Kort overzicht
- Oorzaken: Bloedstolsels in darmvaten, buikoperaties, verminderde zenuwfunctie, stofwisselingsstoornissen, bepaalde medicijnen, chronische darmaandoeningen.
- Symptomen: Misselijkheid, braken, opgezette buik, diffuse buikpijn, geen darmgeluiden.
- Ziekteverloop en prognose: Afhankelijk van de oorzaak, zonder behandeling levensbedreigend
- Onderzoek en diagnose: Lichamelijk onderzoek, luisteren naar de buik, röntgenfoto, echoscopisch onderzoek
- Behandeling: Darmperistaltiek-stimulerende medicijnen, maagsonde, klysma, zelden ook een operatie
- Preventie: geen algemene maatregel, spijsverteringsstimulerende maatregelen bij inname van bepaalde medicijnen
Wat is paralytische ileus?
Bij paralytische ileus staat de darmpassage stil. In tegenstelling tot de mechanische vorm is hier verlamming van de darmspieren de oorzaak. Er zijn verschillende oorzaken van paralytische darmobstructie. Bloedstolsels, buikoperaties, darmziekten en stofwisselings- of zenuwstoornissen behoren tot de oorzaken.
De symptomen van paralytische ileus treden gewoonlijk sluipender op dan bij andere vormen van darmobstructie. Een typische indicatie van darmverlamming wordt gegeven door naar de buik te luisteren: eventuele darmgeluiden ontbreken.
Wat zijn de oorzaken van paralytische ileus?
Er zijn verschillende oorzaken van paralytische ileus (darmverlamming). Soms wordt het veroorzaakt door de afsluiting van een darmvat door een bloedstolsel. Het stolsel heeft zich dan ofwel direct ter plekke in het betreffende bloedvat gevormd (trombus), ofwel van elders met de bloedbaan meegespoeld (embolie).
Als het stolsel het vat volledig afsluit, ontvangt het darmweefsel dat feitelijk door dit vat wordt aangevoerd geen zuurstof en voedingsstoffen meer – het sterft af (necrose). Artsen noemen deze gebeurtenis een mesenteriaal infarct.
In andere gevallen ontstaat paralytische ileus als reflex na operaties in de buikholte. De operatie veroorzaakt mechanische prikkels, waardoor de beweging van de darm stopt (postoperatieve ileus). Paralytische ileus komt soms ook reflexmatig voor tijdens gal- of nierkoliek.
Bij ziekten die de zenuwen aantasten (zoals syringomyelie, herpes zoster) komt soms zogenaamde neurogene darmverlamming voor.
Chronische inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn in sommige gevallen ook de oorzaak van paralytische ileus.
Bovendien veroorzaken bepaalde medicijnen soms darmverlamming. Deze omvatten bijvoorbeeld sterke pijnstillers uit de opiaatgroep, Parkinson-medicijnen, antidepressiva en krampstillende medicijnen (spasmolytica). In extreme gevallen kan het misbruik van laxeermiddelen ook leiden tot paralytische ileus.
Verstoringen van de elektrolytenbalans en het metabolisme zijn ook mogelijke oorzaken. Kaliumgebrek (hypokaliëmie) en ketoacidotisch coma (een ernstige complicatie van diabetes mellitus) zorgen er bijvoorbeeld voor dat patiënten het risico lopen op darmstilstand.
Bij sommige patiënten kan paralytische ileus worden toegeschreven aan urinetoxiciteit. Er wordt gesproken van een ophoping van stoffen uit de urine in het bloed (uremie) als gevolg van een verminderde nierfunctie. Andere mogelijke oorzaken van paralytische ileus zijn hypothyreoïdie (traag werkende schildklier) en buikletsel.
Let op: Soms ontstaat een paralytische ileus uit een mechanische ileus (d.w.z. darmobstructie als gevolg van een mechanische obstructie).
Wat zijn de symptomen van paralytische ileus?
Bij darmverlamming is de buik aanvankelijk erg opgezwollen. Naarmate de aandoening vordert, wordt de buikwand erg gespannen en hard (trommelbuik). Er gaat geen ontlasting of wind voorbij (ontlasting en windretentie).
De hik, misselijkheid, braken en pijn in de buikstreek zijn andere veel voorkomende symptomen.
Wat is de prognose voor paralytische darmaandoeningen?
Het ziekteverloop bij paralytische darmobstructie hangt af van de oorzaak. Indien onbehandeld, bestaat het risico dat zich levensbedreigende complicaties ontwikkelen. Dit geldt vooral als de darmverlamming volgde op een mechanische darmobstructie.
In gevallen van reflex-darmverlamming na een operatie is de prognose meestal goed met de juiste behandeling.
Hoe wordt paralytische ileus gediagnosticeerd?
Lichamelijk onderzoek en röntgenfoto's zijn de belangrijkste stappen bij het diagnosticeren van paralytische ileus:
Tijdens het lichamelijk onderzoek luistert de arts met een stethoscoop goed naar de buik. Als er in geen enkel buikgebied darmgeluiden worden gehoord, wordt er sterk vermoed dat er een paralytische ileus is. Artsen noemen het fenomeen ‘grafstilte’ in de buik. Als er darmgeluiden hoorbaar zijn, sluit dit een paralytische ileus uit.
Hoe wordt paralytische ileus behandeld?
Patiënten met een paralytische ileus (of een andere vorm van darmobstructie) mogen in eerste instantie niets eten of drinken totdat de darmen door therapie zijn hersteld. Patiënten ontvangen de benodigde vloeistoffen en voedingsstoffen via een infuus.
Bovendien kunnen medicijnen via de adertoegang worden toegediend. Dit zijn voornamelijk actieve ingrediënten die de beweging van de darmen stimuleren (peristaltiek). Ze worden gebruikt om de verlamde darm weer in beweging te krijgen. Indien nodig krijgen patiënten andere medicijnen, zoals pijnstillers of middelen tegen misselijkheid en braken.
Daarnaast wordt een maagsonde ingebracht om de gestagneerde maag- en darminhoud af te voeren. De darm kan ook geleegd worden met behulp van een rectaal klysma.
Daarnaast is het belangrijk om de oorzaak van de darmverlamming weg te nemen. Hypothyreoïdie of een ernstige metabolische ontsporing bij diabetici als triggers van paralytische ileus moeten bijvoorbeeld dienovereenkomstig worden behandeld.
Dergelijke conservatieve maatregelen zijn meestal voldoende om darmverlamming te corrigeren. Een operatie is echter noodzakelijk als paralytische ileus is ontstaan door een mechanische darmobstructie of als er peritonitis aanwezig is.
Kan paralytische ileus worden voorkomen?
Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken (zoals opiaten) lopen mogelijk een groter risico op paralytische ileus. In dat geval is het zinvol om advies te vragen aan een arts over welke maatregelen – bijvoorbeeld in de voeding – bijdragen aan een gezonde darmmotoriek.
Het is niet raadzaam om zelf laxeermiddelen te gebruiken. Dit komt omdat sommige van deze middelen ervoor zorgen dat het lichaam gewend raakt bij continu gebruik. Als gevolg hiervan bestaat het risico dat darmverlamming optreedt. Als u last heeft van constipatie, is het raadzaam om met uw arts te praten over verstandige tegenmaatregelen.
