Koppel botten, bekend als de veroorzaker van schistosomiasis (bilharzia) naast andere ziekten, zijn parasitaire zuigende wormen van hetzelfde geslacht die een generatiewisseling ondergaan via een specifieke zoetwaterslak. Na de paring blijft het beduidend dunnere vrouwtje levenslang in een buikplooi van het mannetje die voor dit doel is gevormd. Ziekte wordt niet veroorzaakt door de volwassen wormen, die zich voeden met componenten van de bloed in het veneuze systeem, maar door hun eieren, die de bloedbaan verlaten, organen infecteren en immuunreacties opwekken.
Wat zijn koppels?
Koppelwormen (Schistosoma) behoren tot het geslacht van zuigende wormen, met meer dan 80 bekende soorten. Ze zijn de enige soort afzonderlijk gesekst zuigende wormen. Het veel dunnere vrouwtje blijft in een huid zak van de man voor het leven na de paring. De wormen bevinden zich voornamelijk in het veneuze vaatstelsel van de darm of urinewegen blaas van hun eindgastheren. Ze voeden zich parasitair bloed componenten en bereiken een lengte van maximaal 20 millimeter. Afhankelijk van de soort produceren vrouwtjes 100 tot 3,000 eieren dagelijks, die de bloedbaan verlaten en naar specifieke organen migreren of worden uitgescheiden in urine en ontlasting. Het uitgescheiden eieren ontwikkelen zich tot trilharenlarven die voor verdere ontwikkeling afhankelijk zijn van een specifieke tussengastheer. In de meeste gevallen zijn dit bepaalde soorten ramshoornslakken. De larven ontwikkelen zich in de tussengastheer tot de moedersporocyst, die vervolgens een groot aantal dochtersporocysten vormt. De sporocysten groeien in cercaria met vorkstaart in de darm van de slak. Eens de uitgescheiden cercariae, die drijven vrij in de water, in contact komen met hun laatste gastheer, dringen ze door de huid en ontwikkelen zich tot volwassen wormen. Afhankelijk van de soort kan de uiteindelijke gastheer mensen en andere zoogdieren zijn, maar ook watervogels of krokodillen.
Voorkomen, verspreiding en kenmerken
Schistosoma mansoni en Schistosoma haematobium, als veroorzakers van schistosomiasis (bilharzia), zijn de belangrijkste en bekendste vertegenwoordigers van het paar staartvinnen, waarvan er in totaal vijf voor de mens pathogene soorten zijn. schistosomiasis komt vooral voor in tropisch Afrika en bijna in de hele Nijldal. Schistosoma mansoni is afhankelijk van een bepaalde posthoornslak vanwege zijn afwisseling van generaties, die voornamelijk wordt aangetroffen in stilstaand en langzaam stromend water. Schistosoma haematobium, de tweede soort koppelbot met een hoge menselijke pathogeniteit, vormt ook een hoog risico op infectie voor de populatie in sommige tropische regio's van Afrika. Een bepaalde soort Bulinus-slak dient als tussengastheer. Een ander pathogeen koppelbot, Schistosoma japonicum, komt in sommige regio's van Oost-Azië voor als de veroorzaker van intestinale bilharziasis. In Europa en Noord-Amerika komen alleen soorten die uitsluitend parasiteren bij eendenvogels veel voor. Eventuele cercaria die aanwezig zijn in vervuilde zwemmeren dringen echter ook door de huid van mensen. Hoewel ze vervolgens afsterven, kunnen ze een onaangenaam jeukende baddermatitis veroorzaken. Er is geen direct risico op infectie van persoon tot persoon, aangezien de cercariae-larven die uit de eieren komen absoluut afhankelijk zijn van hun specifieke tussengastheer voor hun verdere ontwikkeling en transformatie. Om deze reden is de wereldwijde verspreiding van individuele soorten schistosomen ook niet gemakkelijk mogelijk.
Ziekten en kwalen
Schistosomiasis wordt voornamelijk veroorzaakt door de eieren van de wormen, waarvan sommige worden uitgescheiden in de urine of ontlasting. Een ander deel blijft aanvankelijk in het lichaam en kan de leverdarm, of andere organen. In zeldzame gevallen is de centrale zenuwstelsel wordt ook beïnvloed. Schistosoma haematobium cercariae migreert bijvoorbeeld aanvankelijk naar de longen, waar ze twee tot tien weken na penetratie van de cercariae door de huid typische symptomen veroorzaken, zoals Katayama. koorts Het manifesteert zich door oedeem, koorts, droog hoesten en andere symptomen. Afhankelijk van het type ziekteverwekker van schistosomiasis, de lever, blaas of de darmen worden voornamelijk aangetast. Terwijl ze door weefsels gaan, veroorzaken de eieren ontstekingsreacties van de immuunsysteem en het initiëren van reparatiemechanismen. Ze leiden tot de vorming van fibreuze granulomen. Dit betekent dat functioneel orgaanweefsel gedeeltelijk wordt vervangen door bindweefsel die niet langer orgaanspecifieke taken kunnen uitvoeren. als organen zoals de lever or milt worden aangetast, vezelachtige structuren worden gevormd en er is een toename van bloed druk in het portaal ader van maximaal 100 procent en ernstige uitbreiding van de milt Het grootste risico om schistosomiasis op te lopen is bij het baden in water dat is verontreinigd met actieve cercaria. Het is ook de enige infectieroute voor het ontwikkelen van schistosomiasis of bilharzia. In veel gevallen zijn de toegangsplaatsen waar de larven door de huid zijn binnengedrongen, zichtbaar. Daar ontstaat vaak een jeukende uitslag, wat erop kan wijzen dat cercaria zijn binnengekomen. De veiligste preventieve maatregel is om het gebruik van water waarvan bekend is dat het met cercaria is besmet, te vermijden om in te baden of zwemmen Als cercaria eenmaal in de huid zijn doorgedrongen, is de verdere ontwikkeling tot volwassen paarwormen nauwelijks meer te stoppen. Pas als de cercaria zich hebben ontwikkeld tot paarwormen die zich in het veneuze vaatstelsel hebben gevestigd, is er medicatie therapie mogelijk. Indien onbehandeld, kan schistosomiasis dat wel leiden te serieus volksgezondheid problemen. Met name de lever, milt, longen, blaasen darmen kunnen blijvende schade oplopen door veranderingen in het fibrotische weefsel, waarvan sommige levensbedreigend kunnen zijn.
