In het fenomeen van Bell rollen de oogbollen omhoog zoals ze doen tijdens de ooglid sluitingsreflex. De zogenaamde faial zenuw is voornamelijk betrokken bij de reflexbeweging, dus het niet sluiten van de oogleden wordt vaak geassocieerd met gezichtszenuw verlamming. Met incompleet ooglid sluiting, het wit van de oogbol wordt zichtbaar door het Bell-fenomeen.
Wat is het fenomeen van Bell?
Bell-fenomeen wordt gekenmerkt door een opwaartse rol van de oogbollen. Het Bell-fenomeen kenmerkt zich door een opwaartse rol van de oogbollen. Deze beweging vindt plaats als onderdeel van wat bekend staat als de ooglid sluitreflex of knipperreflex. Dit fenomeen is een reflexieve beschermende beweging van de ogen waarbij het ooglid automatisch en onvrijwillig sluit. Als aangeboren vreemde reflex bevinden de efferente en afferente vezels van de ooglid-sluitreflex zich niet in hetzelfde orgaan. Het sluiten van het ooglid wordt eerder veroorzaakt door de onderlinge verbinding van verschillende opeenvolgende synapsen De reflexbeweging veroorzaakt ooglidsluiting na mechanische irritatie van het hoornvlies of huid in de directe omgeving van het oog en gaat gepaard met opwaarts rollen van de oogbollen. Het fenomeen van Bell verwijst voornamelijk naar de visualisatie van deze opwaartse beweging en dus van de witte oogbal met verminderde ooglidafsluiting. In deze vorm heeft het fenomeen pathologische waarde en treedt het voornamelijk op als symptoom in de context van gezichtszenuw verlamming. De naamgever van het Bell-fenomeen is de Britse fysioloog Charles Bell, die het fenomeen voor het eerst observeerde in de 19e eeuw.
Functie en taak
De ooglid-sluitreflex is een fysiologische beschermende reflex die is ontworpen om het menselijke visuele orgaan en het hoornvlies te beschermen tegen mechanisch letsel, uitdroging en vreemde voorwerpen. De receptor van de reflexboog is het hoornvlies. Na stimulatie van deze reflector wordt de stimulus overgedragen in de vorm van een actiepotentiaal naar de trigeminus ganglion via de afferente ledemaat en dus de nasociliaire zenuw en de eerste trigeminale tak van de oogzenuw. Aldus bereikt excitatie de sensorische vezels van waaruit centraal ganglion celprocessen strekken zich uit tot de kern van de trigeminuszenuw In de nucleus spinalis nervi trigemini wordt de stimulus omgeschakeld, reist via de superieure colliculus naar de formatio reticularis en bereikt de nucleus nervi facialis, waar het efferente deel van de reflexbeweging begint. De vezels van de nucleus nervi facialis hechten zich vast aan de vezels van andere gezichtskernen en vormen samen met hen de gezichtszenuw of VII hersenzenuw. De visceromotorische vezels van deze aangezichtszenuw innerveren de orbicularis oculi-spier. Wanneer excitatie deze spier bereikt, trekt deze samen en lokt hij ooglidafsluiting uit. De ooglid-sluitreflex is een consensusreflex met afferenten op de ipsilaterale en contralaterale gezichtskernen. Fysiologisch vindt de opwaartse beweging van de oogbollen gelijktijdig plaats met de reflexbeweging en heeft op zich geen ziektewaarde. De fysiologische beweging is eerder zelf een beschermende reflex en komt bijvoorbeeld overeen met de positie van de oogbollen tijdens de slaap. Als de beweging echter zichtbaar is en dus de witheid van de oogbollen duidelijk wordt tijdens het sluiten van het ooglid, kan het Bell-fenomeen als pathologisch worden beschouwd. De ooglid-sluitreflex en het rollen van de oogbol gebeuren altijd gelijktijdig in beide ogen. Activering van slechts één oog is niet mogelijk vanwege de schakelingen. Het Bell-fenomeen kan echter ook in slechts één oog aanwezig zijn en dus bijvoorbeeld optreden in de context van eenzijdige gezichtsverlamming die de ooglidsluiting in een van de twee ogen blokkeert.
Ziekten en klachten
Verlamming van de aangezichtszenuw is technisch bekend als aangezichtszenuwverlamming en komt overeen met verlamming van de aangezichtszenuw. Gezichtszenuwverlamming kan aangeboren of verworven zijn. Ze worden veroorzaakt door perifeer of centraal zenuwschade Onvolledige ooglidsluiting en dus het Bell-fenomeen is kenmerkend voor de pareses. Namelijk, terwijl de ooglid-sluitreflex afwezig is, blijft het Bell-fenomeen bestaan, zelfs bij lagophthalmus, of onvolledige ooglidsluiting. Gezichtsparese kan ook worden geassocieerd met hangende hoeken van de mond Verzwakt of opgeheven fronsen kan ook symptomatisch zijn. Er zijn verschillende oorzaken mogelijk voor onvolledige ooglidafsluiting als gevolg van verlamming van de aangezichtszenuw Infecties zoals Lyme kan ook de oorzaak zijn hoofd trauma, tumoren of ontstekingen en beroertes Onvolledige ooglidsluiting en het fenomeen van Bell worden soms ook geassocieerd met de expressie van de verlamming van Bell, waarbij sprake is van eenzijdige verlamming van de aangezichtszenuw De oorzaak van de verlamming is niet bekend bij de verlamming van Bell. Vermoedelijk wordt de parese veroorzaakt door compressie van de aangezichtszenuw die gepaard gaat met ontstekingsprocessen. In de meeste gevallen verdwijnt de verlamming van Bell vanzelf binnen een paar weken of gaat over met behandelingen met corticosteroïden. Het veroorzaakt slechts zelden blijvende schade. Volledige verlamming van één kant van het gezicht moet echter goed worden behandeld om genezing te bereiken met volledige remissie van de symptomen. Zowel het fenomeen van Bell als de verlamming van Bell zijn meestal neurologische kwesties. Vaak, vooral in gevallen van onvolledige ooglidsluiting, zijn dit symptomatische manifestaties van een primaire ziekte zoals multiple sclerose Deze auto-immuunziekte veroorzaakt episodisch immunologisch ontsteking in het midden zenuwstelsel en demyeliniseert aldus het centrale zenuwweefsel. De geleidbaarheid van de aangetaste weefsels wordt daardoor vaak blijvend aangetast. Het Bell-fenomeen en de ooglid-sluitreflex spelen echter een rol voor de geneeskunde, niet alleen in verband met ziekten van de zenuwstelsel, maar zijn ook belangrijke parameters in anesthesie voor het schatten van de diepte van anesthesie.
