Grijze materie is een belangrijk onderdeel van de centrale zenuwstelsel en bepaalt in belangrijke mate zijn functies. De hersenenDe intelligentieprestaties worden vooral in verband gebracht met de grijze stof. Naast intelligentie controleert het echter alle perceptuele processen en motorische prestaties bij mensen.
Wat is grijze stof?
De centrale zenuwstelsel is samengesteld uit zowel grijze stof als witte stof. In tegenstelling tot witte stof bestaat grijze stof uit de feitelijke cellichamen van zenuwcellen (neuronen) en gliacellen. Witte materie daarentegen bestaat uit zenuwvezels omgeven door membranen, de axonen. Tussen de neuronen en gliacellen bevinden zich nog de neurofilie en de haarvaten. De feitelijke verwerking van de centrale zenuwstelsel vindt plaats in de neuronen. De gliacellen nemen een ondersteunende functie aan. Ze zijn echter niet betrokken bij de overdrachtsprocessen van het zenuwstelsel. Het neurofiel vormt als zogenaamd zenuwvilt de schakel tussen de individuele cellen. Ten slotte zijn de haarvaten verantwoordelijk voor de toevoer van de cellen zuurstof en voedingsstoffen. De naam grijze stof is het resultaat van de grijze kleur van de preparaten van deze gebieden die in formaline zijn bewaard. De grijze stof in levende organismen lijkt echter niet grijs, maar roze. Grijze materie is aanwezig in alle delen van het centrale zenuwstelsel. Dit geldt evenzeer voor de hersenen, spinal cord, en neurale paden. De twee componenten, grijze en witte materie, zijn echter anders gerangschikt in verschillende delen van het zenuwstelsel.
Anatomie en structuur
Er zijn drie verschillende rangschikkingsmogelijkheden voor de grijze stof. Opgemerkt moet altijd worden dat het altijd samen met de witte stof voorkomt. De witte stof vertegenwoordigt een gebied dat voornamelijk de zenuwvezels van de neuronen bevat. De eigenlijke cellichamen verzamelen zich in het grijze-stofgebied. In de hersenen, de grijze massa bevindt zich aan de rand. Dus de zogenaamde cortex, de hersenschors, is samengesteld uit grijze materie, terwijl het binnenin de grote hersenen de witte stof bevindt zich als het hersenmerg. Beide grote hersenen en cerebellum zijn omgeven door een cortex van grijze stof. In verschillende andere delen van de hersenen zijn er kernen van grijze stof omgeven door witte stof. Dit geldt vooral voor het diencephalon en hersenstam. In de spinal cord, de grijze massa zit aan de binnenkant. Daar zit de witte stof aan de buitenkant. Het is gebleken dat de hoeveelheid grijze stof in de hersenen correleert met intelligentieprestaties en alle andere hersenprestaties. Door ruimtegebrek kunnen de hersenen zich echter niet oneindig uitbreiden. De biologische oplossing bestaat uit een steeds gecompliceerder wordende vouwing van de hersenschors. Daarbij wordt het oppervlak vergroot, met meer ruimte voor de grijze massa. De menselijke cortex bevat tussen de 19 en 23 miljard zenuwcellen, waarvan de onderlinge verbinding grote delen van de hersenprestaties bepaalt.
Functie en taken
De grijze massa controleert alle hersenfuncties en alle functies van het centrale zenuwstelsel. De cortex van de grote hersenen is verantwoordelijk voor verschillende basisfuncties. Het bestaat uit vier lobben, de frontale, pariëtale, temporale en occipitale lobben. De frontale kwab regelt motorische processen, motivatie, drive en mentale prestaties. De andere drie lobben verwerken voornamelijk signalen van sensorische organen. De pariëtale kwab is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor aanraakprikkels. De temporale kwab verwerkt alle auditieve stimuli en de occipitale kwab alle visuele stimuli. De cortex van de cerebellum controles evenwicht en coördinatie. De hersenstam verwerkt basiscontrolemechanismen. Het diencephalon geeft signalen door aan de grote hersenen. Het bestaat uit kernen van grijze stof die functioneren als de thalamus, hypothalamus, epithalamus en subthalamus. De thalamus speelt een speciale rol bij de signaaloverdracht naar de grote hersenen. In de spinal cordis de grijze massa verantwoordelijk voor de motorische functie van de skeletspieren en voor de gevoeligheid van de zenuwcellen. In de vorm van zenuwkoorden worden de vezelbundels van zenuwcellen door de wervelkanaal Binnen deze zenuwbundels zit de grijze stof. De vezelbundels splitsen zich in een h-vorm op in een anterieure en posterieure kolom. Vanwege zijn functie wordt de anterieure kolom de motorische anterieure wortel genoemd en de achterste kolom de sensorische achterste wortel.
Ziekten
Wanneer bepaalde delen van het centrale zenuwstelsel falen, treden karakteristieke tekenen van falen op. In de hersenschors liggen veel gebieden naast elkaar en vervullen ze heel verschillende functies. Bij lokale verwondingen of ziektegerelateerde storingen kunnen gedeeltelijke verstoringen van perceptuele processen optreden. Als het visuele centrum bijvoorbeeld wordt vernietigd, blindheid treedt op ook al zijn de ogen in orde. De visuele prikkels worden van het oog naar de hersenen overgebracht, maar in dit geval is een verwerking van de optische afdrukken niet meer mogelijk. Als hogere corticale velden falen, kan de patiënt de bewegingen, kleuren of gezichten wel zien, maar niet herkennen. Als het brocacentrum beschadigd is, is het spraakvermogen ernstig aangetast. Het spraakverstaan lijdt er echter niet onder. Als de frontale kwab beschadigd is, kan de intelligentie afnemen en de persoonlijkheid veranderen. Schade aan specifieke delen van de hersenen kan het gevolg zijn van letsel, beroerte, of andere ziekteprocessen. Schade aan het ruggenmerg is op zijn beurt vaak de oorzaak van verlamming en paraplegie, aangezien de zenuwkoorden verantwoordelijk zijn voor de motorische functie van skeletspieren. Dergelijke schade wordt veroorzaakt door letsel of beknelling van zenuwen als onderdeel van een herniated disc Zenuwbeknelling kan tijdelijke verlamming veroorzaken, die meestal verdwijnt zodra de oorzaak is weggenomen. In ernstige gevallen echter paraplegie kan zich hier ook ontwikkelen door de dood van zenuwvezels.
