Wollige vingerhoedskruid is een plant die de meeste mensen het eerst opmerken als sierplant in tuinen. Het is echter ook een medicinale plant, maar voorzichtigheid is geboden omdat het giftig is en alleen mag worden gebruikt in kant-en-klare preparaten op recept of als homeopathisch geneesmiddel.
Voorkomen en teelt van het wollige vingerhoedskruid
Vingerhoedskruid is een opvallende plant met zijn gelige en trompetvormige bloemen. Het is inheems in Hongarije en andere Zuidoost-Europese landen. Het wollige vingerhoedskruid is een opzichtige plant met zijn gelige en trompetvormige bloemen. Het is inheems in Hongarije en andere Zuidoost-Europese landen en groeit in open plekken, kaalkap en bosranden. Daarom geeft het de voorkeur aan schaduwrijke plaatsen, die niet te warm zijn en kalkrijke, maar ietwat zure bodems hebben. Het nestelt zich graag in bergachtige landschappen. Het tweejaarlijkse wollige vingerhoedskruid vormt in het eerste groeijaar bladrozetten, waarvan de bladeren puntig ovaal zijn. Kenmerkend voor vingerhoedskruidplanten zijn de slanke stengels, tot twee meter hoog, die in het tweede jaar uit de penwortel ontspruiten. De bladeren zijn klein en afwisselend. De geelachtig lichtbruine bloemen hangen aan de zijkant van de stengel. De plant ziet eruit als een kaars, de bloemen hebben de vorm van een vingerhoedskruid, wat leidde tot de naamgeving. Dat de bloemen altijd naar één kant hangen, komt doordat ze groeien naar de zonnige kant. De bloemen voelen wollig aan, wat heeft geleid tot de naamtoevoeging “wollig”. Op zonnige locaties staan de bloemen altijd naar het zuiden gericht en vormen ze een soort kompas. Vingerhoedskruid behoort tot de weegbree-familie (Plantaginaceae). Ook bekend is de oude voorouderlijke naam bruinwortelfamilie (Scropholariaceae). De lokale namen zijn houten bel, houten klokken, houten campion, onze-liefde-vrouw-handschoen en wateraardbei. De Engelse naam dead men timbles duidt op het dodelijke effect van wollige vingerhoedskruid: dodelijke vingerhoedskruid.
Effect en toepassing
De botanische namen zijn Digitalis lanata, Digitalis lutea en Digitalis purpurea. De naam ingrediënt “digitalis” is bij veel mensen bekend hart- medicijnen. Digitalis glycosiden, hart- glycosiden activeren, digitoxine, acetylcholinegalluszuur, choline, gitaloxigenine, inositol, slijm en saponinen fungeren als ingrediënten. Omdat het een giftige medicinale plant is, wordt wollig vingerhoedskruid alleen gebruikt vanwege zijn cardiotonische eigenschappen. Voor de andere genezende effecten van de tweejarige plant, die zeker niet onomstreden zijn, zijn er alternatieven die veel minder gevaarlijk zijn in het gebruik omdat ze niet giftig zijn. De conventionele geneeskunde gebruikt vingerhoedskruidpreparaten in de bekende digitalispreparaten. In zijn natuurlijke, onbewerkte plantcomponenten en als thee-, tinctuur- en kruidenmengsel wordt wollig vingerhoedskruid niet gebruikt omdat het onder alle omstandigheden een toxisch effect registreert. Echter op het gebied van hart- ziekte en als onderdeel van digitalis-preparaten zijn vingerhoedskruidplanten zeer veelzijdig. Ze hebben "positieve inotorp" (hartversterking), negatief chronotroop (vertraagd hartslag) en negatieve domotrope (vertraagde geleiding van excitatie van het hart) effecten. Deze drievoudige combinatie van effecten maakt wollig vingerhoedskruid een geschikt uitgangsmateriaal voor digitalispreparaten die effectief behandelen hartfalen Om dit optimale therapeutische resultaat te bereiken, zijn alle drie de werkingsmechanismen nodig. Digitalis drugs moeten zeer zorgvuldig worden afgesteld met hun administratie, omdat de drievoudige werking het gemakkelijk maakt om een overdosis te nemen, wat onder dramatische omstandigheden fataal kan zijn. Deze voorzichtigheid is nodig omdat de actieve ingrediënten van digitalis zich door het hele organisme ophopen. Daarom moeten de arts en de patiënt de dosering met regelmatige tussenpozen herzien om te bepalen of deze moet worden verlaagd of verhoogd. De patiënt moet de voorschriften nauwkeurig volgen en niet te veel, maar ook niet te weinig innemen om optimale therapeutische resultaten te bereiken. Homeopathie gebruikt vingerhoedskruid onder de wetenschappelijke naam digitalis om te behandelen hartfalen De potenties zijn D3 tot D6. In deze verdunning is het actieve ingrediënt van digitalis niet langer giftig en kan het veilig worden ingenomen. Het homeopathische geneesmiddel digitalis wordt ook gebruikt voor kortademigheid, waterzucht, hoofdpijn, migraine, uitputting, slaapstoornissen en prostaat De typische symptomen van digitalispatiënten zijn angst voor verstikking en angstgevoelens bij het in slaap vallen en wakker worden. De natuur biedt een aantal andere planten die soortgelijke effecten als vingerhoedskruid registreren; ze worden digitalis-achtige planten genoemd. Deze omvatten monocarp, oleander, zee ui, Salomo's zegel, Kerstroos en Lelietje van dalen (let op: ook zeer giftig). Ze geven de actieve ingrediënten digitalisglycosiden en digitaloïden vrij.
Gezondheidsbelang, behandeling en preventie.
Alle soorten vingerhoedskruidplanten zijn giftig, dus contactallergieën zoals uitslag kunnen bij contact optreden. Misselijkheid en hoofdpijn zijn evengoed mogelijk. Het wollige vingerhoedskruid en alle andere vingerhoedskruidplanten zijn beschermd en mogen niet worden verzameld. Vanwege het extreem toxische effect wordt zelfmedicatie niet aanbevolen. Zelfs bij digitalispreparaten op recept treden vaak vergiftigingsverschijnselen op omdat de therapeutische breedte ondanks het drievoudige effect erg klein is. Therapeutische breedte verwijst naar het doseringsniveau en niet naar het werkingsmechanisme, dus deze twee termen mogen in geen geval door medische leken worden verward, aangezien deze verwarring desastreuze gevolgen kan hebben. Bij een overdosis werken de eigen digitalisglycosiden van de plant als oorzaak hoofdpijn, misselijkheid, braken, visuele stoornissen, geel zicht, oorsuizen en spijsverteringsstoornissen. Overdosering van digitalis-preparaten leidt tot hartritmestoornissen, vertraagd hartslag, pijn in de buik, misselijkheid, braken, blauwe lippen, kortademigheid, en hartstilstand Onderdosering heeft ook levensbedreigende effecten. Omdat digitalis drugs worden verondersteld de hartactiviteit te reguleren, het niet innemen van het medicijn zoals voorgeschreven zal het effect hebben van het vertragen van de hartslag Het hart werkt niet meer naar behoren en hartdood kan het gevolg zijn van deze onderdosering. De eerste hulp maatregelen voor accidentele inname van planten of overdosering van digitalis-tabletten zijn dezelfde: die van de patiënt maag moet onmiddellijk worden verwijderd van gifstoffen, idealiter in het ziekenhuis door maagpompen. Noodgeval maatregelen thuis vóór de komst van de spoedarts kan bestaan uit aanwezige personen die proberen de patiënt te laten braken. Ze moeten er dan alles aan doen om de vergiftigde persoon wakker te houden door hem of haar te verplaatsen. Administratie van medicinale houtskool of sterk koffie kan ook verlichting bieden.
