Somatisch ervaren is een vorm van traumatherapie gericht op het verminderen van fysieke reacties op een bedreigende gebeurtenis. De oorsprong van de methode ligt in gedragsobservaties van wilde dieren, waarvan de stimulus-responscyclus vergelijkbaar is met die van mensen. Somatisch ervaren is een procedure met een laag risico, maar kan in sommige omstandigheden tot hertraumatisering leiden.
Wat is somatisch ervaren?
Somatic Experiencing is een op het lichaam gebaseerd model voor het behandelen en integreren van traumatische gebeurtenissen, ontwikkeld door psycholoog en biofysicus Dr. Peter Levine in de Verenigde Staten. Volgens het model hebben trauma's zoals ongevallen, geweld, bedreigingen, natuurrampen, oorlog of het verlies van een naast persoon ernstige fysieke en psychologische gevolgen. Somatic Experiencing gaat uit van een stimulus-responscyclus bij mensen, zoals die ook in het dierenrijk voorkomt. In het wild levende dieren bevinden zich vaak in acuut levensbedreigende situaties, maar ontwikkelen daardoor geen blijvend trauma. Dit komt door hun vermogen om de spanning dat gebeurt in de strijd om te overleven door aan te vallen, te vluchten of dood te spelen. Sinds de mens hersenen kunnen trauma's niet volledig of pas na een lange vertraging verwerken, ze blijven effect hebben in de hersenen en zenuwstelsel Daar veroorzaken ze symptomen zoals Depressie, ongerustheid, paniekaanvallen, pijn, uitputting, concentratie problemen of immuundeficiënties. Het organisme worstelt nog steeds met de dreiging wanneer deze allang voorbij is. Meest therapie methoden houden geen rekening met deze processen bij de behandeling van trauma. Vanuit het perspectief van somatisch ervaren is dit echter noodzakelijk omdat anders getroffen individuen blijven reageren en beslissingen nemen vanuit het perspectief van het trauma.
Functie, effect en doelen
Tijdens een traumatische gebeurtenis wordt het menselijk organisme voornamelijk beheerst door de hersenen stam. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor functies die essentieel zijn om te overleven, zoals bloed druk, reflexen en ademhaling De menselijke reactiemodus in een traumasituatie is dus niet beïnvloedbaar door intellect of willekeur, maar volgt een vast patroon. Als dit patroon niet volledig wordt gevolgd, ontstaat er een trauma-gevolgstoornis. Het patroon bestaat uit drie verschillende reacties: vechten, vluchten en dood spelen. Deze mechanismen zijn ongecontroleerd. Als zich bijvoorbeeld in het dagelijkse beroepsleven een conflictsituatie voordoet, is de strijd herkenbaar als bereidheid tot verbale of wellicht ook fysieke agressie. Het vluchtinstinct treedt op wanneer de getroffen persoon het toneel zo snel mogelijk wil verlaten, en doodheid manifesteert zich in een toestand van fysieke en mentale verlamming, een onvermogen om op de situatie te reageren. Dit is een voorbeeld van een trauma van zeer geringe omvang. Dezelfde reacties treden echter op bij een oorlog of bij een ernstig verkeersongeval. Volgens Peter Levine, de ontwikkelaar van Somatic Experiencing, zit trauma in de zenuwstelsel Hij beschrijft het als de reactie van het lichaam op een levensbedreigende situatie die de flexibiliteit van de zenuwstelsel Somatic Experiencing is gebaseerd op een re-enactment van het patroon van vechten, vluchten en spelen therapie om herstel van de hersenen en het zenuwstelsel mogelijk te maken. Gedurende therapie, kunnen deze elementen afzonderlijk of samen terugkeren. De behandeling verloopt sterk resource-gericht. Door ondersteunende middelen te bevorderen, wordt het trauma gestabiliseerd en wordt de pathologische energie die in het zenuwstelsel is gebonden, verminderd. Tijdens de therapie moet erop worden gelet dat een nauwkeurige dosering wordt gegarandeerd spanning Overmatige of onvoldoende eisen leiden tot een te sterk of te zwak resultaat, wat in het ergste geval kan leiden tot re-traumatisering. De therapie bestaat voornamelijk uit gesprekken. Taal dient als medium om perceptuele processen van de hersenen en het zenuwstelsel waar te nemen en uit te drukken. Het doorwerken van het trauma heeft een positief effect op het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor vitale functies zoals hartslag, ademhaling of kliercontrole. Door het zenuwstelsel in evenwicht te brengen, wordt de spiertonus bloed circulatie en klierfunctie. Het doel van de behandeling is om de trauma-energieën in het zenuwstelsel volledig op te lossen. De getroffen persoon moet bepaalde prikkels niet langer als triggers voor pathologische gedragspatronen zien, maar moet zijn reacties en bewustzijn op het heden kunnen richten. Bij succesvolle therapie ontstaat een positief, bevrijd gevoel dat het hele organisme treft.
Risico's, bijwerkingen en gevaren
Het grote voordeel van Somatic Experiencing is de verkorte behandelingsduur. Terwijl psychotherapie duurt soms jaren, Somatic Experiencing is vaak al na een paar sessies voltooid. Zuiver traumatherapie kan niet worden vergeleken met psychotherapie, omdat het zich concentreert op het lichaam in plaats van op de psyche. In de meeste gevallen heeft Somatic Experiencing ook een minder stressvol effect op de getroffenen, aangezien het emotionele niveau grotendeels wordt omzeild. Omdat Somatic Experiencing werkt met de hersenstam, waar het trauma plaatsvindt geheugen zich bevindt, is het niet nodig om een volledig geheugen van het trauma te hebben om de fysieke gevolgen te kunnen oplossen. Het is heel vaak een kwestie van onbewuste processen die plaatsvinden op energetisch niveau. De methode biedt echter geen volledige vervanging voor psychotherapeutische behandeling. Somatisch ervaren brengt het risico van re-traumatisering met zich mee als de therapeut of de getroffene het behandeltraject te intensief maakt. Tijdens de therapie kunnen verminderde professionele prestaties of moeilijkheden in sociale relaties niet worden uitgesloten. Als een behandeling eenmaal is gestart, is het absoluut noodzakelijk dat deze wordt beëindigd, want als deze wordt stopgezet, zullen de gevolgen veel ernstiger zijn dan de oorspronkelijke. Somatisch ervaren is nauwelijks wetenschappelijk onderzocht. De medische gebieden psychologie, fysiologie en neurologie beginnen zich pas op het onderwerp te richten.
