mamillare. Andere zenuwvezels beginnen in de twee kernen van het corpus mamillare en lopen naar twee structuren. Een van die zenuwbanen is de tractus mamillothalamicus, die het corpus mamillare verbindt met de voorste kernen van de thalamus Deze voorste kernen zijn de thalamische nucleus anteroventralis, de nucleus anteromedialis en de nucleus anterodorsalis. Een andere zenuwbaan die begint bij het corpus mamillare is de tractus mamillotegmentalis. Het biedt een directe verbinding met de middenhersenenkap (tegmentum mesencephali).
Functie en taken
Het corpus mamillare vertegenwoordigt een structuur van het limbisch systeem. Fylogenetisch vertegenwoordigt het limbisch systeem een relatief oud deel van de hersenen en houdt zich bezig met emoties en geheugen processen. Onderzoekers blijven vandaag nieuwe functies en verbindingen ontdekken binnen het limbisch systeem. Het corpus mamillare lijkt echter vooral deel te nemen aan processen waarbij het geheugen betrokken is. De tractus mamillothalamicus, die het corpus mamillare verbindt met de drie voorste kernen van de thalamus, maakt deel uit van het neuronencircuit van Papez. James Papez concludeerde in 1937 dat een netwerk van anatomische structuren en zenuwbanen in de hersenen is verantwoordelijk voor het verwerken van emoties. Papez ging ervan uit dat het neuronale circuit dat hij ontdekte, de ontwikkeling van emoties in het centrale veroorzaakte zenuwstelsel Later bleek deze veronderstelling echter een vergissing te zijn. Tegenwoordig is bekend dat de activiteit van het corpus mamillare voornamelijk correleert met geheugenprocessen. In de Papez-cirkel is het corpus mamillare via de fornix verbonden met de hippocampus. De laatste heeft ook een verbinding met de entorinale cortex aan de andere kant. Deze verbindende zenuwbaan is de tractus perforans. De tractus mamillothalamicus verbindt het corpus mamillare in het Papez-neuronencircuit met de thalamus. Vervolgens reizen zenuwvezels naar de cingulaire gyrus en verder naar de entorinale cortex. De laatste bevindt zich in de parahippocampale gyrus en speelt daarin een belangrijke rol Alzheimer-dementie.
Ziekten
In het neuronencircuit van Papez neemt het corpus mamillare deel aan geheugenprocessen. Schade aan het moederlichaam zelf of aan structuren die ook tot het Papez-circuit behoren, wordt daarom meestal geassocieerd met geheugenstoornissen. Een bekend voorbeeld is Alzheimer-dementie Dit is een neurodegeneratieve ziekte, waarvan het merendeel op hoge leeftijd begint. De ziekte wordt gekenmerkt door het verlies van zenuwcellen, dat voortschrijdt en een verscheidenheid aan symptomen veroorzaakt. De eerste tekenen zijn onder meer herinneringsproblemen, die aanvankelijk meestal alleen het kortetermijngeheugen aantasten. De exacte ontwikkelingsprocessen van Alzheimer-dementie zijn nog onbekend, dus causale behandeling is momenteel niet mogelijk. Verschillende therapieën zijn bedoeld om de progressie van de ziekte te vertragen en zich op verschillende symptomen te concentreren. Het corpus mamillare kan ook worden aangetast door misvormingen, verwondingen, tumoren, bloeding en ontsteking In dit geval is geheugenstoornis ook mogelijk. Schade aan de tractus mamillothalamicus wordt in verband gebracht met zowel kortetermijngeheugenstoornissen als langetermijngeheugenstoornissen. In het geval van langetermijngeheugen lijdt met name het vermogen om nieuwe herinneringen te verschuiven van kortetermijngeheugen naar langetermijngeheugen. De omvang van de bijzondere waardevermindering is zeer individueel. Een mogelijk fysiek gevolg van ondervoeding is de encefalopathie van Wernicke, die in de geneeskunde ook bekend staat als het Wernicke-Korsakow-syndroom. De ziekte is gebaseerd op een tekort aan vitamine B1 (thiamine) en kan het corpus mamillare, het corpus geniculatum, de kernen van de thalamus en andere hersenstructuren aantasten. De encefalopathie van Wernicke komt vaak voor als gevolg van alcohol misbruik. Eetstoornissen zoals boulimia, zuivering-type anorexia en braken bij andere psychische stoornissen kan ook leiden naar vitamine B1-deficiëntie en dus het Wernicke-Korsakow-syndroom. Getroffen personen zijn vaak gedesoriënteerd en lijden aan bewustzijnsstoornissen. Aandoeningen van de oogspieren en wankel lopen met brede benen (gangataxie) vormen andere kernsymptomen.
