Tonometrie is een diagnostische meetprocedure in de oogheelkunde (oog zorg Er wordt speciale apparatuur gebruikt om de intraoculaire druk te bepalen. Een verhoging van deze waarde kan wijzen op de aanwezigheid van glaucomaof glaucoom.
Wat is tonometrie?
Tonometrie is een diagnostische meetprocedure in de oogheelkunde (oog zorg Intraoculaire druk wordt beschouwd als een belangrijk diagnostisch kenmerk van glaucoma in de oogheelkunde. Intraoculaire druk wordt veroorzaakt door het kamerwater, dat het hoornvlies van voedingsstoffen voorziet. Het kamerwater stroomt in de voorste oogkamer en komt van daaruit in de bloedbaan. De instroom en uitstroom van kamerwater worden in evenwicht gehouden in een gezond oog. Als er een onbalans is, neemt de intraoculaire druk toe. Bij gezonde volwassenen ligt de waarde van de intraoculaire druk tussen 10 en 21 mmHg (millimeter kwik kolom). Deze waarden fluctueren echter afhankelijk van het tijdstip, de leeftijd en de lichaamshouding van de patiënt. Om echt zinvolle waarden te verkrijgen, wordt de intraoculaire druk op verschillende tijdstippen gemeten. De resultaten worden samengevat in een dagelijks profiel. Tonometrie is een belangrijk hulpmiddel om te detecteren glaucoma na verloop van tijd, omdat deze ziekte zich verraderlijk ontwikkelt en er geen veroorzaakt pijn in de vroege stadia. De diagnostische procedure wordt ook gebruikt om de voortgang van glaucoom te volgen. De hoge drukwaarden beschadigen de optische zenuw en in het ergste geval leiden naar blindheid van de patiënt. Verliezen in het gezichtsveld behoren tot de typische symptomen van glaucoom, zoals een grijze vlek die in het gezichtsveld verschuift. Of een vernauwing van het gezichtsveld van buiten naar binnen. Diabetici en mensen met leeftijdsgebonden maculaire degeneratie behoren tot de risicogroepen voor deze ziekte, evenals mensen met ernstige bijziendheid en verziendheid. Oogartsen adviseren daarom tweejaarlijkse tonometrie vanaf de leeftijd van 40 jaar. Als er sprake is van een familiegeschiedenis van glaucoom, wordt een jaarlijkse controle aanbevolen.
Functie, effect en doelen
Er zijn verschillende meetmethoden beschikbaar voor tonometrie, maar niet allemaal met betrouwbare resultaten. De meest gebruikte is de Goldmann applanatie-tonometer. Het onderzoek verloopt terwijl de patiënt ligt of zit. Plaatselijke verdoving van het hoornvlies is nodig voor het onderzoek, dat wordt uitgevoerd door middel van oogdruppels Vervolgens wordt het hoornvlies voorzichtig aangedrukt met een klein, cilindrisch meetinstrument, de tonometer. De aldus uitgeoefende druk wordt gemeten in mmHg en geeft de huidige intraoculaire drukwaarde. Hoe meer kracht het oogarts de tonometer moet indrukken, hoe hoger de intraoculaire druk. Het voordeel van de Goldmann tonometer is dat deze bevestigd kan worden aan de spleetlamp, de oogarts's onderzoeksmicroscoop. Contactloze tonometrie vereist geen hoornvliescontact. Anesthesiedruppels zijn niet nodig. Hier wordt het hoornvlies ingedrukt door middel van een luchtpuls. Vervolgens wordt de vervorming van het hoornvlies gemeten. Deze methode wordt echter zelden gebruikt omdat de gemeten waarden niet nauwkeurig genoeg zijn. Dit geldt ook voor afdruktonometrie, een oudere methode waarbij een metalen pin wordt gebruikt voor metingen. Hier, anesthesie is opnieuw vereist. Een speld wordt dan in het hoornvlies en de dokter verzonken maatregelen hoe diep de pin het hoornvlies inspringt. Een relatieve nieuwigheid in de oogheelkunde is Dynamic Contour Tonometry. Dit levert de oogarts met een zeer nauwkeurig meetinstrument. Net als bij een ECG is het mogelijk om pulscurves weer te geven van de oogdruk die wordt veroorzaakt door de hartslag. Een druksensor in de tonometer hoofd kan de intraoculaire druk meten ongeacht de dikte, dunheid, kromming of rechtheid van het hoornvlies. Deze methode wordt vanwege de nauwkeurigheid steeds vaker toegepast. Naast de bestaande onderzoeksmogelijkheden zijn er nog diverse meetmethoden in de proeffase. Een daarvan is de drukgevoelige contactlens. De patiënt wordt verondersteld deze gedurende meerdere uren te dragen, zodat de intraoculaire druk met zijn fluctuaties over langere perioden kan worden gemeten. Artsen hopen dat dit een grote stap voorwaarts zal zijn en dat patiënten het gemakkelijker zullen vinden om een diagnose te stellen. Immers, zodra glaucoom zich heeft ontwikkeld, kan schade aan de optische zenuw dat al heeft plaatsgevonden, is meestal onomkeerbaar. De belangrijkste maatregel is nu het verlagen van de intraoculaire druk. Een hele reeks oogdruppels zijn hiervoor beschikbaar. Of de druk duurzaam kan worden verlaagd, moet regelmatig met de tonometer worden gecontroleerd. Als de druppels geen of onvoldoende effect vertonen, kan een glaucoomoperatie nodig zijn om de uitstroom van kamerwater te verbeteren.
Risico's, bijwerkingen en gevaren
De risico's van tonometrie zijn laag en complicaties zijn zeldzaam. Alleen Goldmann-applanatietonometrie brengt een risico op letsel met zich mee, zij het een klein risico. Daarom wordt aanbevolen dat patiënten op zoek gaan naar een oogarts met de juiste ervaring in deze diagnostische procedure. Omdat de tonometer direct op het hoornvlies wordt geplaatst, is ook kiemoverdracht denkbaar. Een zorgvuldige desinfectie moet dit echter voorkomen. Hoewel tonometrie de voorkeursmethode is voor de diagnose van glaucoom, maakt het geen deel uit van de screeningscatalogus. Daarom worden de kosten niet overgenomen door de gerechtelijke volksgezondheid verzekeringsmaatschappijen. De tonometrie behoort tot de prestaties van IGeL. De patiënt moet ongeveer 20 euro betalen. Het is anders, als er sprake is van urgente verdachte feiten, of een verhoogd risico voor staar bestaan. Dan de volksgezondheid verzekeringsmaatschappijen dekken ook de kosten van tonometrie. Zodra glaucoom is gediagnosticeerd, vergoeden de verzekeringsmaatschappijen alle verdere behandelingskosten. Applanatietonometrie kan en mag alleen als verdovingsmiddel door oogartsen worden uitgevoerd oogdruppels moet worden toegediend. Bij contactloze tonometrie is dit daarentegen niet nodig. Om deze reden bieden optometristen deze onderzoeksprocedure nu steeds vaker aan. Maar ook hier geldt het volgende: er worden geen kosten gedekt door de volksgezondheid verzekeringsfondsen.
