Kort overzicht
- Oorzaken en risicofactoren: Meestal geboorteletsel, snelle bevalling, groot kind, interventies tijdens de bevalling, b.v. gebruik van pincet of zuignap (vacuümextractie), onvoldoende perineale bescherming, zeer stevig weefsel
- Symptomen: pijn, bloeding, zwelling, mogelijk blauwe plekken (hematoom).
- Diagnose: Zichtbaar letsel, onderzoek van diepere weefselletsels met behulp van een vaginaal speculum (speculum)
- Behandeling: Afhankelijk van de mate (graad) van de perineale scheur, bij oppervlakkig huidletsel koeling, eventueel pijnstillers, bij diepere verwondingen chirurgische behandeling door middel van hechting.
- Prognose: Goed als de juiste zorg wordt gegeven. Verhoogd risico op fecale incontinentie als de anale sluitspier gewond raakt. Zelden complicaties door infectie.
- Preventie: Perineale massages vóór de bevalling en vochtige kompressen in het perineale gebied tijdens de bevalling verminderen het risico op ernstige perineale tranen.
Wat is een perineale traan?
Het perineum bevindt zich tussen de vaginale ingang en de anus. Tijdens de bevalling worden de huid en spieren in dit gebied zwaar belast. Vooral wanneer het hoofdje van de baby tijdens de uitdrijvingsfase door het geboortekanaal gaat, is de rek zeer sterk.
Wat zijn de graden?
Een perineale scheur is onderverdeeld in verschillende graden van ernst:
- Perineale scheur graad 1: De huid op het perineum is slechts oppervlakkig gescheurd. Het spierstelsel wordt niet beïnvloed.
- Perineale scheur graad 2: Het letsel tast de huid en spieren aan, de sluitspier is nog intact.
- Perineale scheur graad 3: De sluitspier is gedeeltelijk of volledig gescheurd.
- Perineale traan graad 4: De sluitspier en het darmslijmvlies van het rectum, mogelijk ook de vagina, zijn gewond.
Perineale traan
Soms vergroot de arts specifiek de bekkenuitgang door een episiotomie uit te voeren. Als deze incisie niet groot genoeg is, kunnen er soms ook perineale tranen ontstaan tijdens de bevalling.
De richting waarin de arts de episiotomie uitvoert, speelt ook een rol bij het risico op een perineale scheur. Als de incisie verticaal in het midden van het perineum richting de anus (mediaal) wordt gemaakt, neemt het risico op een perineale scheur toe.
Een laterale incisie (mediolateraal), zoals vóór een verloskundige procedure zoals het gebruik van een pincet of een vacuümbeker, vermindert daarentegen het risico op perineale scheuring.
Hoe gebeurt een episiotomie?
Of er al dan niet een episiotomie zal plaatsvinden tijdens de bevalling, kan in het algemeen niet worden voorspeld.
Het risico is echter groter als de volgende factoren aanwezig zijn:
- Groot kind (verwacht geboortegewicht > 4000 g, hoofdomtrek van het kind > 35 cm).
- Zeer snelle geboorte of te snelle passage van het hoofd.
- Onvoldoende perineale bescherming door verloskundige of verloskundige
- Bij operatieve vaginale bevalling, d.w.z. bij gebruik van mechanische hulpmiddelen (tang of vacuümverlossing)
- Bij zeer stevig bindweefsel
Symptomen
Een perineale scheur is merkbaar door pijn en bloeding, soms ontstaat er een blauwe plek op de gewonde plek.
Veel vrouwen merken de klachten vaak zelf niet op vanwege de epidurale anesthesie (PDA) of een verminderde gevoeligheid voor pijn na het geboortetrauma. In dit geval is nauwkeurig onderzoek door de verloskundige of gynaecoloog noodzakelijk.
Onderzoeken en diagnose
Direct na de bevalling onderzoekt de gynaecoloog de vagina en het perineum van de moeder zeer zorgvuldig. Als er sprake is van een perineale scheur, zal hij of zij de locatie en omvang, dat wil zeggen de mate van letsel, nauwkeurig beoordelen. Onder meer de volgende vragen moeten beantwoord worden:
- Wat is de locatie van de scheur?
- Is alleen de huid gescheurd?
- Is de perineale musculatuur ook gewond?
- Is de sluitspier aangetast?
- In welke mate is de darm betrokken bij de perineale scheur?
Behandeling
Kleine scheurtjes in de huid genezen vanzelf en vereisen geen hechtingen. De behandeling van perineale tranen van de eerste en tweede graad is meestal ongecompliceerd.
Vrouwen die tijdens de bevalling een peridurale anesthesie hebben gekregen, hebben geen aanvullende pijnmedicatie nodig. Afhankelijk van de omvang van het letsel zijn pijn, zwelling, een beklemmend gevoel en ongemak tijdens het zitten mogelijk.
Totdat de perineale scheur geneest, is de stoelgang vaak ongemakkelijk. Soms brandt de wond tijdens het urineren. Om dergelijk ongemak te verlichten, schrijft de arts vaak een medicijn voor dat de ontlasting verzacht (een laxeermiddel genoemd).
Bij ernstigere verwondingen, zoals een perineale scheur van de derde of vierde graad, wordt aanbevolen om gedurende een periode van twee weken laxeermiddelen te gebruiken.
Daarnaast is het nuttig om de perineale scheur na elk toiletbezoek af te spoelen met lauw water. Zitbaden en wondzalven zijn niet nodig om een perineale scheur te behandelen en versnellen de genezing niet.
Koelkompressen helpen zwelling en pijn te verlichten. Indien nodig worden pijnstillers gebruikt.
Perineale tranen van de derde en vierde graad vereisen altijd behandeling. Het belangrijkste hier is om de perineale spieren en de sluitspier van de darm te herstellen door te hechten.
Bij een uitgesproken en gecompliceerde perineumscheur is soms behandeling onder algemene verdoving noodzakelijk. Na een chirurgische behandeling van de spieren en de darm hecht de arts het perineum in laagjes.
Prognose en verloop
De prognose voor een perineale scheur hangt af van de ernst, maar is meestal goed. Gemiddeld duurt de genezing van een perineale scheur ongeveer tien dagen. Complicaties zoals ontsteking of infectie van de wond zijn zeer zeldzaam.
Zowel perineale incisies als tranen laten een litteken achter als gevolg van het letsel. Bij oppervlakkige verwondingen is het litteken meestal klein en zacht; bij een ernstige perineale scheur voelt het litteken soms verhard aan, als een knobbel.
In sommige gevallen veroorzaakt de littekenvorming pijn tijdens geslachtsgemeenschap. Als de perineale scheur de sluitspier beschadigt, bestaat er een risico dat de lucht of de ontlasting niet op betrouwbare wijze wordt gestopt.
Fysiotherapie met gerichte bekkenbodemtraining helpt meestal om de functie van de sluitspier te verbeteren. Als de fecale incontinentie aanhoudt, kan een chirurgische behandeling een optie zijn.
Eenvoudige maatregelen kunnen een positief effect hebben op het genezingsproces van een perineale scheur:
- Vermijd zwaar persen tijdens de stoelgang.
- Geef de voorkeur aan voeding die een zachte ontlasting bevordert (zacht voedsel, voldoende drinken).
- Onthoud indien mogelijk zich van darmonderzoek, klysma's en zetpillen.
- Als u een perineale scheur heeft, zorg er dan voor dat u er goed voor zorgt door het genitale gebied na elk toiletbezoek met water te spoelen.
- Draag comfortabel ondergoed en kleding.
Wanneer is seks mogelijk na de bevalling?
De vraag wanneer seks weer mogelijk is na de bevalling en een perineumscheur kan niet op algemene wijze worden beantwoord. Kortom, de geboortewonden zouden genezen moeten zijn en de postpartumstroom zou moeten zijn opgedroogd – dit is meestal ongeveer vier weken na de geboorte het geval.
Bij perineumscheuren van de derde of vierde graad is het verstandig om de gynaecoloog om advies te vragen over wanneer de genezing voldoende voltooid is om geslachtsgemeenschap zonder problemen mogelijk te maken.
Bij veel vrouwen spelen ook psychologische gevoelens over seksualiteit een belangrijke rol. Het is dus mogelijk dat het verlangen naar seks niet ontstaat, ook al is het lichaam al goed hersteld van de geboorte.
Het varieert van persoon tot persoon en duurt soms maar een paar weken, maar soms ook maanden, voordat het seksuele verlangen terugkeert na de bevalling.
Voorkom perineale scheuring
Of er tijdens de bevalling een perineumscheur ontstaat, hangt van veel verschillende factoren af – en deze kunnen doorgaans niet worden voorkomen. Er bestaat daarom geen specifieke maatregel die een episiotomie op betrouwbare wijze kan voorkomen.
Studies hebben echter aangetoond dat het aanbrengen van warme, vochtige kompressen op het perineum tijdens de geboorte en voorbereidende perineale massages het risico op perineale tranen van de derde en vierde graad verminderden.
